Amir Hanekini

Hanekin ilçesindeki karakollar, topraklarını aldıkları Kürtlerin tepkisinden kaçmak için 19 yıl önce Hanekin'den kaçan orta ve güney eyaletlerinden Araplarla doldu.

Irak güvenlik güçleri, Hanekin de dahil olmak üzere Irak'taki tartışmalı bölgelerin kontrolünün ardından ilçelerine geri döndüler.

İlçe halkı, dava açmak ve 2003 ABD'nin Irak'a karşı savaşının ardından maruz kaldıkları kayıpların tazminini talep ediyor.

Hanekin'de bir ayda polise 300 şikâyet kaydedildi. Süreç ise devam ediyor.

Vatandaşlar, Baas rejimi döneminde Araplaştırma sürecinin bir parçası olarak Hanekin köylerine yerleştirildi ancak 2003 yılında Baas rejiminin devrilmesi ve yerinden edilen Kürt ve Türkmen çiftçilerin memleketlerine ve köylerine dönmesiyle birlikte güney ve orta Irak'a döndüler.

Yaklaşık 80 yaşındaki Casim Murad, şikayette bulunmak için Hanekin'deki bir polis karakolunun önünde bekliyordu.

Casim Murad,“Şikayetim Amerika'ya, çünkü 2003'te Hanekin'den kovulma sebebim onlardı. Şimdi tazminat talep etmek için geldim”diye konuştu.

Murad, 1975 yılında Baas rejimi tarafından Wasit vilayetinden Hanekin ilçesine bağlı Pelawi köyüne nakledildiğini söyledi.

“Kürt mülküne yerleştik. ABD Baas rejimini devirdiğinde 28 yıl burada yaşadık. Köyden tahliye edilen 30 aileydik” diyen Murad, “Mallarımızı, tarım arazilerimizi bıraktık, hayvanlarımıza el konuldu ve yok edildi. Şimdi tazminat istiyoruz”diye ekledi.

Irak Anayasasının 140. Maddesine göre her Arap ailesi bir başvuruda bulunmalı ve geri dönmeyi kabul etmelidir. Bunun karşılığında 20 milyon dinar (16 bin 500 dolar) ödenecek ve yerlerine iade edilecektir.

KirkukNow; Diwaniye, Nasiriye ve Wasit illerinden kişilerle görüştü. 2003 yılında Hanekin'den şikayette bulunmadan memleketlerine kaçtılar.

ABD liderliğindeki koalisyon güçleri 2003 yılında Irak'taki Baas rejimini devirerek, Diyala ilinin Hanekin ilçesi de dahil olmak üzere tartışmalı bölgelere yeniden yerleştirilen binlerce Arap aileyi Kürt güçlerinin ve yerinden edilenlerin baskısı altında ilçeyi terk etmeye zorladı.

Irak'ta seçmenlerin çoğunluğu tarafından onaylanan Irak Anayasasına göre, tartışmalı bölgelerin kaderi, normalleşme ve ardından nüfus sayımı ile başlayan üç aşamalı bir yol haritasına göre kararlaştırılmalı, ardından yerel seçimler veya referanduma gidilmeli. 2007'nin sonunu bu aşamaların uygulanması için son tarih olarak belirleyen 140. Maddenin uygulanması halinde Erbil ya da Bağdat’a bağlanıyor.

“Tazminat veya Hanekin'deki toprakları geri almak istiyoruz”

Bir Arap yerleşimci olan Ahmed Deşir, Hanekin Azadi Polis Karakolunun önünde, “28 yıl Deka Molla İbrahim Köyüne yerleştik ve topraklarımızı kullandık, ancak Baas Partisi çökünce tüm mallarımıza el konuldu” dedi.

Deka Molla İbrahim köyünde ağırlıklı olarak Kürtler yaşamaktadır. 2003 yılından bu yana, arazinin gerçek Kürt sahipleri köydeki evlerini ve çiftliklerini yeniden kurdular.

Deşir, “Bir felaket yaşadık. ABD, Kürtlerin bizi kovmasına izin verdi, ancak Kürtlere ve Peşmerge'ye karşı bir şikâyetimiz yok” diyerek,“Tazminat veya Hanekin'deki toprakları geri almak istiyoruz” diye konuştu.

Genel olarak, Arap yerleşimcilerin Hanakin'e ve Kerkük de dahil olmak üzere diğer tartışmalı bölgelere geri dönme arzusu ve tazminat çağrıları, Irak ve Suriye'de IŞİD'e karşı savaşın sona ermesinden ve 2017 sonlarında Irak güçlerinin geri dönmesinden sonra ortaya çıktı. 2003 yılından bu yana Kürdistan Bölgesel Yönetimi IKBY güçlerinin kontrolü altında olan ihtilaflı bölgeye.

Hanekin'de medyaya konuşma yetkisi olmayan birden fazla polis kaynağına göre, bir ay içinde 300 şikâyette bulunuldu.

KirkukNow'a konuşan ve adının açıklanmasını istemeyen polis memuru, “Araştırdık ve farklı illerde mağdurların tazmin edilmesi için bir komite olduğunu ve o dönemde etkilenenlere ithaf edildiğini tespit ettik, komite ailelerden delil istedi. Şikayette geliyor ve delil olarak kullanıyor” söyledi.

Irak Anayasasının 140. Maddesine göre, çatışma bölgelerine ithal edilen her Arap aileye, menşe yerlerine dönmeleri halinde tazminat olarak 20 milyon dinar, geri dönüşten kaynaklanan zarar gibi tahmin edilecek diğer tazminatlar ödenmelidir, örneğin 16 yıl boyunca 140. Madde Uygulama Komitesi'nin Hanekin ofisinden sorumlu olan Adnan Mansur'a göre su kuyularına, ağaçlara ve çiftliklere verilen zarar.

Mart ayında görevi bırakan, “ABD, BM Güvenlik Konseyi'nde kendisini işgalci bir güç olarak ilan ettiği için ABD güçlerine dava açmanın uluslararası yasal bir dayanağı yok” dedi.

Mansur, “Anayasa'nın 140. maddesine göre, 1968-2003 yılları arasında Hanakin'e taşınan Arap vatandaşlarının iki seçeneği vardı: Tazminat için başvurarak yerlerine geri göndermek ya da Kürt topraklarında kalmamak kaydıyla kalmak veya dinini değiştirmek" diye ekledi.

140. Madde Uygulama Komitesi'nin Hanekin ofisine göre, yaklaşık 4 bin ithal Arap aileye ofisleri aracılığıyla tazminat ödendi.

Mansur, “2003'ten sonra ithal edilen Arapların çoğu kaçarak Hanekin'i terk etti. Çoğu 140. madde kapsamında tazminat talebinde bulunmadı” dedi.

Ailelerin 140. madde kapsamında tazminat alma girişimleri, 2022 bütçesinin henüz maddenin payını belirlemek üzere meclise gönderilmediği bir döneme denk geliyor.

Irak Maliye Bakanlığı 2021'de 140. madde kapsamında vatandaşlara tazminat ödemek için sadece 12,9 milyar dinar tahsis ederken, maddenin uygulanması için sadece Kerkük dairesi 60 milyar dinar talep etmişti.

Irak Anayasasına göre, bu maddenin 31 Aralık 2007'de uygulanması gerekirken, çatışma bölgelerindeki durumun normalleşmesi kapsamında – normalleşme anayasanın 140. maddesinin bir parçası – kapsamında hala binlerce aile tazminat almak zorunda.

Mensur, "Tartışmalı bölgelerdeki mülklerin mülkiyetinin belirlenmesindeki durum karmaşık. Siyasi ve hukuki yönleri var. Siyasi yönü zayıf ve kimse bunun için adım atmıyor. Bu nedenle hukuki yönüne dikkat edilmelidir. 2007'de bu çözülmüş olsaydı, asla böyle bir duruma ulaşamazdık” sözlerini kullandı.