Irak Başbakanı Mustafa Kazimi, Musul Havalimanı projesi başta olmak üzere birçok önemli projeyi başlatmak için bu yılın ağustos ayında Musul’a gelme sözü verdi.
Kazimi’nin Musul ziyareti, kent sakinlerinin, bir süre önce kentlerine gereken hizmetin yapılmadığına dair seslerin yükselmesinden sonra geldi.
Musul Havalimanı, Haziran 2014'te IŞİD mensuplarınca ele geçirildikten sonra büyük bir yıkıma maruz kalmıştı. Havalimanı Irak hükümetinin vaatleri ile kentin yaşadığı hayal kırıklığı arasında yıllarca geri kaldı.
9 Temmuz 2022'ye denk gelen Kurban Bayramı'nın ilk gününde Musul'u ziyaret eden Mustafa Kazimi, yerel yönetim yetkilileriyle görüştükten sonra, askıya alınan projeler hakkında karar vermek ve sözlerini yerine getirmek için önümüzdeki ağustos ayında geri dönme sözü verdi.
“Restore bir hayal”
Musul halkının bir kısmı ise yapılan vaatlere güvenmiyor.
Musul'un merkezinde yaşayan üniversite mezunu ve hükümetin vaatlerinden ümidini kesenlerden biri olan Qeiser Dehem, “Musul'un tüm sakinleri havaalanının yeniden inşa edilmesini umuyor, ancak bu bir rüya haline geldi. Ne zaman bir yetkili gelse hükümet havalimanını restore edeceğine söz veriyor ve ondan sonra kendisinden hiçbir haber alamıyoruz” dedi.
KirkukNow’a konuşan Qeiser Dehem, “Tedavi veya başka amaçlarla Irak dışına çıkmak istiyorsak, Erbil veya Bağdat havaalanına gitmemiz gerekiyor. Bu bize yük oluyor ve ulaşım maliyetini artırıyor...Kazimi'nin vaatlerine ise hiç güvenmiyorum” diye konuştu.
Irak'ın İngiliz egemenliğinde olduğu 1920 yılında inşa edilen Musul Havalimanı, 1922 yılında askeri havalimanından sivil havalimanına dönüştürüldü.
Ninova/Musul Havalimanı'nın dış çiti Fotoğraf: KirkukNow arşivi
2003 yılına kadar Irak'ta hüküm süren Baas rejiminin yıkılmasından sonra, havalimanı ABD güçleri için askeri üs olarak kullanıldı. Ancak havalimanından önce uluslararası standartlara uygun birçok değişiklik yapılarak 2008 yılında Irak hükümetine devredildi. Haziran 2014'te IŞİD’in eline geçti.
2015'in sonlarında IŞİD, Irak güçlerinin havadan atlamasını engellemek amacıyla havalimanının içinde, bir hendekle diğer 100 metre arasındaki mesafeyi 2 metre derinliğinde ve 10 metre genişliğinde hendekler inşa etti. Bu hendekler aynı zamanda belirtilen sürede bölgenin rehabilitasyonunun önünde de büyük bir engel oluşturdu.
Şu anda havalimanı restorasyon projesinin tasarımı tamamlandı. Proje, 300 milyon avro kredi ile bir Fransız şirketi tarafından hayata geçirilecekti. Ancak Irak hükümeti ile Ninova yönetimi
arasında yaşanan anlaşmazlık nedeniyle bu konuda nihai bir anlaşmaya varılamadı.
Geçen yıl, Irak hükümeti eyaletin bu üç yıl için bütçeden payını ödemeyi kabul etti.
Bu, Ocak 2021'de Irak Sivil Havacılık Otoritesi ile Fransız şirketi ADPI arasında bir mutabakat zaptı imzalanmasının ardından geliyor.
Ninova İdari İşlerden Sorumlu Vali Yardımcısı Rıfat Simu, “Ninova Valisi Necim Cuburi, Irak Sivil Havacılık Otoritesi ve Irak hükümeti ile görüşmelerini sürdürüyor. Projenin başlatılmasına ilişkin nihai bir karar ise henüz alınmadı. Daha önce bir Fransız firmasının havalimanının rehabilitasyonunu krediyle üstlenmesi planlanıyordu. Edindiğim bilgilere göre şirket yüklü bir miktar talep etti, bu nedenle anlaşma sağlanamadı” dedi.
Ninova'daki yerel yönetim, havalimanının kredilerle değil, 2014, 2015 ve 2016 bütçesinden Ninova'nın payından yeniden inşa edilmesini tercih ediyor. O yıllarda Irak hükümeti, IŞİD'in kontrolünde olduğu için valiliğin bütçedeki payından kendisine harcanmamıştı.
Ancak Rıfat Simu, “Geçen yıl Irak hükümeti, eyaletin bu üç yıl için bütçeden payını ödemeyi kabul etti...Bu miktarın en azından bir kısmının havalimanının restorasyonuna ayrılmasını istiyoruz” sözlerini kullandı.
Şimdiye kadar nihai bir kararın alınmamasına dair Rıfat Simu, “Bu konuda karar vermek kolay değil ve nihai karar bize değil Irak Sivil Havacılık Kurumuna ait” dedi.
Bağdat/25 Ocak 2021/ Irak Sivil Havacılık Kurumu ile Fransız ADPI Şirketi arasında mutabakat zaptı imzalanması Fotoğraf: Irak'taki Fransız Büyükelçiliği Medyası
Ninova Valiliği'nin Irak Parlamentosundaki temsilcisi Mecid Şengali, sürecin genelinin, Ninova'daki Başbakan ve yerel yönetim ile Fransız şirketi arasında havalimanını restore etmek için tahsis edilen maliyet ve nasıl harcanancağını konusunda farklılıkların varlığı ile ilgili olduğunu söylüyor.
“Başbakan projeyi Fransız şirketine vermek istiyor, ancak 300 milyon avro kredi şeklinde, yaklaşık 450 milyar dinara eşdeğer. Bu üç yıl içindir”diyen Mecid Şengali, “Bu üç yıl için toplam bütçe 800 milyar dinar, bunun Ninova'daki yerel yönetim, başlangıçta havaalanı için olmak üzere 214 milyar dinar tahsis etmek istiyor” dedi.
Ninova Valisi Necim Cuburi, 27 Ocak 2021 tarihinde düzenlediği basın toplantısında, havalimanıyla ilgili verilen sözlerin küçük bir parçası olan havalimanının restorasyon ve rehabilitasyon çalışmalarının “bu yıl” başlayacağını vurguladı.
Erbil Havalimanından uçuşları etkileyeceği iddiasıyla KDP'nin projeyi engellediğine dair söylentiler de ağır basıyor.
Musul Havalimanı'ndan uçuşların başlamasına bekleyenlerden vatandaşlardan biri olan Qeiser Dehem için bu tartışmalar onun isteklerini dağıtmakta ve havalimanını rehabilite etme vaatlerini yerine getirme olasılığı konusundaki umutsuzluğunu artırmaktadır.
Dehem, “Belki dış müdahaleler de vardır, havalimanının restore edilmemesine dair" diyerek, projenin "Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ni ve Ninova'daki bazı yetkilileri memnun etmemesi, dolayısıyla çoğu uçuşun Erbil Havalimanından kalkması ihtimalinden söz etti.”
Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Milletvekili Mecid Şengali, “KDP'nin projeyi Erbil Havaalanından uçuşları etkileyeceği için engellediğini söyleyenler var ama bu iddialar asla doğru değil...Musul'un havalimanının inşaatını tamamlama hakkı vardır, ancak Şengali, bu müdahalelerin niteliğini netleştirmeden iç ve dış müdahalelerin varlığını” göz ardı etmedi.
Şengali, “Kazimi, başta havalimanı projesi olmak üzere Musul halkına verdiği sözleri yerine getirmekte kararlıydı... Aynı toplantıda, sorunu çözmek için ağustos ayında Musul'a döneceğini söyledi” dedi.
KirkukNow tarafından yapılan haberlere göre, havalimanı pistlerinde hasar yüzdesi yüzde 25, uçak park yerlerinde yüzde 5, kontrol kulelerinde yüzde 100 ve havalimanının tüm ekipman ve diğer bölümleri tamamen hasar gördü.
Kazimi'nin Musul ziyaretinden iki gün sonra, Ninova Ovası ve Başika nahiyesi protestolar başladı. Burada katılımcılar Ninova'daki yerel yönetimi havaalanı rehabilitasyon projesini başlatmadığı için eleştirdi, ancak bazıları bu toplantıları siyasi çatışmanın bir parçası olarak yorumladı iki cephe arasında kararsız kaldı.
Mecid Şengali, Kazimi'nin Musul ziyaretinin uygun olmadığına inanıyor ve "Onun ziyareti, havalimanı rehabilitasyon projesinin temel taşını atmakla eş zamanlı olmalıdır. Ya da en azından bir dizi önemli projenin temel taşını atmak için olmalıdır” sözlerini kullandı.
Milletvekili Şerwan Duberdani'ye göre, Kazimi'nin bu yılın 9 Temmuz’unda Ninova Valisi ile yaptığı görüşmede havaalanı konusu yeniden tartışıldı.
Toplantıda yer alan Şerwan Duberdani, “Kazimi, başta havalimanı projesi olmak üzere Musul halkına verdiği sözleri yerine getirmekte kararlıydı...Aynı toplantıda, sorunu çözmek için ağustos ayında Musul'a döneceğini söyledi” dedi.
18 Temmuz'da Kazimi, Ninova Valisi ve bir dizi uzman yetkilinin yanı sıra birkaç bakanın da katıldığı Musul Uluslararası Havalimanı'nın restore edilmesi konusuna yönelik bir toplantıya başkanlık etti. Toplantı planları ve yeni tasarımları gözden geçirdi. Toplantıda Havaalanı için ve uygulamanın finansal maliyetlerini belirledi.
Irak Başbakanı'nın basın bürosundan yapılan açıklamada, “El Kazimi, Musul Havalimanı rehabilitasyon projesinin temellerinin atıldığını duyuruyor”dedi.
Ancak durumu davayı takip eden milletvekillerinden Macid Şengali, “Projenin başlayacağını düşünmüyorum. Sorun bundan daha büyük ve büyük dış ve iç müdahale var" diyor.
