IŞİD’den 3 yıl önce kurtarılan Telafer ilçesinde uzun yıllardır süren istikrarsızlıktan sonra, hayat normale dönüyor.
Telafer’de yıllardır süren istikrarsızlık, sonrasında ilçedeki vatandaşlar normal hayatlarına tekrar kavuşmak istiyor.
Neler değişti
KirkukNow’a konuşan 49 yaşındaki Telaferli İzzedin Mahmud, ilçede yaşanan değişimi şöyle açıklıyor:
“2018 ortasına kadar diğer şehirlerin aksine alışveriş merkezleri, kuaför salonları, fırınlar, Batı yemekleri sunan restoranlar, kafeler ve stadyumlar yoktu. Ama günümüzde dört alışveriş merkezi var. Geleneksel olmayan yemekler sunan onlarca salon, restoran, kafe ve 5 stadyum var.”
Son gelişmelerin gençlere yıllarca süren savaştan sonra bir çıkış noktası sağladığını görüşünde olan Mahmud, sözlerine şunları ekledi:
“Kentteki kadın ve erkeklerden oluşan aktivistler, yerel organizasyonlar ve gönüllü ekipler oluşturmak için girişimlerde bulundular. Çok sayıda temizlik, ağaç dikme ve yardım faaliyetlerine katkıda bulundular.
Teleferliler’in bir kısmı da becerilerini ve yeteneklerini geliştirmeye yardımcı olan atölye çalışmalarına, el sanatlarına ve geliştirme kurslarına katıldı. Şiir, kültür ve sanat etkinlikleri de düzenlendi. Bunların hepsi Telafer'de eksikti.”
Operasyonlardan dolayı Telafer harabeye döndü
Fadiya Kasım (31), KirkukNow'a şunları söyledi:
“Bizi bölmek isteyenleri alkışlardık, ama şimdi işler değişti. Hiçbir şeyin birliğimizi tek bir vücut haline gelmemizi engelleyemez. Telafer'in trajedileri, sefalet, aşırılık ve şiddetle dolu karanlık sayfasıyla geçmişin meselelerini alt üst ederek, bugün yeni bir hayat yaşadığını söyleyebilirim.”
Telafer, IŞİD'in kontrolünü ele geçirmesi ve ardından aşırılık yanlısı militanları bölgeden uzaklaştırmak için yapılan askeri operasyonlar sırasında büyük ölçekli yıkıma maruz kaldı.
Ninova, 2020 -Göçmenlerin dönüşünden sonra Telafer'deki pazarlardan biri: Fotoğraf/Cefer Telaferi
38 yaşındaki Ali Hüseyin adlı Telaferli ise, “Irak'taki mali krize rağmen Telafer'de bir dizi proje yapıldı. Ana caddeleri ve yolları asfaltlandı. Şehrin iki yakasını birbirine bağlayan kavşak yeniden inşa edildi ve içme suyu boruları değiştirildi. Ayrıca, dış giriş, arkeolojik kalesini andıran tarihi bir tarzda inşa edildi”diyerek, Telafer'de 2017 sonunda kurtarılmasının ardından yaşanan yıkımı gördüğünü, yeniden inşa fonlarının eksikliği ve yıkımın çok büyük olması nedeniyle hayatın geri dönmesinin daha uzun süreceğini düşündüğünü söyledi.
Ninova vilayetinde Musul'un yaklaşık 69 km. batısında yer alan Telafer, Haziran 2014'te IŞİD'in kontrolüne girdi. Yaklaşık 225 bin nüfusunun çoğunun göç etmesine neden oldu. 2017 yılında örgütten kurtarılmasının ardından ise vatandaşların yüzde 60’ı geri döndü.
Ninova, 2020 - Telafer ana caddesinin asfaltlanması: Fotoğraf: Cafer Telaferi
Güvenliğin sağlanması
KirkukNow’a konuşan polis teşkilatından bir kaynak ise şu ifadeleri kullandı:
“Telafer, kurtuluşundan bu yana 25 Aralık 2018'de ana pazarda yol kenarına park edilen bombanın patlaması dışında güvenlik sorunu yaşanmadı. Ancak önceki yıllarda neredeyse her gün patlamaların olduğu ve Irak'taki en sıcak noktalardan biriydi.
Telafer'deki pazarlar gece geç saatlere kadar müşterilere açık. Kasım 2020'de bir toplum polis departmanın kurulması, siviller ve güvenlik teşkilatları arasındaki ilişkinin geliştirilmesine katkıda bulundu.”
Telafer'de 2004 ile 2010 yılları arasında mezhepsel şiddette önemli bir artış oldu, bu da binlerce sakininin yerlerinden edilmesine neden oldu.
Ninova, 2020 - Telafer'de bir kültürel etkinlik: Fotoğraf/Cafer Telaferi
Sosyal ilişkiler yakınsama ve uyuma tanık oldu
Yerel bir STK gönüllüsü olan Leyla Abdulla, “STK'lar, dullara, yetimlere ve muhtaç ailelere yardım etmek için şehir sakinlerinden ve iş adamlarından geniş destek ve dayanışma gördü. Telafer, Irak'ta dilenci olmayan tek şehir olabilir” diye konuştu.
Leyla Abdulla, “Son üç yılda bölge sakinleri arasında farkındalık arttı. Sosyal ilişkiler yakınsama ve uyuma tanık oldu. Bazıları kurtuluştan sonra intikam eylemlerini beklerken, gerçek bunun tam tersiydi. Bu da bu tür korkuları ortadan kaldırdı ve göçmenlerin yaklaşık yüzde 60'ının Telafer'den geri dönmesine yardımcı oldu. Önceleri, kötüleşen güvenliğin bir sonucu olarak, bölgenin dört bir yanından Ezidi topluluğu ve etnik Arapların bölgeyi ziyaret etmeleri engellendi, ancak bugünlerde pazarların, tıp merkezlerinin ve hastanelerin onlarla dolu olduğunu görüyoruz” ifadelerini kullandı.
Göç ve Göçmen Bakanlığı’nın geri dönüş programı, Bağdat'taki Nehrawan kampı, Kerbela'dan ve Erbil'deki Hasan Şam U2 ve U3 kamplarından onlarca yerinden edilmiş ailenin Telafer'e dönüşünü kolaylaştırdı.
Bu rakamlar, 18 bin 500 ailenin resmi olarak geri döndüğü, ancak bazıları kayıt olmaktan kaçındığı için gerçek sayının yaklaşık 24 bin aile olduğuna inanılıyor.
Telafer, yıllar sonra yavaş yavaş çektiği çileden kurtuluyor ve sakinlerini tüm bağlarıyla kucaklamaya ve sosyal uyumlarını güçlendirmeye çalışıyor.
