Siyasi çatışmalar ve idari sorunlar Celawla sakinlerinin acılarını artırırken, nahiye savaş yıkımından ve hizmet eksikliği ile boğuşuyor.
Celawla 6 yıl önce IŞİD’in kontrolünden geri alındı, ancak savaşın etkileri hala şehrin her yerinde görülebiliyor; binlerce ev, savaştan muzdarip ailelere hiçbir tazminat ödenmedi.
Diyala'nın Hanekin ilçesine bağlı olan nahiye ve Irak anayasasının tartışmalı bölgeler arasında yer alıyor.
Nahiye, Araplar tarafından Celawla, Kürtler tarafından Gulala, Türkmenler tarafından ise Karahan adı veriliyor.
Diyala, Mart 2021, Celawla semtinde halka açık bir caddeye “Seni Seviyorum Celawla” tabelası asıldı. Foto/Amir Xanekini
İdari sorunlar
Celawla nahiye müdürü, Mayıs 2020'de kalabalık bir grup tarafından görevini yerine getiremediği için protesto düzenlenmesi sonucu görevinden alındı.
Arap kökenli Yakub Luhaibi, Celawla'nın İŞİD’den geri alınmasının ardından 2015 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) adayı olarak Celawla nahiye müdürü olarak atandı.
Luhaibi, Celawla’nın Al-Tacnid semtinde hükümet mülkleri üzerine inşa edilen evlerin yıkılmasına karışmakla suçlandıktan sonra iki kez gözaltına alındı, ancak daha sonra serbest bırakıldı. Halen Celawla dışında ikamet eden Luhaibi’nin yerine, Ahmed Zarkuşi vekaleten nahiye müdürü olarak atandı.
Sosyal haklar aktivisti Hilal Sattar, “Kaymakam vekili, vatandaşların taleplerini ve sorunlarını yerine getiremiyor, sadece haftada bir veya iki gün ofise geliyor. Kaldı ki vatandaşların bazı işleri kaymakamın imzası gerekiyor”dedi.
KerkukNow'a konuşan Sattar, idari sorunları azaltmak ve Celawla'yı adaletsizlikten ve ötekileştirmeden kurtarmak amacıyla Celawla'yı bir ilçe haline getirmeyi amaçlayan bir kampanya yürüttüklerini belirtti.
Ancak Celawla’nın ilçe olması için Irak Parlamentosu tarafından çıkarılmış bir yasa gerekiyor.
Hilal Sattar'a göre, Celawla'yı, IŞİD'e karşı savaştan ve ardından gelen olaylardan en çok etkilenen nahiyeye daha büyük bir bütçe ayrılması için çalıştıklarını söyledi.
Diyala, Mart 2021, Celawla'da yıkılan evlerin enkazı arasında oynayan çocuklar. Foto/Amir Xanekini
Savaş kalıntıları ve tazminat eksikliği
Celawla sakinleri, savaş sırasında uğradıkları kayıplar ve bölgenin tanık olduğu olaylardan dolayı tazmin edilmedi.
Al-Tacnid Mahallesi sakinlerinden Nesrat Şelal, KirkukNow'a verdiği demeçte, “Celawla'yı kurtarmak için askeri operasyonlar sırasında yaşadığımız mahalle tamamen yıkıldı, tüm evler yerle bir edildi" dedi.
Edinilen bilgiye göre, IŞİD ile çatışmalar sırasında toplam 4 bin ev ve sivillere ait mülkler yıkıldı.
IŞİD, 2014 ortasında Celawla'yı kontrol etti, ancak Peşmarge Güçleri aynı yılın sonunda şehri geri aldı.
Şelal, "3 yıl önce tazminat başvurusunda bulunduk, ancak hiçbir şey almadık, her şey sizi hiçbir yere götürmeyen dayanılmaz bürokrasi" diye ekledi.
Kaybı 30 milyon Irak dinarından fazla olduğu tahmin edilen insanlar, Bağdat'taki resmi işlerini bitirmek zorunda, ancak kayıpları 30 milyon Irak dinarından az olanlar, kendi kasabalarındaki alt komitelere sevk ediliyor.
Celawla'da etkilenen aileleri tazmin etmekle görevlendirilen alt komite üyesi Lou’ai Pallani, KirkukNow'a, “7 bin kişi IŞİD savaşı ve askeri operasyonlar sırasında uğradıkları kayıpların tazmini için başvurdu” ifadelerini kullandı.
Alt komite üyeleri Celawla'da haftanın sadece bir günü bulunuyor.
“Alt komitemiz günde 25 başvuru ile ilgilenebilir. Şu anda Diyala'nın başkenti Bakuba'daki üst komitelere göndermemiz gereken yaklaşık üç bin başka başvurumuz var ”diyen Pallani, komitenin çalışmalarının "yavaş bir şekilde" ilerlediğini kabul etti ve süreci daha da geriye götürenin, tazminatları ödemeye yalnızca Bağdat'taki federal hükümetin sahip olması olduğunu belirtti.
Diyala, Mart 2021: IŞİD'e karşı yürütülen savaş sırasında zemine indirilen bir evin enkazı. Fotoğraf Amir Xanekini.
Celawla yerel yetkilileri davalarla karşı karşıya
Celawla nahiye müdürünün yanı sıra, birçok güvenlik ve parti yetkilisi, esas olarak Celawla'daki siyasi çatışmalar nedeniyle davalarla karşı karşıya.
KerkükNow'a nahiye müdürü olarak kalacağından emin olmayan Yakub Al-Luhaibi, “Hakkımdaki dava siyasallaştı, amaç beni zorlamak, tatilim bittikten sonra Celawla'ya dönmeyi planlıyorum. Ancak pozisyonumda kalıp kalmayacağımı veya emeklilik isteyip istemeyeceğimi bilmiyorum” diye konuştu.
El-Luhaibi, "Bana karşı dava açanlar evimi kendileri yıktı" diyerek, Al-Tacnid mahallesindeki evlerin yıkılmasına karıştığını sürekli olarak reddetti.
Bölgedeki gerginlik, 2017 Kürdistan Bölgesi bağımsızlık referandumunun ardından, Kürdistan Bölgesi yanlısı hükümet güçlerinin Celawla'dan çekilmesi ve yerine Irak federal hükümet güçlerinin gelmesi ile daha da arttı.
KYB’nin Celawla’daki organizasyon komitesi başkanı Halil Hudeda da suçlanıyor ve hakkında tutuklama emri çıkarıldı. Hudeda, evlerin yıkılmasına karıştığına dair iddiaları inkar etmenin yanı sıra, Celawla'daki silahlı bir grubu kendisine saldırmak ve tehdit etmekle suçluyor.
Halil Hudeda göre, “Davanın ve tutuklama emrinin arkasında siyasi gerekçeler var, bizi Celawla'dan çıkarmak istiyorlar” ifadelerini kullandı.
Diyala, Mart 2021, Celawla’da işlek pazarın ana kapısı. Fotoğraf Amir Hanakini
Güvenlik durumu
Celawla, son yıllarda sivilleri ve güvenlik personelini hedef alan bomba patlamaları ve silahlı saldırılar da dahil olmak üzere bir dizi güvenlik olayına tanık oldu.
Bu tür saldırıların ısrarına rağmen, güvenlik ve askeri yetkililer bu olaylar ve vatandaşları medyaya koruma kabiliyetleri hakkında açıklama yapmaktan kaçınıyor.
Celawla'da yaşayan aktivist Ahmed Somar, "Son birkaç ayda durum daha da arttı, saldırılar onlarca can kaybına neden oldu" dedi.
Irak güvenlik güçleri, her birinin ardından "IŞİD tehditlerinin ortadan kaldırıldığını" yineleyen çeşitli operasyonlar başlattı.
Somar, "Askeri operasyonun sona ermesinden sonra, özellikle IŞİD saldırılarının parlama noktası olan Şeyh Bawa bölgesinde durumun iyileştiğini. Barış içinde yaşamak ve bölgemizi yeniden inşa edebilmek istiyoruz" belirterek, durumun aynı kalacağını umduğunu söyledi.
Güvenlik istikrarsızlığı geçen yılın sonuna kadar, hükümet göçmenlerin Irak'ın diğer bölgelerindeki evlerine dönmeleri için baskı yapan tüm kampları kapatmaya karar vermeden önce, yerlerinden edilmiş kişilerin Celawla'daki evlerine dönüşlerinin önünde büyük bir engeldi.
Yerel polis Celawla'nın merkezinde güvenlik sorumluluğunu devralırken, Irak ordusu güçleri ve Halk Seferberlik Güçleri (Haşdi Şabi) nahiye çevresindeki alanlarda konuşlanmış durumda.
