Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde 2020 yılı basın özgürlüğü konusunda zor geçti. Ülke genelinde 4 gazeteci öldürüldü. Basın mensuplarına yönelik 305 ihlal yaşandı.
Irak’taki Basın Özgürlüğü Derneği (PFAA-IQ), ülkede basın mensuplarına yönelik suikast, ölüm tehditi, gözaltılar, dayak, görevlerinin yapılmasına engelleme, mesleki ekipmanlara el konulması, silahlı saldırılar ve yayınların askıya alınmasının aralarında olduğu 305 ihlal kaydetti.
Dernek hazırladığı raporda, yılın ilk üç ayında kaydedilen en ciddi ihlallerin altını çizdi, ülkenin merkez ve güney kesimlerinde yaygın protestoların düzenlendiği hatırlatıldı.
Raporda, ihlallerin çoğu karantina dönemindeydi ve gazeteciler sokağa çıkma yasağından muaf tutulmuş olsalar da, işlerini yapmak için hareket etmeleri yine de engelleniyordu.
Gazeteciler için en kötü ikinci kent Kerkük
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) ise hazırladığı bir raporda, protestoları izlerken silahlı kişilerin üç gazeteciyi başlarından vurduklarını ve Kürdistan Bölgesi'nde bir başka gazetecinin güvenlik çatışmalarından kaçmaya çalışırken öldürüldüğünü belirtildi.
PFAA-IQ, raporunda Irak’ın 17 ilinde ihlaller kaydetti, 61 vakayla Bağdat listenin başında yer alırken, 58 ihlal ile Kerkük ikinci sırada yer aldı.
Süleymani, 11 Aralık 2020 - Güvenlik güçlerinin protestoculara karşı kullandığı biber gazı: Fotoğraf/Zimnako İsmail
PFAA-IQ raporunda yer verdiği ihlaleler şu şekilde yer verdi:
1) 14 Mayıs 2020'de, güvenlik güçleri, Kürdistan24 muhabiri Hêmin Deloyi ve kameraman Newzad Muhammed'i gözaltına aldı. Onları bir askeri üste tuttu. Telefonlarına ve ekipmanlarına el konuldu. İkili, Kerkük’ün Dakuk ilçesinde Zenkır Köyü’nde tahıl tarlalarında çıkan yangını canlı yayınlıyordu.
2) 2 Ağustos 2020'de Kerkük'teki güvenlik güçleri, çiftçilerin protestosunu izlerken Kürdistan24 muhabiri Soran Kamaran ve kameraman Nevzad Muhammed'i gözaltına aldı.
3) 14 Aralık 2020'de güvenlik güçleri, Kerkük'ün köylerinde (Pelkana, Sergeran yerleşkesi, Dubis ilçesi, tarım arazileri anlaşmazlıklarının yaşandığı ilçede) Ojin Colla, Soran Muhammed, Soran Abdulkerim, Helmet Hasan ve Akam Weziri resmi izin almadıkları iddiasıyla gözaltına alındı.
Raporda, gazetecilerin Kerkük'te kaba şiddete maruz kaldığı ve görevlerinin yapılmasının engellendiğine dair bazı vakalara da değinildi:
1) 27 Ocak 2020'de Kerkük Polisi, Speda TV muhabiri Seyf Enwer ve kameraman Ayad Hema'nın Kerkük'ün Dubis ilçesinde toprak anlaşmazlıkları ile ilgili olarak çiftçiler tarafından düzenlenen protesto gösterisini engelledi.
2) 18 Şubat 2020'de güvenlik güçleri, bazı gazetecilerin Kerkük'teki bir gösteriyi takip etmesini engelledi. Gazeteciler Al-Reşid TV, Rûdaw, NRT, K24, Türkmen uydu kanalı, Kerkük Kanalı, Bayan, I News, Reuters ve KirkukNow kuruluşlarında görev yapıyordu.
3) 23 Şubat 2020'de, NRT'nin Kerkük'teki ofis yöneticisi Banaz Faxredin, muhabir Diyar Muhammed ve kameraman Ali Nordi, Nasr Mahallesi’ndeki bir protestoyu takip ederken güvenlik güçleri tarafından dövüldü.
4) 9 Nisan 2020'de bir Trafik Polisi, sokağa çıkma yasağını takip ederken bir kontrol noktasında Reşid Kanalı'ndan kameraman İbrahim Abullah'a saldırdı.
Kerkük, 23 Ağustos 2020 - Gazeteciler, Kerkük Valisi Rakan el-Ciburi'nin 2,5 saat geç başlayan basın toplantısını bekliyor: Soran Muhammed
5) 29 Mayıs 2020'de 61'inci Tugay'ın güvenlik güçleri üyeleri, bir grup gazetecinin ekipmanına el koydu ve ürünlerini satmak için daha iyi hükümet kolaylaştırması talep eden çiftçilerin gösterisini izlemelerini engellediler. Gazeteciler el-Ahd Kanalı, Geli Kurdistan, Rudaw ve KirkukNow'da görev yapıyordu.
6) 1 Haziran 2020'de 61. Tugay'a bağlı bir güvenlik görevlisi, Dijle TV muhabiri Muhammed Salih'in Kerkük'teki olayları takip etmesini engelledi.
7) 6 Haziran 2020'de Kerkük Siloları yöneticisi, Rudaw muhabiri Hiwa Husamaddin ve kameraman Ahmed Necat'ın Kerkük Tarım Komitesi'nin düzenlediği basın toplantısını takip etmesini engelledi.
8) 8 Haziran 2020'de güvenlik güçleri, el-Şefaq News'in el-Irakiye Hejar Reşid'in Kürt şube muhabiri Eji Cevher'in bir protestoyu haber yapmasını engelledi.
9) 9 Haziran 2020'de güvenlik güçleri, NRT ekibinin görevini yapması engelledi.
10) 2 Ağustos 2020'de 19 Tugay, Geli Kurdistan muhabiri Azad Şukur'un ve NRT ekibinin Kerkük'te çiftçilerin protestosunu takip etmesini engelledi.
11) 26 Ağustos 2020'de, Heşdi Şabi mensupları, Kerkük TV’den Yusuf Murad, K24’ten Hêmin Deloyi ve Türkiye merkezli Anadolu Ajansı’ndan Ojin Colla'yı Şiilere ait dini bir törende yaşanan patlamada görevlerinin yapılması engellendi. Bazı gazeteciler dövüldü ve ekipmanlarına el konuldu.
12) 7 Ekim 2020'de 16. Tugay üyeleri, Türkmen Eli TV'den Abdülkadir Fuad'ın eski Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari'ye yönelik protestoyu takip etmesini engelledi ve kamerasını kırmakla tehdit etti.
Süleymani, 7 Aralık 2020 - Güvenlik güçleri kapatıldıktan sonra NRT Kanalı önünde konuşlandı
Kürdistan Bölgesi'nde basın özgürlüğünün kısıtlanması
Kürdistan Bölgesi Hükümeti'nin basın özgürlüğüne koyduğu sınırlarla ilgili olarak yakın zamanda yayınlanan bir raporda, KirkukNow, iktidarın gazetecileri gözaltına aldığında, televizyon yayıncılarını kapattığında veya kapatılmasıyla ilgili tehditlerde bulunduğunda "sabotajcı" muamelesi yaptığını ve sorguladığını vurguladı.
Kürdistan Gazeteciler Sendikası verilerine göre, 2020 Aralık ayının ilk 10 gününde gazetecilere karşı en az 20 ihlal kaydedildi. Ancak Metro Gazeteci Haklarını Savunma Merkezi, 30 ihlal olduğunu belirtti.
Kürdistan’da basına yönelik yapılan ihlallerin bazıları şöyle:
1) 11 Aralık'ta, Kürdistan Yurtseverler Birliği’ne (KYB) bağlı Peşmerge’nin 70. Birimi mensubu silahlı ve üniformalı kişi Kürdistan Demokratik Partisi'ne (KDP) yakın Rûdaw TV ekibine saldırdı. Rûdaw yetkilileri, gazetecilere hakaret ve aşağılamanın yanı sıra mikrofonları kırıldı, üzerinde kanalın logosunun bulunduğu kapağı yaktı ve kameralarını elinden almaya çalıştı.
2) 11 Aralık'ta Kelar kasabasında Deng Radyo muhabiri Muhammed Mahmud iki saatten fazla hücre hapsinde güvenlik tarafından gözaltında tutuldu. Hücrede şiddete uğrayarak, kapsamlı bir şekilde sorgulandı ve radyonun protestoları yayınlaması nedeniyle tehdit edildi. Radyoya göre, “Muhabiri, meseleyi aşiret meselesine dönüştürmekle tehdit ettiler .”
3) El Irakiye TV'den iki gazeteci Emin Ehmad ve Sirwan Barzani, 11 Aralık'ta Süleymani'de gözaltına alındı ve o gün serbest bırakıldı.
4) Baziyan Dijital Medyasında gazeteci Herem Mecid, Baziyan kasabasında gözaltına alındı.
5) Olayların yatıştığı 12 Aralık akşamı Süleymaniye şehrinde K24'ten (KDP'ye yakın)Daliya Kemal, Herdi Hasan ve Berhem Cemal adlı gazeteciler"ayçiçeği tohumları hakkında bir rapor" üzerinde çalışırken gözaltına alındı.
6) Kürdistan Bölgesi Gençlik ve Spor Bakanlığı, NRT'yi zorla kapatmanın yanı sıra, Kürdistan Bölgesi’ndeki Peyam, Rûdaw ve Speda TV kanalları için uyarı yapıldı.
