Dört kadın, Irak Kürdistan Bölgesi'ndeki yerinden edilmiş insanlar alanda faaliyet yürüten Ruwange göçmen kampında tek odalı bir kabinde jinekolog Negham Hasan'ın etrafında toplanmış oturuyor.
Beyaz önlük giyen Dr. Negham, her hastaya ayrı ayrı güven veriyor. Leyla'nın elini tutarak biraz daha yaklaştı ve sonra başka bir kadının nabzını kontrol etmek için hafifçe dönüyor, kaşları çatık gözükse de dokunuşları güvende.
Bu kadınların IŞİD militanlarınca köle olarak alı konulmasının üzerinden sekiz yıl geçti. Dışarda yaz sıcağı ve yoğun çalışılıyor. Jeneratör kapandığında, tek ses kadınların boğuk sesidir. Doktor ziyaretinin sağladığı nadir bir umut duygusuyla hızlı ve acil konuşurlar.
Esaretten kurtulduklarından dört yıl sonra, hayat tehlikeli olmaya devam ediyor.
2014 yılında esir alınan 42 yaşındaki Nergiz, Dr. Neghan’a, “Bizim için yaptıklarınız için teşekkür ederim doktor. Bizi teselli etmeye gelen, bize öğüt veren ve yol gösteren ilk kişi sendin. Sen olmasaydın biz olmazdık”diyor.
Bu hikayedeki tüm hayatta kalanlar gibi, kendi toplumu da dahil olmak üzere damgalanma riski nedeniyle takma isim kullanmayı seçti.
“Hepimiz tutsaktık. Her birimiz IŞİD'in elinde dört yıldan fazla zaman harcadık” diyor Nergiz, etrafındaki kadın grubunu işaret ederek. Ezidi dini azınlığı, dini inançları nedeniyle 2014 yılında dışlandı ve yıkıcı, soykırımcı bir kampanyaya maruz kaldı.
Duhok: Ruwange göçmen kampında bir Ezidi IŞİD'den kurtulan Nergiz, hayatta kalan herkese tutkuyla rahatlık ve bakım sağlayan Dr. Negham'a sarılıyor. BMMYK
Ağustos 2014'te, IŞİD savaşçıları Irak'ın kuzeybatısındaki Şengal’i ele geçirdi, binlerce Ezidi erkek, kadın ve çocuğu infaz ederken, 6 binden fazla Ezidi'yi kaçırdı. Kadınlar ve kızlar, özellikle cinsel şiddet ve köleleştirme olmak üzere en korkunç vahşete maruz kaldı.
Şengal bir yıl sonra kurtarıldı ancak 3 bin kadar Ezidi hala kayıp ve 200 binden fazla kişi de yerinden edilmiş durumdadır.
45 yaşındaki Dr. Negham, Nergiz'e dönerek yumuşak bir şekilde hitap eder:
“Sizi desteklemek için her zaman buradayım. Seni destekleyemiyorsam, bu benim gücümde olmadığı içindir. Amacım seni yaşadığın travmayı atlatmak” diyerek, Nergiz'in kolunu tutarak tansiyonunu ölçmeye çalışır.
Kendisi de Ezidi olan Dr. Negham, Irak Kürdistan Bölgesinin Başika kasabasında bir çocukken, kadınların toplumda karşılaştığı adaletsizliği ve tacizi fark etti ve yardım etmeye karar veriyor.
Musul'da doktorluk eğitimi aldı ve tıp mesleğine hamile kalamayan kadınları tedavi etme hayaliyle başladı ancak 2014'ten sonra kariyeri farklı bir yol aldı.
“Ezidi kadınların başına gelen felaketi, sözlü taciz ve tecavüze maruz kalma biçimlerini gördüm”
Dr. Negham, “Ezidi kadınların başına gelen felaketi, sözlü taciz ve tecavüze maruz kalma biçimlerini gördüm” diyor.
Herkes kaçarken o harekete geçmeyi seçti ve hayatta kalanları tedavi etmek için kamplara yöneldi. Örgütte uzun süre tutsak olan bu insanlar, kötü yaşam koşullarının yanı sıra işkence ve yaygın cinsel şiddetin yol açtığı enfeksiyon ve yaralanmalar için tedaviye ihtiyaç duyuyordu.
Jinekolog Negham Hasan, eski IŞİD tutsaklarına tıbbi ve duygusal bakım sağlamak için yıllarını harcadı ve devam edeceğine söz verdi.
Kısa bir süre sonra, Şeyhan Genel Hastanesinin Müdürü olarak çalışırken hayatta kalanları tedavi etmek için Hope Makers adlı bir STK kurdu. Tıbbi uzmanlığını kullanmasının yanı sıra, hayatta kalanlara kişisel destekle rahatlamayı sağlıyordu.
Ancak bazen Dr. Negham, hastalarını teselli etmeye çalışırken, özellikle de sekiz yaşındaki kızları tedavi ederken, kelimeler boğazında düğümleniyordu:
“Bu beni gerçekten etkiledi ve insanlığımı şok etti çünkü bu kadar genç bir çocuğu nasıl teselli edebilirsiniz? 60 yaşındaki bir adam tarafından birkaç kez tecavüze uğramış bir çocuk nasıl teselli edilebilir? Çok korkunç bir durum.”
Keder ve endişe onu yendiğinde, Dr. Negham rehberlik için annesi Suhem'a gider. Ona devam etmesi gerektiğini söyler; hayatta kalanların ona ihtiyacı olduğunu. Kızı hep böyleydi, diyor Suhem gülümseyerek; Dr. Negham, çocukken küçük kardeşlerine bir anne gibi davrandığını söylüyor.
“Uzun mesafe için buradayım”
Irak'tan ayrılma fırsatı olmasına rağmen, Dr. Negham “prnsip olarak” kalmaya karar veriyor ve ekliyor:
“Uzun süre buradayım. Bir mesajım var; bir sebebim var. Bence [hayatta kalanların] hala yardıma ihtiyacı var, bu yüzden onlardan vazgeçmek istemiyorum. Ezidi bir kadın olmak ve hayatta kalanlarla aynı inanca sahip olmak, onlarla konuşurken ve ihtiyaçlarını anlamamda bana gerçekten yardımcı oldu.”
Ülkedeki topluluğuna ve yerinden edilmiş insanlara üstün hizmeti ve bağlılığı nedeniyle Dr. Negham, her yıl prestijli bir ödül olan 2022 UNHCR Nansen Mülteci Ödülü'nün Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da bölgesel kazananı olarak seçildi. Dr. Negham, bu ödülü binlerce insana verdiği destekten dolayı layık görülmüştü.
Yerinden edilmiş Ezidiler hala kamplarda, gayri resmi olarak yerinden edilmiş yerlerde veya kentsel alanlarda aşırı yoksulluk içinde yaşarken, diğer aileler hala kayıp sevdiklerini arıyor. Sağlık ve eğitim gibi kamu hizmetlerinin eksikliği, evlerinin yıkılması, devam eden güvenlik sorunları ve adalete erişim eksikliği nedeniyle birçok Ezidi hâlâ Şengal’e geri dönemediği gibi acıları sırasında doğan çocukları yetiştiren bazı Ezidi kadınlar, topluluklarına yeniden entegre olma konusunda zorluklarla karşı karşıya bulunuyor.
Dr. Nagham, hastane müdürü olduğu Şeyhan Devlet Hastanesindeki meslektaşlarına danışır. © UNHCR/Andrew McConnell
Dr. Negham Hasan, şimdiye kadar hayatta kalan bin 200 kişiyi tedavi etti. Onun STK'sı Hope Makers'ın şu anda 50 çalışanıyla Şengal’de evlerine dönen hayatta kalanlar için danışmanlık, psikiyatri ve toplum yardımı sunan iki kliniğiyle hizmet sunuyor. Eski hastalarından bazıları, büyük bir gurur ve mutluluk kaynağı olduğunu söylediği, kendi başlarına barış ve insan hakları savunucuları haline geldi.
42 yaşındaki Leyla, Ruwange kampında Dr. Negham'ın solunda oturuyor. Dört yıl boyunca köleliğe zorlandı ve defalarca işkence gördü. IŞİD, kocasını ve üç büyük oğlunu idam etti, diyor. “O kadar çok insan kaybettim ki… Şahit olduğum vahşetlerden bahsetmeye cesaretim yok” sözlerini kullanıyor.
Dr. Negham ağlamaya başlayarak, Leyla, tutsaklık deneyiminin vücuduna ve zihnine zarar verdiğini, onun gibi hayatta kalanların dünyanın içinde bulundukları kötü durumu unuttuğunu ve yoluna devam ettiğini hissettiğini söylüyor.
Bu nedenle Dr. Negham tarafından sunulan sürekli bakım ve dikkat çok şey ifade ediyor.
Leyla, “Eve vardığımız andan itibaren doktorun desteğinden faydalandık ve o hâlâ bize yardım ediyor ve her zaman yanımızda kalmayı sürdürüyor” dedi.
Hikaye için bağlantı:
