“Kerkük, şiddetin tırmanmasında büyük bir dönüm noktasında…”Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) seçilmiş Başkanı Joe Biden'in, 11 yıl önce Kerkük Valiliği'ne yaptığı ziyarette, tüm bileşenlerle görüşmesinin ardından söylediği sözlerden biri.
Eyaletin bileşenleri arasındaki bölünmeden söz eden Joe Biden, “Irak'tan ayrılacağız, Saddam Hüseyin'den daha kötü bir diktatör görevi alırsa, bir arada yaşama projeniz olmadığı sürece müdahale etmeyeceğiz” dedi.
Kerkük’te etnik ve dini bileşenlerle bir araya gelen Biden, bileşenlerin kentin geleceğine yönelik yönelimlerinin birbirine yaklaşmadığını hissettiğinde kentten üzülerek ayrıldı. Görüşmede Biden, onlardan “Bir proje üzerinde anlaşıp Kerkük halkının onurunu geri kazanmalarını" istedi. Böylece bu konuda Bağdat'la da görüşebilirdi.
ABD Senatosu üyesi ve ABD Başkanı Barack Obama’nın Yardımcısı olmasına dair adayı olduğu dönemde, Biden, 13 Ocak 2009 tarihinde Kerkük Havalimanı'nda gerçekleştirdiği görüşmeye de denk geldi. Biden’in ziyareti, Irak'taki il seçimleriyle ilgili gerginliklere denk geldi. Ancak o ay en büyük tartışma Bağdat ile Erbil arasında Kerkük'ün bu seçimlere katılma mekanizması konusunda yaşandı.
Görüşme aynı zamanda dönemin Irak Başbakanı Nuri el Maliki ile Kürdistan Bölgesi'nin eski Başkanı Mesud Barzani arasındaki Kerkük konusundaki anlaşmazlıklar ile aynı zamana denk geldi.
Kerkük -13 Ocak 2009 -Joe Biden, Kerkük Havaalanı’na varıyor (resmin sağında o sırada Kerkük İl Meclisi üyeleri olan Ahmed Askari ve Muhammed Kemal var)
Joe Biden'in Kerkük'e ilk ziyareti olup olmadığı belli değil, ancak toplantıya katılan feshedilmiş Kerkük İl Meclisi Üyesi Ahmed Askari KirkukNow’a şunları söyledi:
“Joe Biden, bundan sonra birkaç ziyaret yapan Amerikalı liderlerden biriydi. Irak ve Kerkük, bölgedeki durumu doğru bir şekilde okuyor. Kürtler, Araplar ve Türkmenlerin tanınmış şahsiyetleriyle özel ilişkileri vardı.”
Joe Biden ile yakından görüşen Ahmed Askari, "Biden ve arkadaşları danışman rolündeydiler. Kerkük'ün coğrafi önemini anlattılar ve Baas hükümetinin yıllarca Kerkük milletleri arasındaki fark yaratmaya çalıştığını belirtti" dedi.
Askari, bu ayın başında ABD’nin yeni başkanı olan Joe Biden’in, 11 yıl önce yapılan toplantıda, "Sizlerden, birlikte uyum içinde yaşadığınız geçmişinize dönmenizi rica ediyoruz. Bu onuru Kerkük halkına iade etmek istiyoruz. Bu konuda bir program üzerinde anlaşmanızı istiyoruz. Kerkük ve Irak hükümeti ile konuşup size yardımcı olacağız’ sözlerini kullandı.”
Dönemin Kerkük Valisi Abdulrahman Mustafa, Vali Yardımcısı Rakan Cuburi, Kerkük İl Meclisi Başkan Yardımcısı Rebwar Talabani, Kürtlerin temsilcisi Ahmed Askari ve Muhammed Kemal, Arapları temsilen Abdullah Sami Asi ve Cewad Cenabi, Türkmen Cephesi’ni ise Tahsin Sarıkehiya ve Hasan Turan temsil ederken, Silvana Buya Hristiyanları temsil etti.
Bunlara ek olarak, toplantıya Kerkük Polis Komutanı Cemal Tahir ve valilikten bazı yetkililer katıldı.
Edinilen bilgiye göre, bileşen temsilcilerinin Joe Biden’e sunduğu programların içerikleri birbirinden uzaktı. Kürtler, Kerkük'ün Kürdistan Bölgesi'ne ilhak edilmesini talep ediyordu, Araplar Kerkük'ün Iraklılığını vurgulayarak olduğu gibi kalmasını talep ederken, Türkmenler vilayetin bağımsız bir bölgeye dönüştürülmesini talep ediyordu.
Şu anda Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Başkanlık Konseyi üyesi olan Ahmed Askari, "Toplantı sırasında, tüm bileşenler seçim kampanyası programlarını destekliyordu” diye konuştu.
Kerkük İl Meclisi Üyesi ve KDP Başkanlık Konseyi üyesi Muhammed Kemal ise “Biden gelmeden önce diyaloğun çözüm olduğunun farkındaydık, bu yüzden Kardeşlik Listesi -çoğunluğu Kürtler’den oluşan- olarak önceden resmi bir mutabakat hazırladık. Ve ona sunduk ... Biden bileşenlerden birleşik bir projeyi benimsemelerini istediğinde, buna hazır olduğumuzu ifade ettik, ancak bu daha sonra olmadı” sözlerini kullandı.
Kerkük - 13 Ocak 2009 - Joe Biden'in Kerkük bileşenleri ile görüşmesi
Muhammed Kemal, “Biden'in Kerkük bileşenlerinin uyumsuzluğuna üzüldüğüne" işaret ederek, Biden’in, “Irak'tan ayrılacağız, o sırada bir diktatör Saddam Hüseyin'den daha kötü görev alırsa, bir arada yaşama projeniz olmadığı sürece müdahale etmeyeceğiz” dediğini kaydetti.
Biden Projesi’nin sahibi siz değil misiniz?
Muhammed Kemal, toplantının sonunda, dönemin vali yardımcısı Rakan Said, Joe Biden'e, "Biden, projesi adına proje sahibi sen değil misin?" diye sorduğunu Biden’in ise, “Medyanın benim hakkımda söylediği bu, ama o Amerika projesidir. Benim adıma ABD Senatosu'nun raflarında bulunan ve toplam 100 oydan 75 kabul gören bir Amerikan projesi ve bu proje, Irak için iy bir projeydi” dedi.
Proje, Irak'ı Kürt, Şii ve Sünni olmak üzere üç bölgeye ayırmayı hedefliyor.
24 Kasım 2009'da New York Times'da yayınlanan bir habere göre, Joe Biden'in Kerkük'e ziyaretinin ardındaki asıl amaç, seçimle ilgili anlaşmazlıkları çözmek ve Kerkük vilayeti konusundaki keskin farklılıkların nedenlerini bulmaktı.
Raporda, "Ziyaret, eski Kürdistan Bölgesi Cumhurbaşkanı Mesud Barzani'nin referandum yapma çabaları ile bu çabalara karşı çıkan eski Irak Başbakanı Nuri el Maliki arasındaki Kerkük'teki durumu yakından incelemekti” sözlerine yer verildi.
Joe Biden'in 2009'daki Irak ziyareti sırasında Mesud Barzani, seçimlerdeki farklılıkları Kerkük'ün de içinde olduğu referandumu yapmak için bir fırsat olarak kullanmaya çalışıyordu, ancak Kerkük'teki Araplar, bu girişimleri caydırmak için seçmen kayıtları ve Kerkük'ün nüfus sayımı gerekçe göstererek çabalarını engelledi ve protesto etti.
Raporda ayrıca, Biden’in Kerkük ziyaretinin Araplar ve Kürtler arasında tırmanan gerilimle aynı zamana denk geldiğine dikkat çekilerek, "Kürtlerin kimliklerinin ayrılmaz bir parçası olarak gördükleri Kerkük'te, çok sayıda Arap ve Türkmen sahiplendiğini iddia ettiği durumda iyileşme belirtisi yoktu.”
New York Times, "Kerkük'ün 8,5 milyar varil petrol rezervi, bu şehri kimsenin veremeyeceği, vazgeçemeyeceği bir ödül haline getirdi” ifadelerini de kullandı.
Aynı raporda atıfta bulunulan bilgilere göre Iraklı yetkililer, Kerkük'ün ana ihtilaf konusu olduğu sorunun çözümüne arabulucu veya üçüncü taraf olarak müdahale etmek için Joe Biden'ı tercih etti.
Eski Başbakan Nuri el-Maliki, Biden'i Kürdistan Bölgesi Anayasası’ndaki referandum planlarını ertelemesi için Mesud Barzani'ye baskı yapmaya çağırdı.
Aynı ayın 20'sinde, Irak ziyareti ve Kerkük'te gerçekleşen görüşmeden bir hafta sonra, Joe Biden resmi olarak ABD Başkan Yardımcılığı görevini üstlendi.
Biden, Erbil ile Bağdat arasındaki çatışmaları gizlemedi
"CNN" de dahil olmak üzere Amerikan medya kanalları, Biden'in Washington'a döndükten sonra, bölge ile Bağdat arasındaki çatışmalar nedeniyle Kerkük'te artan gerginlik ve anlaşmazlıklar korkusunu gizlemediğini belirtti.
Bu yüzden ziyaretten sonra Biden, ABD'nin eski Irak Büyükelçisi Christopher Hill ile ABD Kuvvetleri Komutanı General Oderino’nun her birini aradı. Ayrıca Maliki, Barzani ve diğer yönetici figürlerle sürekli temas halindeydi.
New York Times'a göre, "Biden Maliki'ye planlarına göre gitmesi ve Kürdistan Bölgesi’ni ziyaret etmesi için baskı yaptı. Ayrıca Barzani'ye referandumu ertelemesi için baskı yaptı ve her ikisine de birbirlerini barış düşmanı olarak tanımlamayı bırakmalarını istedi.”
Dönemin Kürdistan Bölgesi’nin ABD Temsilcisi Qubad Talabani, New York Times'a yaptığı açıklamada, Biden'in Mesud Barzani'ye Kürtlerin bağımsızlık ilanının o dönemde "yararsız" olduğunu, çünkü meselenin Kerkük'teki Kürtlere karşı Arapların öfkesini ateşleyeceğini ve çatışmalara ve eylemlere yol açacağını dile getiriyor.
Joe Biden, Kerkük'ü ziyaretinden aylar sonra, Haziran 2009'da ABC'ye verdiği röportajda gazeteci George Apollos'un sorusuna cevaben şunları söyledi: “Birleşmiş Milletler, Irak'taki tartışmalı bölgeleri ele almak için bir proje başlattı. Kerkük, şiddetin artması için bir dönüm noktası oldu...Iraklı liderler benden Kürt liderleriyle konuşmamı ve anayasalarını Kürdistan Parlamentosu'nda kabul etmenin kendilerine pek bir faydası olmayacağını söylememi, ayrıca çatışmaların tırmanmasını önlememi istediler.
Amerikan medya kanallarına göre Biden, o sırada Bağdat'ı ve bölgeyi bir anlaşmaya varmaya ve 31 Ocak 2009'da il seçimleri yapmaya çağırmayı başardı, ancak Kerkük bu seçimlerin dışında bırakıldı.
2009'daki bu ziyaretin ardından Joe Biden Irak'ı tekrar ziyaret etti, ancak Ahmed Askari, 2009 ziyaretinden sonra Kerkük hakkında özel bir mesaj almadıklarını söyledi.
Bu ayın başlarında Demokrat aday olan Joe Biden, Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump'ı geride bıraktı ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kırk altıncı başkanı oldu.
Ahmed Askari, “Joe Biden'in cumhurbaşkanlığını üstlenmesinin Kerkük'teki koşulların iyileştirilmesine ve Bağdat ile bölge arasındaki sorunların çözülmesine yardımcı olacağını umuyoruz” diyerek, “Biden, o sırada Kerkük'ü ziyaret ettiğinde Senato üyesiydi ve sonra Başkan Yardımcısı oldu. Belki de kararları o zamanlar etkili değildi, ama şimdi ABD Başkanı ve hepimiz başkanın yetkilerinin ne olduğunu biliyoruz, böylece sorunları çözebilir” ifadelerini kullandı.
