ئیلیا منداڵێكی هەشت ساڵانە، لەوەتەی چۆتە ماڵی هونەری یۆگا دارێكی چاندووە و هەمان ناوی خۆی لێناوە، بۆیە وەكو خۆی خۆشی دەوێت و خزمەتی دەكات، هەرئەوەش نا، فێر بووە هیچ كاتێك پلاستیك فڕێنەدات.
ماڵی هونەری یۆگا؛ پرۆژەیەكی فێركاری جیاوازە، تێكەڵەیەكە لە وەرزش و گرنگیدان بە سەوزایی، مەرجی وەرگرتنی منداڵ رواندنی دارێك و خزمەتكردنیەتی، ئەگەر لە وەرزی چاندندا بەشداری چالاكییەكانی كرد، كە بەشێكیان پەیوەستە بە پاراستنی ژینگە لە نێویاندا ریسایكلینی پلاستیك.
"ئامانجە سەرەكییەكەمان ئەوەبوو، یۆگا لەگەڵ ژینگەدا تێكهەڵكێش بكەین" كازیا تاهیر وای وت، ئەو دامەزرێنەری ماڵی هونەری یۆگایە لە كارگەی كلتور-ـی شاری سلێمانی، "لە یۆگادا یەكەم شت كە مرۆڤ پێی ئاشنادەبێت پاكوخاوێنییە، لە جلوبەرگی خۆیەوە تا پاكڕاگرتنی دەوروبەری، بە تایبەت فڕێنەدانی هەڕەمەكی خۆڵ و خاشاك بە دیاریكراوی پلاستیك".
سلێمانی رۆژانە زیاتر لە هەزار تۆن خۆڵ و خاشاكی هەیە، كە رێژەیەكی پلاستیكە بەڵام بە وردی جیانەكراوەتەوە رێژەكە چەندە. ئەوەش بەشێكە لە قەیرانی مامەڵەكردن و چارەسەری پاشماوە لە هەرێمی كوردستان و عیراق، بەوپێیەی بە تێكەڵی زۆرێكی دەسوتێنرێت، لە كاتێكدا پەیوەندییەکی راستەوخۆ لە نێوان پیسبوونی هەوا و پیسبوون بە پلاستیکدا هەیە. بەگوێرەی (ئا کیو ئێر) کە کۆمپانیاییەکی سویسری تەکنۆلۆژیی کواڵیتی هەوایە، هەوای عیراق یەکێکە لە "هەرە پیسترینی" ووڵاتانی جیهان.
چارەسەرێكی سەرەتایی و سادە بۆ بەرەنگاربوونەوەی پیسبوونی هەوا؛ بریتیییە لە چاندنی دار و زیادكردنی رێژەی سەوزایی، هاوشێوەی دەستپێشخەرییە بچوكەكەی ماڵەكەی كازیا.
پێیاندەڵێم؛ ئەم دارانە بۆیە دەڕوێنین تا خۆمان دواتر بتوانین لە سێبەرەكانیاندا راهێنانی یۆگا بكەین
گەڕانەوە بۆ سروشت
كازیا تاهیر سدیق، ژنێكە لە سییەكانی تەمەنیدایە، كۆلێژی هونەری تەواو كردووە و مامۆستای پسپۆڕییەكەی خۆیەتی لە قوتابخانەیەكی سلێمانی و دەمێكە بیرۆكەی ماڵە هونەرییەكەی هەیە، بەڵام دەرفەت نەبوو تا گەیشتە ئاداری ئەمساڵ و دەرگای بەڕوی منداڵاندا كردەوە.
"منداڵەكان رادەهێنم كە دڵخۆشی پەیوەستە بە سەوزاییەوە، ئەو سەوزاییەش دەبێت خۆمان دەستمان لە بەرهەمهێنانیدا هەبێت" بەوتەی كازیا، كە باسی چالاكییەكانی دیكەی ماڵەكەی كرد لە پاڵ یۆگادا.
ماڵی هونەری یۆگا، منداڵانی تەمەن سێ ساڵ تا 14 ساڵ وەردەگرێت و لە یەكەم وانەی وەرزەكەدا، پێكەوە بە هەرەوەزی، دەچنە نێو باخچەیەكی بچوكی كارگەی كلتور، زەوییەكی گڵی نزیكەی 500 مەترە، لەوێ یەكی نەمامێكیان پێدەدرێت تا بیڕوێنن.
"پێیاندەڵێم؛ ئەم دارانە بۆیە دەڕوێنین تا خۆمان دواتر بتوانین لە سێبەرەكانیاندا راهێنانی یۆگا بكەین"، منداڵان بۆ یۆگا، دەگەڕێنە بۆ ناو سروشت، لە ناو سەوزایی و ژێر سێبەری دارەكاندا ئەو وەرزشە رۆحییە فێردەبن.
منداڵەكان بە پرۆشەوە دارەكان دەچێنن، دەم بە زەردەخەنە و روخساریان دەگەشێتەوە، هەندێكیان بچوكترن و بە هاوكاری هاوڕێیەكانیان و مامۆستاكەیان چاڵەكە هەڵدەكەنن، هەر لەوێ، كاتێك دارێك دەچێنن، ناوی ئەو منداڵەی لێدەنرێت كە دەستی لە چاندنیدا هەبووە، وەكو ئیلیا، لاونا، ئانا و چەندینی تر.
"ئەمەم كرد تا منداڵەكان بەردەوام بیریان لای خزمەتی دارەكە و پاككردنەوەی شوێنەكە و خزمەتی ژینگە بێت"، كازیا دەڵێت، لە چەند مانگێكدا 40 داریان چاندووە كە منداڵەكان بە هاوكاری باخەوانەكەی كارگەی كلتور چاڵەكەیان بۆ هەڵكەندووە و رۆژانە خزمەتی دەكەن.
رێژەی سەوزایی ورد و رەسمی لە سلێمانی نییە و ئەوەی بانگەشەی بۆ دەكرێت لە نێوان سەدا 15 تا 19ـیە، بە گشتی لە هەرێمی كوردستان ڕوپێوییەكی نوێ نییە بەڵام بەپێی ڕوپێوییەكی ساڵی 2015ی وەزارەتی كشتوكاڵ كە لەلای دەستەی ژینگە پەسەندە، ڕێژەی سەوزایی لە هەرێم سەدا 12ـیە لە كاتێكدا ڕێژەی ستانداردی جیهانی سەوزایی نزیكەی سەدا 30ـیە.
مەجید رەحیم (50 ساڵ)، باخەوانی كارگەی كلتور، وتی "نەمامی منداڵەكان هەنگی دنیا بوو، رۆژانە دەهاتن و لێرە دەرس و شتیان هەبوو، ئاوی نەمامەكانیان دەدا و خزمەتیان دەكرد".
منداڵەكان تەنیا هەنگی دنیا دەچێنن، كە داری بەر و زۆربەی كاتیش سەوزە، هیچیان نە لە شەتڵگە نە لە شوێنی ترەوە نەكڕدراون و هەر لە ماڵی كازیا، بەرهەمهێنراون و ئامادەبوون بۆ چاندن.
لە ماڵە هونەرییەكەی یۆگای منداڵاندا، چالاكییەكی دیكە چۆنیەتی پاراستنی ژینگەیە، بە تایبەت كۆكردنەوەی پلاستیك تا ریسایكلین بكرێت، هەر لە كارگەی كلتور دەرفەتی ئەوە رەخسا، منداڵەكان دەبەی ئاو كۆبكەنەوە و بیبەن (سولی-سایکڵ)، كە ئامێری گۆڕینی پلاستیکە بۆ پارە، پلاستیک کۆدەکاتەوە و لەبەرامبەردا پاداشت بە بەکارهێنەر دەدات. پاداشتەکانیش داشکاندنن لە چەندین شوێنی سلێمانی و دەرەوەی شارەکە
"جگەلەوەی كاتێك دەچینە ناو سروشتەوە، چواردەوری خۆمان پاكدەكەینەوە و هەفتانە هەڵمەتێكی تایبەتمان هەیە" كازیا دەستی بۆ چەند كارێكی هونەری درێژكرد، كە بە گەڵای كەوتووی دار و بەردی بچوك و ئەوانەی لە هەڵمەتی پاككردنەوەدا كۆی دەكەنەوە، دروستكرابوون.
منداڵەكەم بە دەستی خۆی چاڵەكەی هەڵكەند و نەمامەكەی چاند بۆیە هەستی بە بەرپرسیارێتی دەكرد بەرانبەری
منداڵان داهاتوویەكی سەوز بنیاتدەنێن
ئانا و لاونا، دوو منداڵی ماڵەكەی كازیا بوون؛ زۆر هاوڕێی یەكتری بوون و دارەكانیان بەناوی خۆیانەوە بە تەنیشت یەكەوە چاندبوو، رۆژانە كێبڕكێیان بوو و دەبووە مشتومڕیان كە داری كامیان زوتر گەورە بوو.
كازیا ئەو بەسەرهاتە دەگێڕێتەوە و دەڵێت ئانا خەفەتی خوارد، كە دارەكەی وەكو ئەوەی هاوڕێكەی گەورە نەبوو، بەڵام لاونا پێیوت خەفەتی ناوێت، ئەو گۆرانی بۆ دارەكەی وتووە و پێیوتووە خۆشی دەوێت، ئەویش دەتوانێت وابكات تا دارەكەی گەورەبێت.
منداڵەكان وەكو سەركردەیەكی ژینگەپارێز لە ماڵ و ناو خێزانەكانیاندا مامەڵە دەكەن، دوای گەڕانەوە لە یۆگا.
شەنگە عەلی، دایكی یەكێك لە منداڵەكانە كە تەمەنی سێ ساڵە، "گشت چالاكییەكان، بە تایبەت چاندنی نەمامەكان زۆر كاریگەری لەسەر دروستكردووە، چونكە بە دەستی خۆی چاڵەكەی هەڵكەند و نەمامەكەی چاند و چاوەڕێی ئەوەبوو زوو گەورە بێت، هەستیان بە بەرپرسیارێتی دەكرد ".
منداڵەكەی شەنگە لە ماڵەوە پلاستیك دەخاتە كیسەیەكی تایبەتەوە و تێكەڵی پاشماوەی تری ناكات، ماوەی جارێك، لەگەڵ باوكی دەیبات بۆ كارگەی كلتور. هەموو منداڵەكانی تری ماڵەكەی كازیا، كێبڕكێ لەسەر كۆكردنەوەی زۆرترین ژمارەی پلاستیك دەكەن بۆ ریسایكلین.
بەردەوام نەتەوە یەكگرتووەكان داوای هاوكاری و هەوڵی هەموان دەكات بۆ بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانكارییەكانی ئاووهەوا، كە عیراق لە ریزبەندی پێنجەمین ئەو وڵاتانەدایە كەوتۆتە ژێر كاریگەرییە نەرێینییەكانیەوە، لە نێویاندا وشكەساڵی و زۆر كارەساتی دیكە.
"مرۆڤ دەبێت لە سەرەتای تەمەنیەوە فێری ژینگەدۆستی بكرێت، ئەو منداڵانەش كە فێركراون، لەداهاتودا دەبنە دۆستی ژینگە و دژە ژینگەیان لێ دروستنابێت" بەوتەی رەنگین نوری، رێنماییكاری دەروونی كە 14 ساڵە لە پەروەردەكردنی منداڵاندا كاردەكات.
ئەو دەڵێت منداڵ تا فێری خویەكی باش بكرێت، پێویستی بە وانەی كرداری هەیە، بۆ ئەوەی وەریبگرێت و زیاتر زانیارییەكە بمێنێتەوە، "باشترین شێوازیش ئەوەیە زۆرترین هەستەوەری تێدا بەكاربهێنێت؛ دەستی، چاوی و گوێی، كاتێك درەختەكە بەناوی خۆیەوە بێت و خۆی خزمەتی بكات".
رەنگین ستایشی پێدانی ئەو رۆڵ و چالاكییانە بە منداڵان دەكات، كە وادەكات هەڵوێست و كردار و ماندوبونی هەبێت لەسەر ئەو ئیشەی دەیكات، لە دەرەنجامدا، بەدرێژای تەمەنی بیری ناچێتەوە و دەبێتە بەشێك لە هەڵسوكەوتی.
كـــــات كەمە و هاتوچۆ سەختە
ماڵی هونەری یۆگا و چالاكییە ژینگەییەكانی، زیاتر لە هاوینان و وەرزی داخستنی دەرگای قوتابخانەكاندا بەرناكەوێت، دواتر ژمارەی منداڵەكان كەمدەبنەوە.
ئەو منداڵانە كە فێركراون، لەداهاتودا دەبنە دۆستی ژینگە و دژە ژینگەیان لێ دروستنابێت
كازیا لە سەرەتادا بە خۆبەخشی دەستپێكردووە، بەڵام دواتر گۆڕی بۆ وەرگرتنی بڕە پارەیەكی رەمزی، بەوپێیەی چالاكی دیكەی زیادكرد و ستافی هەیە، "كێشە سەرەكییە لە هاتوچۆدایە، پێشتر هەر خۆیشم هاتوچۆم پێدەكردن تا بێن، بەڵام ئێستا ئیتر گرفتێكە و زۆر منداڵ روبەڕوی بونەتەوە" بەوپێیەی كەسوكاری كاتی گونجاویان بۆ هاتوچۆپێكردنی منداڵەكانیان نییە یان لەگەڵ كاتی قوتابخانەدا ناگونجێت.
پەیوەست عارف، دوو منداڵی لە ماڵەكەی كازیا بوون، ئەو لە وەسفی چالاكییەكانیاندا وتی "مۆمێكن لە تاریكیدا و زۆر بیری جوانیان پێیە كە كاریگەری زۆری ژینگەیی لەسەر منداڵەكانم هەبوو"، ئەو نیگەرانە كە نەیتوانی بەردەوامبێت لە ناردنەوەی منداڵەكانی دوای كردنەوەی قوتابخانە، "ماڵم لە سلێمانی نەما و وەرزی خوێندنیشە، بۆیە ناچن".
ئەو هیواخوازە كاتی زیاتر هەبێت و ئەو چالاكییانە ماڵی هونەری یۆگا بۆ ناوەندەكانی خوێندن و هەموو شوێێنیكی تر بگوازرێتەوە وەكو ئەزمونێك.
كازیاش هەمان حەزی هەبوو، سەرەتا هەوڵیدا لە قوتابخانەكەی خۆیدا كە مامۆستایە پرۆژەكەی دەستپێبكات، بەڵام كەس و رێنماییەكانی پەروەردەش هاوكارنەبون.
منداڵەكان هەرچەندێك دابڕێن؛ دارەكانیان هەر خزمەت دەكرێت، تا ئەوكاتەی دەگەڕێنەوە مام مەجیدی باخەوان چاوی لەسەریانە، بەڵام ئەویش گرفتی كەمئاوی هەیە، " زۆر بێئاوین، ئەگینا ئێرەم هەموی بە دوو ساڵ سەوز دەكرد".
دەستپێشخەرییەكەی كازیا تاهیر هێشتا سەرەتایەتی؛ لەگەڵ كارگەی كلتور رێككەوتووە، چاندنی دار بۆ هەر منداڵێك بەردەوامبێت.
