Şikofe Muhammed, Kerkük'e temiz hava sağlamak ve iklim değişikliğiyle mücadelede kadınların rolünü güçlendirmek amacıyla yeşil alanları genişletmek için ağaçlandırma kampanyası başlattı.Bu girişimiyle Şikofe, birçok destek almasının yanı sıra bir rol model olmayı başardı.
Yolculuğu, 2003 yılında bölgenin kuruluşundan kısa bir süre sonra, petrol zengini ve çevresini, özellikle de kuzeyde, Erbil karayolu üzerinde kirleten Kerkük şehrinin girişinde yer alan Sêkaniyan bölgesinde başladı. Bu girişim zamanla başta din adamları, sivil toplum kuruluşları ve gönüllü gruplar olmak üzere herkese örnek oldu.
64 yaşındaki Şikofe Muhammed Omid, “Bölge yeşilden yoksun bir çöldü. Bu manzaraya dayanamadım ve durumu değiştirmek gerekiyordu, bu da beni bölgede ağaçlandırma kampanyaları başlatmaya yöneltti. Bölgeye ağaç dağıttım. Okula, ailelere, özellikle Hıristiyan mahallelerine ve bölgenin dış mahallelerine dağıttım” dedi.
Eğitim rehberliği konusunda uzmanlaşmış psikoloji mezunu Şikofe, Sêkaniyan Mahallesinde ilk ağaç dikme kampanyasını başlatarak, “Mahalle kurulduğunda, ilk kampanyamızı yaklaşık 7 yıl önce veya daha uzun bir süre önce, 2010-2011'de, özellikle de gelecek nesillere çevreye özen göstermenin, kaynak tüketimi, yeşil ağaçların ve rasyonelleştirmenin önemi konusunda eğitmek için okulların inşasından sonra düşündüm” diyor.
Sêkanyan bölgesinin Kuzey Petrol Şirketi (North Oil Company), asfalt tesislerine ve diğer laboratuvarlara bir kilometre veya biraz daha uzakta bulunması, bu yıllar boyunca bölgede zehirli gaz emisyonlarının ve hava kirliliği oranının artmasına neden olmuştur. En çok etkilenen grup olan kadınlar, çocuklar ve yaşlılar başta olmak üzere bölge halkının büyük mağduriyet yaşamasına neden oldu.
Bölge yeşilden yoksun bir çöldü
İsviçreli IQAIR firmasının hava temizleme konuları ile ilgili hazırladığı 2022 yılı araştırmasına göre Irak, hava kirliliğinin en fazla olduğu ülkeler listesinde ikinci sırada yer alırken, 2022 yılındaki hava kirliliği oranlarının da bir yılda iki katına çıktığını gösteriyor. 2021'de bu oran yüzde 49,7; 2020'de 39,6 ile Irak onuncu sırada yer aldı.
Irak Çevre Bakanı Casim Al-Felahi'nin daha önce yaptığı bir açıklamaya dikkat çekerek, "Petrol üretimiyle ilgili kirliliğin bunun arkasında önemli bir neden olduğu, yüksek yerel kanser oranları” ifadesine dikkat çekti.
KirkukNow web sitesinde daha önce yayınlanan Kerkük hükümet dairelerinin istatistiklerine göre Kerkük Valiliği'ndeki yeşillik oranı yüzde 2'yi geçmiyor. Uluslararası standartlar ise bu oranın yüzde 15'ten az olmaması gerektiğini belirtiyor. Kerkük şehrinde 200'e yakın hükümet parkı bulunuyor ve bunlardan birkaçının alanı birkaç dönümden fazla, geri kalanı ise küçük. Bir ila beş kilometre uzunluğundaki 81 merkezi adaya ek olarak ağaçlar dikildi.
Kerkük Valiliği, dört ilçeden oluşmakta olup yüzölçümü 9 bin 600 kilometrekaredir ve nüfusunun 1,7 milyondan fazla olduğu tahmin edilmektedir. Kerkük, Irak federal hükümeti ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasında tartışmalı bir bölge ve onun kaderinin belirlenmesi Anayasa'nın 140. maddesi çerçevesinde verilecek.
Nabzı ortamın kalbine geri getiriyoruz
Başlangıçta işler zordu çünkü o dönemde yani 6-7 yıl önce çevre alanıyla ilgilenen yoktu ve bu alandaki aktivistlere destek de yoktu. 2005 yılından bu yana çevre alanında aktif ve gönüllü olarak çalışan kadınlardan biri olan Şikufe, “Bu durum beni daha fazla araştırmaya yöneltti. Kerkük Valiliği'ndeki çevresel gerçekliğin iyi olmadığını düşünen tek kişi ben miyim, yoksa benden başka çevresel durumla ilgilenen başkaları var mı?” sözlerini kullandı.
2023/ Sêkanyan bölgesindeki Kerkük ortamının Flycam aracılığıyla görüntüleri, fotoğrafı çeken: Enas Al-Hasan
Şikofe, girişim sürecinden gururla söz ederek, şöyle anlattı:
“Bu alanla ilgilenen bazı kişilerin olduğunu keşfettim, bu yüzden onların odak noktası başlangıçta Kerkük Üniversitesi'ndeki kolejlerdi, burada benim ve çalışma ekibinin Kerkük'teki Teknik Enstitü'de iletişim vardı. Yaklaşık 3 metrekarelik bir alan vardı. Fen bilimleri bölümleri ile profesörlerin yaşadığı mahalle arasında yer alan dönümler, çöplük haline geldi, burayı da temizledik. Alan resmi makamlarla işbirliği içindeydi ve sonrasında yaklaşık 500-600 fidan satın aldık ve bu alana diktik.”
Kerkük Valiliği'ndeki Yeşil Kürdistan Derneği'nin yetkilisi olan Şikufe, Sêkaniyan Mahallesi de dahil olmak üzere Kerkük Valiliği'nin pek çok yerine damgasını vurdu.
Şikufe, “Çevre alanında faaliyet gösteren bir aktivist ve Yeşil Kürdistan Çevre Koruma Derneği'nin bir yetkilisi olarak, ilgili yetkililerle sürekli çalışıyorum ve onlarla koordineli olarak çalışıyorum çünkü bu bize, kıt olmasına rağmen aktivistler olarak sahip olmadığımız destek ve yetenekleri sağlıyor.”
IŞİD, 2014 yılında Ninova ve Kerkük'ün diğer bölgelerini kontrol altına aldığında Hristiyanlara üç seçenek sunmuştu: İslam'a geçmek, vergi ödemek ya da bölgelerini hiçbir eşyası olmadan terk etmek, dolayısıyla çoğu kaçmayı tercih etmişti.
“Ayrıca 2014'teki olayların ardından yeni bir kampanya başlattık ve aralarında Sêkanyan Okulu'nun da bulunduğu okullara yüzlerce ağaç diktik” dedi.
O dönemde tehdit altında olan çok sayıda Hristiyan, “IŞİD” militanlarının bölgelerine girmesinden korkuyordu, bu nedenle bazıları bu dönemde göç etti.
Şikofe, “Bölgede çalıştığımızı ve kendileriyle ilgilendiğimizi görseler, kendilerine ait olan her şeyi bırakmazlar diye düşündüm” sözlerini kullandı.
Biz bu topraktanız ve bu topraklar bizimdir, dolayısıyla onu korumalıyız ve ona sahip çıkmalıyız
Sêkaniyan'daki Şikofe, kampanyası ve çevre aktivizminin ardından Keldani Marpolis Kilisesi papazı Iyad Thomas Liwa, bölgeye binlerce ağaç dikilmesine büyük ilgi gösterdi.
Keldani Marpolis Kilisesi papazı Iyad Thomas Liwa, KirkukNow'a şöyle konuştu:
“Biz bu topraklara aitiz ve bu topraklar bizim. Dolayısıyla onu korumalıyız, sahip çıkmalıyız çünkü bölgemiz kuruluşundan bu yana çok fazla kirlilikten muzdariptir.”
Papaz İyad'ın aktardığına göre süreç, genel olarak sıcaklıklara ve hava durumuna bağlı olarak her yıl ekim veya mart aylarında devam ediyor.
Papaz İyad, kuraklık veya diğer nedenlerden kaynaklanan ağaç kaybı oranını azaltmak için bölgenin iklimine uygun ağaç türlerinin seçilmesi sürecinde bazı uzmanlardan ve çevre alanıyla ilgilenenlerden işbirliği yaparak tavsiye ve rehberlik aldıklarını sözlerine ekledi.
Şikofe Muhammed, şöyle diyor: “Ben, çalışma ekibi ve Kadın Danışma Konseyi'nin bu yıl da, 2023'ün onuncu ayının ortasında dikim yapma planımız var ve planın bir kısmı da St. Paul Keldani Kilisesi'ni sağlamak. Yeşil alanların arttırılması sürecini sürdürmek için bir dizi ağaçla.”
Marpolis Keldani Kilisesi Papazı ayrıca kilisenin, çok fazla zehirli gaz üreten jeneratörler yerine elektrik üretmek için güneş enerjisi sistemleri kurarak bölgedeki emisyon hacmini ve hava kirliliğini azaltmaya yönelik bir girişiminden de bahsetti.
Bu sistem şu anda temiz enerji adı altında tüm dünyaya yayılmış durumda ve kilisenin bir yıldır üzerinde çalıştığı bu proje, bölgedeki emisyon hacmini ve kirliliği azaltmak için alternatif çözümlerden biri.
Sağlık riskleri artırıyor
Yeşil Kürdistan Derneği'ne göre geçen yıl Kerkük'te Irak genelindeki toplam 35 bin vakanın yaklaşık 2 bini kanser vakası kaydedildi; bunların yüzde 57'si kadın ve yüzde 20'si meme kanseriydi.
Kerkük Onkoloji ve Hematoloji Merkezi Müdürü Dr. Niyaz Ahmed, ağaçlandırma işleminin son derece gerekli olduğunu ve ağaçlandırma çalışmalarının yapıldığı herhangi bir alanda gaz emisyonu hacminin azaltılmasında önemli bir faktör olarak kabul edildiğini söylüyor. Yeşil alanlar emisyon hacmini arttırmakta ve bu alanlarda yaşayanlar üzerinde daha fazla etkiye sahip olmakta ve o bölgenin havasındaki kirliliğin yüksek olması nedeniyle bazı hastalıklarda artışlara neden olmaktadır.
Kerkük/ Şikufe, ilkokul öğrencilerini çevreye duyarlı olmaya teşvik ediyor Fotoğraf: Şikufe Muhammad arşivi
Kuzey Petrol baş mühendisi Ferhad Hamza'ya göre Kerkük'te, Irak hükümetine bağlı Kuzey Petrol Şirketi tarafından denetlenen ve günde yaklaşık 350 bin varil üreten beş ana petrol üretim sahası bulunuyor ve bunların çoğu Irak'taki rafinerilere pompalanıyor.
Bu sahalar 730 petrol kuyusunu içeriyor ve bunların yaklaşık 60'ı Sêkaniyan Mahallesi yakınında bulunuyor. 60'ı günlük olmak üzere 20-25 kuyunun faaliyet gösterdiği belirtiliyor. Gaz izolasyon işlemleri sırasında yüksek oranda havaya salınmakta, bu da bölgedeki kirlilik düzeyini artırmaktadır. Enerji uzmanı Govend Şerwani'ye göre Irak, petrol çıkarırken yılda 17 milyar metreküp doğalgaz yakıyor.
Fabrikalardan, arabalardan ve petrol kuyularından kaynaklanan gaz emisyonları, özellikle bu fabrikaların yakınında olması durumunda, bu bölgelerdeki kirli hava yüzdesinin artmasına neden olduğundan, özellikle de alanın hava kirliliğinin azaldığı durumlarda insan sağlığı açısından tehdit oluşturmaktadır. ağaçlandırma çalışmaları ve yeşil alanlar. Tüm bu faktörler bir arada insan sağlığını ve solunum sistemini doğrudan etkilemekte, kan hastalıkları ve kanserlerin görülme sıklığını artırmaktadır.
Kerkük Onkoloji ve Hematoloji Merkezi Müdürü, “Bu alandaki uzmanlar olarak, petrol şirketlerinde ve laboratuvarlarda çalışanlar arasında solunum yolu hastalıkları ve kanser vakalarının her zaman yüksek olduğunu fark ediyoruz” diyor.
Hava kirliliği sürecinin ve insanların sahip olduğu kötü alışkanlıkların, genel olarak solunum yolu hastalıkları ve kanserden muzdarip insanların yüzdesinin artmasına yardımcı olan faktörler olduğunu ekliyor. Bu açıklamalar, 2022 Petrol Bakanı İhsan Abdul Jabbar'ın hava veya petrol kirliliğinden kaynaklanan yüksek kanser oranları arasında herhangi bir bağlantı olduğunu reddettiği açıklamalarıyla çelişiyor.
Kerkük Çevre'de yakın zamanda oluşturulan iklim değişikliği dairesi başkanı Dr. Muhammed Xadir'in görüşüne göre, “Kerkük Çevre, Irak'ın küresel anlaşmaların bir parçası olduğu göz önüne alındığında, şirketler ve fabrikalar için çevre şartlarına uyulmaması konusunda uyarıda bulunuyor. çevrenin iyileştirilmesi ve Kerkük çevre kirliliğinden en çok etkilenen illerden biri olduğu... Çevre gerekliliklerine uyulmaması.”
Birleşmiş Milletler istatistik ve uyarılarına göre Irak, su kıtlığı, kuraklık, yüksek sıcaklık, kirlilik ve diğer doğal afet risklerini içeren iklim değişikliğinin yansımalarından en çok etkilenen ülkeler arasında beşinci sırada yer alıyor.
Genişleyen kampanyalar ağaçlarda artışa yol açtı
Şikufe, "Çevre duyarlılığı konusunda artık yalnız değilim, artık çevreyle ilgilenen çok sayıda kurum ve gönüllü ekip var" diyor. Özellikle Sêkaniyan bölgesini, genel olarak Kerkük'ü hedef alan çok sayıda ağaçlandırma kampanyası yürütülüyor ve fidanlar dağıtılıyor sezonluk olarak orada olduğunu ve "onları dikmek beni çok mutlu etti. Artık tek başıma savaşıyorum gibi hissetmiyorum.”
Herkes bu bölgede yaşamaya başladığından beri bu gazları her gün hisseder ve bunları solur, bu nedenle risklerle yüzleşmek için topluluk üyeleri, gönüllü ekipler ve çevre alanında çalışan kuruluşlar arasında çabaların birleştirilmesi gerekiyordu.
Bölgede hava kirliliğinden en çok etkilenen gruplar kadınlar ve çocuklar
Papaz Iyad Thomas, gönüllü ekiplerin, çevreyle ilgili kurumların, aktivistlerin ve kilisenin sonsuz desteğinin temsil ettiği bu kampanyalar sayesinde 6 yıl boyunca bölgeye diktikleri ağaç sayısının yaklaşık 3.000-4.000 olduğunu söylüyor.
Papaz, halkla işbirliği yaptıklarını ve ağaçlandırma çalışmalarının sezonluk olarak devam ettiğini, çünkü bu kampanyaların bölge halkına, gönüllü ekiplerine ve aralarında Kokar Vakfı'nın da bulunduğu çevredeki bazı ilgili taraflara ilham kaynağı olduğunu ifade etti.
16 Haziran 2016'da bazı kişiler tarafından kurulan çeşitli bir sosyal girişim olan Kokar Sürdürülebilir Kalkınma ve Gönüllülük Vakfı, son yıllarda ağaçlandırma kampanyaları başta olmak üzere çevre alanında da faaliyet gösteriyor.
"Gogar Vakfı olarak biz, bu yıla kadar ağaçlandırma çalışmalarının başlamasından bu yana yaklaşık 70 bin fidan üretip dağıttık. Bunların tamamı Kerkük'ün merkez olmak üzere tüm ilçe, ilçe ve köylerine dağıtılıyor. Sêkanyan köyü” diyor Gogar Sürdürülebilir Kalkınma Vakfı gönüllülerinden Mustafa Mahmud.
Gogar Vakfı, 2024 baharında altıncı özel kampanya başlatarak 35 bin fidan dağıtacak ve bu fidanlar da Sikanyan köyü dahil olmak üzere Kerkük Valiliği'ndeki tüm ilçe ve ilçelere dağıtılacak.
Öte yandan, Barış Forumu ve Kamp Girişimi kapsamında Kerkük Gençlik ve Kadın Barış Ekibi, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) desteğiyle Sêkanyan bölgesindeki St. Paul Keldani Kilisesi'ne 60 adet ağaç dikti. Bu ağaçlar bölgedeki kilisenin vizyonuna göre ağaçlandırma ihtiyacı olan yerlere dağıtılacak.
Girişime katılan üyelerden ve Kerkük El-Selam Gençlik Takımı üyesi olan 27 yaşındaki Sazan Majeed, Sikanian bölgesini seçmelerinin nedenini şöyle anlatıyor: “Bölge modern ve desteğe ihtiyaç duyuyor . Kuzey Petrol Şirketi'nden, Qir fabrikasından ve diğer petrol kuyularından bir kilometre veya daha fazla uzakta olduğundan ekip olarak hava kirliliğinden en çok etkilenen gruplar olan kadınlara ve çocuklara yardım etmek için biraz katkıda bulunmamız gerektiğini gördük.”
Ayrıca farkındalığın artması, gönüllü ekiplerin ve paydaşların çevreye katkıları ile tamamen yok olan bölgedeki ağaç sayısı da arttı.Kilise bu kurumlarla iş birliği yaparak araziye yaklaşık 200-300 fidan dikiyor. Sezonluk olarak da tek bir girişimle 2000'e yakın fidan dikimi gerçekleştirilmiştir.
İklim değişikliğinin yansımaları birçok sakini memleketlerinden göç etmeye zorladı. Birleşmiş Milletler istatistiklerine göre Irak'ta 20 binden fazla insan kuraklık nedeniyle bölgelerini terk etti.
Ağaçlandırma kampanyası ile felaketin ölçeği arasındaki dengesizlik
38 yaşındaki Rudi Enwer, bölgede ağaçlandırma konusuna ilişkin, “Ağaçlandırma kampanyasının boyutu, petrol şirketinin ve buna eşlik eden kirleticilerin büyüklüğüyle ölçülemez. Kerkük'ün çevresinin tamamen korunması için devlet tarafından yürütülen çok büyük kampanyalar olmalı" diyor.
Şikufe ve bir grup gönüllü, ağaçlandırma yoluyla petrol endüstrisinin etkilerini azaltmaya çalışıyor Fotoğraf: Şikufe Arşivi
"Ağaçlandırma kampanyasının boyutu, petrol şirketinin büyüklüğü ve petrolün çıkarılması, rafine edilmesi ve arıtılması operasyonlarından kaynaklanan kirleticilerin büyüklüğü ile ölçülemez” diyen, Şikufe, “Bugün ilgili makamların aynı kampanyayı, yani bölgenin ağaçlandırılmasını yürütmesi gerekiyor. Özellikle maruz kalan alanlar, çünkü petrole olan talebin artmasının yanı sıra nüfus da artıyor ve bu küresel bir sorun ve yeni kuyuların açılması gerekiyor” sözlerini kulladı.
Ağaçlandırma ve yeşil alanların arttırılması için mali ödenek ayrılmaması, gönüllüler için büyük bir zorluktur. Geçtiğimiz yıllarda çeşitli kuruluşlar Kerkük'te ağaç dikme ve yeşillik oranını artırma çabasındaydı ancak ağaçlara gereken özenin gösterilmemesi nedeniyle bu projeler kalıcı olmadı.
Şikufe, “Kerkük'ün havasını temizlemek için gösterdiğimiz tüm çabalara rağmen hükümetin desteği yetersiz ve bu konuya gereken önemi vermiyor" diye doğruluyor. Sêkanyan köyünün eteklerinden Deraman bölgesine kadar uzanan çok sayıda laboratuvarın bulunduğunu ve bunların çoğunun Kerkük Çevre Müdürlüğü'nün onayı olmadan çalıştığını da sözlerine ekleyerek, “Bazı ağaçlar kesildi ve tarım arazileri yatırım projelerine dönüştürüldü” dedi.
Papaz İyad ayrıca, "Bazı insanlar arasında, özellikle çevre alanında toplumsal farkındalık eksikliğinin bulunduğunu, çünkü bazı insanların bazen çalıları ya da ağaçların altında biriken atıkları yakarak ağaçların da yanmasına yol açtığını" kaydetti.
Gogar Vakfı gönüllülerine göre ağaçlandırma çalışmalarının bir diğer zorluğu da kışın yağmur yağmaması, yazın ise yüksek sıcaklık nedeniyle fidanların bu yıl ekime uygun olmamasıdır.
Şikufe, “Yüksek sıcaklıklar, iklim değişikliği ve valilik semalarının kirlenmesi nedeniyle fideler henüz ekime uygun olgunluğa erişemedi” dedi.
Netice Şikufe, kadınların iklim değişikliğiyle mücadelede rol sahibi olduğunu söylerek;
“Bin millik bir adım tek bir adımla başlar, bu yüzden korkma ve güçlü ol, çünkü sen bunun için varsın ve hedefe ulaşabilirsin. Sadece başkalarının sana yardım etmesine bağlı kalma, bunun yerine sana yardım eden sen ol,başkalarına yardım eli uzatır.”
Bu rapor Internews organizasyonunun yürüttüğü “Sesimiz” projesi çerçevesinde hazırlanmıştır.
