10 Haziran 2014 Musullular için bambaşka ve alışılmadık bir gün; Şehir 2005'ten beri zorlu bir güvenlik durumundan geçiyor. IŞİD’in bu bölgeye girmesiyle patlamalar, yolların kapanması, sokağa çıkma yasakları ve onlarca sorunla boğuşmak zorunda kalındı.
Musul kargaşa içinde, güvenlik güçleri yer değiştiriyor ve insanları herhangi bir nedenle evlerinden çıkmamaları konusunda uyarıyor. Üniversite öğrencileri sokaklarda mahsur kaldı ve bazıları yürüyerek evlerine gitti.
Musul'un doğusu 17 Temmuz bölgesinde, Zencali'de güvenlik güçlerini hedef alan bir bombalı araç patlamasıyla sona eren çatışmalar devam ediyor; Pek çok kişi askeri üniformalarını atıp daha güvenli bölgelere kaçtığından, kuvvetler son savunma hattında teyakkuzda.
“Durumun eskisinden daha da kötüleşeceğini biliyordum, bu yüzden bölge güvenlik güçleri boşaldığında ailemi şehrin sol tarafına taşıyarak, Kürdistan Bölgesi'ne kaçtık”
Şehrin sokakları, ordunun ve diğer güvenlik güçlerinin silahları, miğferleri ve atılan askeri üniformalarıyla doluyor, araçlarını sokağın bir tarafına, bazıları ise yolun ortasına bırakıyor. köprüleri kapatmak için askeri plan başarısız oldu ve şehir birkaç saat içinde düştü.
Durumun daha da kötüleşeceğini biliyordum, bu yüzden bölge güvenlik güçlerinden boşaldığında akrabalarımı Musul'un sol yakasına taşıdım.
Aynı gün IŞİD, Ninova, Kerkük, Diyala, Salahaddin ve Anbar vilayetlerinde başka birçok bölgeyi ele geçirdi.
“Yer değiştirmenin başlangıcı”
O gün Kürdistan Bölgesi’nin Musul'a giriş kapısındaki araç kuyrukları uzarken, Duhok'taki kontrol noktalarındaki görüntü kitlesel göçü gösteriyordu.
Duhok'ta gece gündüz bir kontrol noktasında durduk. Yanımızda çok insan vardı. Arabada ve sokakta uyumak zorunda kaldık. En önemlisi geri dönmemekti.
Birleşmiş Milletler (BM) ve Irak hükümetine göre, 10 Haziran'dan bu yana çoğu Ninova'dan olmak üzere 6 milyon insan yerinden edildi.
Ninova'nın eski valisi Asil Nucefi, gece saatlerinde IŞİD'in kontrolünde olmayan sokaklara ve mahallelere çıkarak vatandaşları şehri yerle bir eden “terörle” mücadeleye çağırdı.
Musul'un o zamanki idari ve güvenlik görevlilerinin çoğu daha sonra bir soruşturma komitesi oluşturdu ve şehrin düşmesiyle ilgili çeşitli suçlamalarla karşı karşıya kaldı.
KirkukNow'a konuşan siyasi gözlemci Ali Ganim, “Asil el-Nuceyfi şehrin karşı karşıya olduğu tehlikeleri öngördü, ancak bunun yerine Bağdat karşıtı politikasından, özellikle de zamanın Başbakanı Nuri el-Maliki'den sorumluydu” dedi.
Ninova, 10 Haziran 2014, Musul'da asker miğferleri kaldı Fotoğraf: Abdullah Ubeydi
Yerel bir hükümet kaynağına göre yarım milyondan fazla vatandaş Musul'u sadece o gün terk etti. Ancak çok azı çeşitli nedenlerle birkaç gün sonra geri dönecek.
Musullu Dr. Muhammed Attar:
“Örgüt, Musul'a girdiğinde önce Nakşibendiler ve diğerleri gibi farklı gruplar örgüte katıldı. Ancak birkaç gün sonra örgütün siyah bayrağı binaya çekti ve herkes yaşananlar karşısında şok oldu.”
Musul ne zaman düştü?
Birçok Musullu, 10 Haziran'ın şehrin düşüşünün tek tarihi olmadığına inanıyor çünkü Musul, zaten El Kaide'nin kontrolündeydi. Güvenlik teşkilatlarına sızarak dolaylı dolaysız müteahhit ve işadamlarına farklı dayatmalar yapıyordu.
"Musul'un sol yakasındaki İntsari Mahallesinde yargılanmak üzere bir eve gitmemi, gitmezsem canımı alacaklarını söylediler. Bende gittim ve birkaç kişi gördüm. Evi korudular ve bekledim. Ta ki resmi güvenlik güçleri sokaklarda ve güvenlik dosyası yüzeyde sadece onların ellerindeyken başka kişilerin yargılamaları olduğu için hakim karşısına çıkarılıncaya kadar orada kaldım.”
Musul ve Ninova'nın çoğu, üç yıl boyunca (2014-2017) IŞİD'in yönetimi altında kaldı ve yüz binlerce aileyi öldürdü.
Eyaletteki dini ve etnik gruplar cinayetler, adam kaçırma, şiddet ve yerinden edilmeyle karşı karşıya kaldı.
Musul 10 Haziran'da düşmedi, IŞİD'in eline çoktan geçmişti.
"Musul o tarihte düşmedi, daha önce örgütün kontrolüne girdi.10 Haziran şehrin düştüğünün resmi ilanıydı, daha sonraya kadar tüm güvenlik güçlerinin çabaları ve güvenliğin yeniden sağlandı."
Musul ne kaybetti?
Resmi ve gayri resmi tahminlere göre 10 Haziran Musul'da ağır hasara yol açtı:
İnsan hakları gruplarına göre 15 bin sivil öldürüldü veya akibeti bilinmiyor.
Tüm sektörlerde 10 milyar dolarlık mali kayıp.
Geride 36 milyar dolar hazine parası ve silah kaldı.
IŞİD'e karşı verilen mücadelede 250 bin ev yıkıldı.
100 bin yıkılan konut biriminden birini tamir etmenin maliyeti 30 bin ABD dolarıdır.
8 bin 457 hükümetin ekonomik birimi savaş sırasında hasar gördü.
Kontrollü bölgeleri yeniden inşa etmek için 88 milyar dolara ihtiyaç var.
Musul Üniversitesi'nde 144 bina yıkıldı. Bunların yüzde 80'i yeniden kullanılamadı.
Musul'un iki yakasını ayıran Dicle Nehri üzerindeki beş ana köprü de dahil olmak üzere Ninova'daki 59 köprüden yaklaşık 57'si IŞİD'le mücadelede yıkıldı.
Ninova, 2017, Musul'un sağ ve sol kıyılarını birbirine bağlayan dördüncü köprünün çökmesi Fotoğraf: KirkukNow
Musul neyi başardı?
KirkukNow'ın daha önceki araştırmalarına göre, Musul'daki hizmet sektörlerinin çoğu hala savaş tarafından yok edildi. Savaşın kalıntıları duruyor ve insanlar yeniden yapılanma sürecinden memnun değil.
Ancak bazıları, 2003'ten bu yana, IŞİD yönetiminin sona ermesinden bir yıl sonra 2018'e kadar eyalette barış görmediğine inanıyor.
O gün olmasaydı, şehir sakin olmayacaktı ve durum çözülmeyecekti. O gün olmasaydı Irak mezhep savaşından sağ çıkamazdı.
Ninova, 33 bin kilometrekareden fazla bir alanı kaplayan ve 31 idari birimden oluşan ve dört milyondan fazla nüfusuyla Irak'ın en büyük ikinci eyaletidir.
Uluslararası ve yerel kuruluşlardan alınan raporlara göre; Musul, Irak'ın en barışçıl ve istikrarlı şehirlerinden biri ve Duhok'tan sonra ikinci sırada yer alıyor.
