Irak Federal Mahkemesi'nin Kürdistan Parlamentosu'nda “dini ve etnik azınlıklara” ayrılan sandalye kotasını kaldırma kararı, Kürt sosyal medya siteleri başta olmak üzere bileşenlere karşı nefret söylemi de yaygınlaştı. Ortaya çıkan nefret söylemlerinin mağdurlarından biri de Türkmen vekil bulunuyor.
Kürdistan Bölgesi’nde bileşenlere yönelik nefret söylemi saldırıları dalgası, Federal Mahkeme'nin 24 Şubat 2024'te Kürdistan Parlamentosu seçim yasasına ilişkin olarak parlamentodaki sandalye sayısının 111'den 100'e düşürülmesini de içeren bir dizi karar aldı. Kararın ardından, Kürdistan Bölgesi'nin dört seçim bölgesine ayrılaraki azınlıklara ayrılan (Türkmenlere beş sandalye, Hıristiyanlara beş sandalye ve Ermenilere bir sandalye) 11 sandalye de kaldırıldı.
"Cemal, eve gel, Mona, eve gel, Qardaş eve gel." Bu, sosyal medya sayfalarının konuyla ilgili yayınladığı rapor, haber ve görüntülerin altına yazılan yorum yağmurunun küçük bir kısmı. Federal Mahkeme'nin azınlıklar için kontenjanı
"Cemal evi dolduruyor" ifadesi, “Meclis'teki kontenjan kaybından sonra bileşenlerin evlerine gönderilmesi ve görevlerinin sona ermesi” manasında kullanılıyor.
Bu ifade ilk olarak Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) Başkanı Pavel Talabani tarafından, koruma üyelerinden Cemal adlı birini arayıp ona günlük dilde "Cemal evde" anlamına gelen "Cemal lê Mal e" derken kullanılmıştı. Ancak sosyal medyada yayıldığı için bu ifadenin Federal Mahkeme kararıyla pek alakası yok gibi görünüyor. Mahkeme kararının yayınlanmasından bir hafta önce Kürtçe dilinde yazılmış ancak bazıları bunu azınlıkları rencide edecek şekilde yeniden kullanmıştı.
Kerkük/ 15 Ocak 2020/ Irak Türkmen Cephesi destekçilerinin Türkmenlerin atama haklarını talep eden gösterisi Fotoğraf: KirkukNow.
Kürdistan Parlamentosu'nun Türkmen bileşeninden eski sekreteri Muna Kahveci, “en çok sözlü taciz ve alay edilmeye” maruz kalan isimler arasında yer aldı.
Muna Kahveci'nin bir basın toplantısında, 25 Şubat'ta merkezi Erbil’de bulunan Rudaw TV sayfasında yayınlanan videoya, 7 bin 600 yorum yapıldı. Bunların yaklaşık 7 bini “alay ve taciz” sözleri içeriyordu ve 6 bin 100'e yakın gülme emojisiyle “Eve gel” olarak yorum yapıldı.
Muna Kahveci, basın açıklamasında Federal Mahkeme kararına bağlayarak, "Türkmen bileşeni, Türkmenlerin haklarını savunmasını sağlayan kota sistemi sayesinde güçlendi. Şikâyette bulunan herhangi bir siyasi parti” dedi.
Kahveci, KYB’yi isim vermeden “Azınlıklar onlara düşmandır” diyerek şikâyeti Federal Mahkeme'ye taşıyan KYB’ye atıfta bulundu.
“Karar çıktıktan sonra sosyal medyada yaygın bir şekilde alay konusu olacağız. Bu istismarı kabul etmeyeceğiz. Aksine bizi daha da güçlendirecek. Evimize dönmeyeceğiz” ifadesine yanıt olarak, Yorumlarda "Türkmen eve dön" yazıyordu.
“Bu mavi bayrağı kaldırmalısınız, kendinizi azınlık olarak görmüyorsanız seçimlerde görüşürüz”
Basın toplantısına ait görüntüler, NRT kanalında sayfasında da yayınlandı ve bin 200 “kahkaha emojisinin” yanı sıra “alay ve hakaret” içeren toplam bin 400 yorumdan en az bin 300'ü paylaşıma gitti.
Rudaw kanalının sayfasında yayınlanan, Türkmen, Hristiyan, Keldani-Süryani ve Ermeni temsilcilerinin katıldığı mahkeme kararına ilişkin bileşen temsilcilerinin ilk ortak basın toplantısına 8 bin kahkaha emojisi geldi.
Genel olarak istismar, kararı güçlü bir şekilde protesto eden Türkmenler başta olmak üzere Kürdistan Parlamentosu'na katılan tüm bileşenleri hedef aldı ve Muna Kahveci, Türkmenler arasında en büyük hedef oldu.
KirkukNow, konu hakkında Muna Kahveci ile iletişim kurdu. Muna Kahveci, şikâyette bulunup bulunmayacağı konusunda demeç vereceğini, söyledi ancak yanıt vermedi.
Her ne kadar Türkmen Milli İrade Partisi 26 Şubat'ta Federal Mahkeme'nin kontenjan kaldırma kararını memnuniyetle karşılamış ve bir açıklama yaparak "Azınlık değiliz ve karar doğrudur" demiş olsa da parti nefret söyleminden muaf değildi. NRT sayfasındaki yorumlardan birinde "Bunu kaldırmalısınız" diye yazarken, bir başka yorumcu da "Kendinizi azınlık olarak görmüyorsanız sizi seçimlerde görürüz" yazdı.
“Sonuçları sıfıra karşı 11 ile başlayan seçimlere girmeyeceğiz”
Kürdistan Parlamentosu'nun beşinci oturum üyesi ve Türkmen bileşeni Halk Listesi'nin (MİLLET) Başkanı Azad Küreci, KirkukNow'a şunları söyledi: “Çocuklarım yorumları okuyor ve bana soruyor: Baba, insanlar bu yorumları neden yazıyor? Çocuklarım bizi savunan tek bir yorum bile görmediğimizi söylüyor.”
Bu kadar büyük çaptaki istismar dalgası, Kürdistan'ın bölgede var olan bir arada yaşamayla gurur duyduğu bir dönemde azınlık aileleri arasında tartışmalara yol açtı. Yetkililer bunu en önemli kazanımlarından biri olarak görüyor.
Azad Küreci, konuşmasına şöyle devam ediyor:
“Bizim bu güçlü maddi ve manevi imkanlarımız yok, güvenlik güçlerimiz de yok, Peşmergemiz de yok. Kürdistan Bölgesi'nde olup bitenler bizim suçumuz değil. İnsanlar sadece sahip olduğumuz beş sandalyeyi görüyor. Neden bize diyorlar ki, ‘Evlerinize gelin.”
KYB birden fazla resmi açıklamayla kanunda yer alan kota kontenjanlarına karşı çıktı. Kota koltuklarının en hassas durum ve kararlarda KDP lehine oylandığına inanıyor.
Hatta KYB Başkanı geçen yıl yaptığı açıklamada, Kürdistan Demokrat Partisi'nin 11 sandalyelik kotayı elde ettiğini ima ederek, “Sonuçları sıfıra karşı 11 ile başlayan seçimlere girmeyeceğiz" demişti.
Duhok/1 Nisan 2022/ Hristiyanlar, Babil Yeni Yılı olan Akitu'yu geleneksel kıyafetlerle kutluyor. Fotoğraf: Ammar Aziz
KDP, kendisini azınlıkların destekçisi olarak tanıtıyor ve yaptığı açıklamada kota koltuklarının iptal edilmesi kararını reddettiğini duyurdu.
Kürdistan Bölgesi'ndeki azınlıkların haklarının korunması kanunla düzenlenmiş olup, Üçüncü Maddenin üçüncü paragrafında "Doğrudan veya dolaylı olarak nefrete, şiddete, korkutma, dışlamaya ve dışlamaya yönelik her türlü dini, siyasi veya medya çağrılarının yasaklanması" belirtilmektedir.
Kürdistan Bölgesi'nde Türkmenler, Süryani Keldanileri, Süryaniler, Ermeniler, Ezidiler, Sabien-Mendeniler, Şebekler, Feyli, Zerdüştlerin de aralarında olduğu en az 10 dini ve etnik bileşen bulunmaktadır.
Kürdistan Bölgesi Din ve Diyanet İşleri Bakanlığı'na bağlı Dini Bir Arada Yaşama Müdürlüğü Müdürü Emsar Osman, KirkukNow'a şunları söyledi:
“Azınlıkları kanunla savunuyoruz ve dini veya ulusal unsurlara tehdit oluşturan her türlü konuya karşı çıkıyoruz.
Sosyal medya sitelerinde azınlıklara yönelik kullanılan her türlü istismarı ve onur kırıcı ifadeyi reddediyoruz. Kürdistan Bölgesi'nde bileşenlerin haklarının siyasi, hukuki, kültürel ve ulusal açıdan garanti altına alındığına inanıyoruz.”
“Şu anda yaşananların nefret söylemine ve Kürt evinin bölünmesine dönüşmesi pek olası değil”
Nefret söylemi dalgasının planlı bir şekilde ortaya çıktığına dair kesin bir kanıt yok ancak siyasi parti ve isimlerle bağlantılı bazı sayfaların etkileşim yapmak için azınlıkları istismar ettiği iddia ediliyor.
Sosyal medya üzerinde, Muna Kahveci'nin yayınlanan bir fotoğrafının üzerine "Ne yapmalıyız? "Sizce Muna Kahveci için uygun olan nedir?" diye yazıldı. Paylaşımın altına ise çok sayıda hakaret ve alaycılık içeren yorum yapıldı.
Seçmenleri endişelendiren şey, sosyal medyada kendilerini gazeteci veya aktivist olarak tanımlayan bazı önde gelen ve tanınmış kişilerin de azınlıklara yönelik istismarda bulunmasıdır.
Son üç yıldır nefret söylemi ve kutuplaşma üzerine bir program yürüten Kürdistan'daki Bağımsız Basın Örgütü'nün program direktörü Piştivan Ferec, KirkukNow'a şunları söyledi:
“Şu anda yaşananların nefret söylemine dönüşmesi pek olası değil. Unutmamalıyız ki, siyasal sistemde bu azınlıklar nedeniyle meydana gelen değişikliklere temelden karşı çıkanlar var, dolayısıyla sosyal medya platformlarını azınlıklara karşı kullanmaları da olası değil. Bu da nefret söyleminin ortaya çıkmasına neden olabilir.”
