Salahaddin’in Diyala kentinde “Şehraban” olarak bilinen nar, eşsiz tadıyla, renk ve büyüklüğüyle Irak’ta üretilen narlara kıyasla fark yaratırken, ihmal ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.
2003 yılından sonra El Kaide gibi radikal örgütlerin kontrolüne giren Mukdadiye bölgesi, bir yandan hükümetin ihmali, diğer yandan çiftçileri etkileyen güvenlik tehditleri sonucunda ünlü narını günden güne kaybetmeye başladı. IŞİD’in ortaya çıkması ve geride bıraktıklarıyla da bölge gün geçtikçe daha kötü olaylara maruz kaldı.
Elwan Muhammed adlı 20 aşındaki genç, emektar bir çiftçi olan babası ve beş ağabeyiyle birlikte, Diyala Nehri'nin "Sinsil" köyündeki çiftliklerinde yaşamlarını sürdürüyor.
2014 yılında IŞİD'in o bölgeye yayılmasının ardından yerinden edilen Elwan, babasının ısrarı üzerine 2016 yılında ülkesine döndü ve eski haline döndürmeye çalıştılar ama karşılaştığınız sorunlar çoktu.
Kriz içinde kriz
Muhammed,“IŞİD'den kurtulduktan sonra sorunun biteceğini ve Şehraban eski ününe kavuşacağını düşündük, ancak gerçekler karşısında şok”diyor.
Hükümet, yerel ürünlerle rekabet eden ithal meyvelerin ithalatını engellemedi.
Bölgedeki diğer çiftçiler gibi Muhammed’de, bölgeyi besleyen Diyala Nehri'nin sularının kıtlığından mustarip ve hasat mevsimi boyunca, özellikle "hükümet" olmadığı için mallarına pazar bulamıyor yerli ile rekabet eden ithal meyvelerin ithalatının önlemesini istiyor.
Gerçek adını vermek istemeyen ve rumuz isim kullanan, 50 yaşlarındaki çiftçi Ebu Muhammed ise, Şehraban bölgesinde tarıma ürkek bir dönüş olduğunu, ancak hükümetin ihmali ve kötüleşen güvenlik durumu ile karşılaştıklarını söyledi.
Ebu Muhammed, “Şehraban'daki nar bahçeleri Irak'ın ihtiyacını ve buradan ihracatı karşılayabilir. Oğullarımla birlikte toprağı geri almaya çalıştım, ancak son altı yılda Tarım Bakanlığı'nın rolünün olmaması ve güvenlik eksikliği çiftçilerin kaybetmesine neden oldu. Çalışmak için motive oldular ve başka alanlara başvurdular ve çiftliklerini terk ettiler” diyor.
Diyala, 29 Mayıs 2021, Mukdadiye'nın meyve bahçelerinden güvenlik operasyonu. Fotoğraf: Savunma Bakanlığı
Su kıtlığı konusuna ve 12 metreden fazla olan yeraltı sularından yararlanmanın zorluğuna değinen Ebu Muhammed’in, bu amaç için suyu yükseltmek için elektrikli makinelerin kullanılması gerekiyor ve çiftçinin kullandığı "gazyağı" yakıtına ihtiyacı var.
Çiftçi Sendikası Başkanı Raad Temimi, KirkukNow'a bu bölgedeki çiftçilere devlet desteğinin olmadığını doğruladı ve şunları söyledi:
“Hükümet çiftçilere yardım sağlamıyor, tarımı ve ürettiği mahsulleri desteklemiyor. Ayrıca yurtdışından ürün ithal etmeyi tercih ediyor.
Buna ek olarak, bölge silahlı grupların tehlikesinden muzdariptir, çünkü bölgeleri "az sayıda olsada IŞİD mensuplarının olduğu biliniyor.
Elwan Muhammed, Sinsil köyündeki topraklarına ulaşmak isteyenlerin korktuğunu ve bölgenin güvenliğinin normale dönmesi gerektiğini kaydetti.
Diyala'daki narın kaynağı olan Kuzey Mukdadiye köyleri, aralarında saklanan dört-beş IŞİD unsurunun tehdidi altındadır
Feshedilen Diyala Konseyi Başkanı Haki Cuburi, “Nar üretiminin merkezi olan olan Diyala'da, yüzölçümü 4 bin dönümden fazla olan Kuzey Mukdadiye köyleri, aralarında saklanan dört-beş IŞİD unsurunun tehdidi altında”dedi.
Bu unsurların ortadan kaldırılması için güvenlikle ilgili bakanlıklara çağrıda bulunduğunu ancak çağrılarına cevap verilmediğini dile getiren Cuburi, IŞİD unsurlarının sayısının "çok az" olduğunu ve bölgenin söz konusu unsurlar nedeniyle belirsiz bir güvenlik hakim olduğunu söyledi.
Mukdadiye'deki nar bahçelerinden biri olan Diyala 2020. Fotoğraf: Mukdadiye Belediyesi
Tarım Komitesi Başkanına göre, Diyala, arka arkaya altıncı sezon için, genel olarak Ortadoğu'nun en iyi meyvesi olarak kabul edilen ve Mukdadiye ilçesinin kuzeyindeki ve çevresindeki bahçelerde bolca üretilen, yılda beş bin tondan fazla Şehraban narı üretiliyor.
Dört bin dönümden fazla bir alana sahip bir nar bahçesi, Mukdadiye'nin kuzeyindeki meyve bahçeleri, Irak ve Orta Doğu'nun en büyüğü ve çiftçiler için mükemmel bir ekonomik kaynaktı.
Ancak el-Jubouri'ye göre, bu bahçelerdeki ağaçların yüzde 90'ı güvenlik rahatsızlıkları, kuraklık ve insanların mayınlar ve güvenlik endişeleri nedeniyle onlara ulaşamaması nedeniyle telef oldu.
Nar ağaçlarının yüzde 90'ı güvenlik sorunu ve kuraklık nedeniyle telef oldu.
Şehraban'ın narının Irak pazarının ihtiyacının yaklaşık yüzde 30'unu karşıladığını, ancak şimdi Irak'ın 10 Arap ve yabancı ülkeden milyonlarca dolar nar ithal ettiğini ortaya koydu.
Cuburi, “Diyala, hükümetin desteği ve yeniden canlandırılmasıyla kendi kendine yetebilecek, harika iş fırsatları sağlayabilecek ve ekonomik iyileşme yaratabilecek Orta Doğu'daki en büyük bağlara sahiptir" dedi.
