Ninova’da Hristiyan topluluğunun yaşadığı tüm bölgelerde sadece dört Süryani okulu var ancak birçok aile çocuklarının geleceğinden endişe ettiği için çocuklarını bu okula göndermekten kaçınıyor.
Ninova Ovası Hristiyanlarından Anas Sabri, kızını bir Arap okuluna kaydettiğini ve kızının sadece tatillerde Süryanice öğrenmesi için yaz kurslarına gönderdiğini söylüyor.
KirkukNow’a konuşan Anas Sabri, “Arap okullarında tek bir Süryanice dersi var ve bu da öğrencilerin dili iyi öğrenmesini sağlayamıyor, ben de kızımı yaz kursuna gönderdim” dedi.
Sabri, tüm müfredatları Süryanice dilinde öğreten iki Süryani okulunun bulunduğu ağırlıklı olarak Hristiyan bir bölge olan Musul'un güneydoğusundaki Hemdaniye merkez bölgesinden bir Hristiyandır.
Hükümetin Süryani eğitimini desteklemeyi ihmal ettiğine inandığını dile getiren Anas Sabri, bir çocuğu ilkokul ve liseyi Süryanice'de bitirmesi halinde, orada eğitimine devam edecek devlet kolejleri ve üniversitelerinin olmadığını söylüyor.
KirkukNow daha önce yayımladığı bir raporunda, Irak'taki Hıristiyan cemaatinin ana dili olan Süryanice'nin, özellikle genç nesiller arasında Arapça'nın yerini aldığını ortaya koydu.
Eski Aramice dilinin azalmasının nedenlerinden biri de Saddam rejiminin 19. yüzyılın son yirmi yılında Süryanice öğrenmeyi ve öğretmeyi yasaklayan milliyetçi strateji uygulamasından kaynaklanıyor.
Hristiyanlık, Irak'ta İslam'dan sonra ikinci dindir ve Irak Anayasasında tanınan bir dindi. Resmi dilleri Süryanice'dir.
Irak’ta 20 yıl önce 2,5 milyondan fazla Hristiyan yaşarken, Irak nüfusunun yüzde 3'ü 2003'te Körfez Savaşı'nın ardından 1,8 milyona düştü.
Hristiyanlar ağırlıklı olarak Bağdat, Ninova, Duhok, Kerkük ve Erbil vilayetlerinde yaşıyordu.
Son verilere göre ise başta Musul ve komşu Kürdistan Bölgesi olmak üzere Irak'ta yalnızca 400 bin Hristiyan yaşamını sürdürüyor.
Saddam rejiminin Irak Kürdistan Bölgesi'ndeki üç Kürt vilayetinden devrilmesnden sonra Duhok eyaletinin Sersang ve Nehla nahiyelerinde Süryanice eğitim ücretsiz olarak belirlendi.
Irak'ta günümüzde sadece 100 bin Ortodoks ve Katolik Hristiyan Süryanice konuşabiliyor. Savunmasız Hristiyan topluluğun büyük bir kısmı yurtdışına kaçtı. Birçok aile hala komşu ülkelerdeki Ürdün, Türkiye ve Lübnan'a göçlerinin onaylanmasını bekliyor.
Ninova, Eylül 2022: Hemdaniye ilçesinin merkezi olan Qeraquş'ta Süryanice dilini öğretme ve güçlendirme kursunun mezunları.
Kürdistan Bölgesi’nin başkenti Erbil'de sadece Bağdat Üniversitesi ve Selahaddin Üniversitesi'nde Süryanice dil bölümleri bulunmaktadır.
Sabri, “Hükümet yerine din adamları ve kiliseler, kurslar açarak Süryanice diline dikkat çekmeye çalışıyor ancak diğer toplumlar gibi Süryanice'de eğitim hakkımız varken hükümet, Süryanice'ye sırtını döndü" dedi.
“Çoğu insan çocuklarını Arap okullarına gönderiyor”
8 Ağustos'ta, yeni eğitim-öğretim yılı hazırlıkları öncesinde, kilisenin desteği ve yardımlarıyla, Hemdaniye ilçesinin merkezi olan Qeraquş şehrinde 700 öğrenci için Süryanice dilinin öğrenilmesi ve güçlendirilmesine yönelik en büyük kurs açıldı.
Mer Efram İlkokulu Müdürü ve Süryanice öğretmeni Selah Sarkis, “Çoğu insan Süryanice eğitim görmeleri halinde geleceklerinin belirsiz olduğunu ve eğitimlerine devam edemeyeceklerini düşündükleri için çocuklarını Arap okullarına gönderiyor” dedi.
Süryani eğitimi Ninova'da başladı ve il eğitim departmanının bir parçasıdır. Ninova Ovasında, ikisi Hemdaniye merkezinde ve Musul'un doğusundaki bir Hristiyan bölgesi olan ikisi Bertala olmak üzere sadece dört okul var. İlkokul, ortaokul ve liselerde ana dersler Süryanicedir.
Buna karşılık, Ninova Ovası'nın Hristiyan bölgelerinde yaklaşık Arapça eğitim veren 100 okul ve birkaç Kürt okulu varken, Arap okullarında sadece bir Süryanice dili dersi var.
Selah Sarkis, “Süryani dili kesinlikle tehlikede; uygun okulların olmaması, Süryani eğitimine gereken özenin gösterilmemesi ve dil bilgisinin olmaması onu tehlikeye attı” dedi.
“Genç nesillere kendi dillerini yaşatmak için öğretmek istiyoruz.”
Ninova, Ağustos 2022: Hemdaniye’de Süryanice yaz kursu sınıfı. Süryanice öğretmeni İsam Yako'nun Facebook hesabı
2021-2022 öğretim yılına göre Ninova Ovası'ndaki dört Süryani okulunda 700'den az öğrenci bulunurken, bu bölgelerdeki Arap okullarında 5 binden fazla öğrenci vardı.
Hemdaniye'de Süryanice eğitiminin eğitim sorumlusu İsam Mixa, ilçede Süryanice ve Arapça okullarında da Süryanice öğreten yaklaşık 100 Süryanice öğretmeni olduğunu söyledi.
İsam Mixa, “Çok az Süryani öğretmen ve okul var. Daha fazlasını istedik ama bir sonuç çıkmadı”diye konuştu.
Irak Anayasasına göre Süryanice dili tanınır ve korunur ve her topluluğa çoğunluk bölgelerinde kendi dilini ve kültürünü kullanma hakkı verilmelidir.
“Şimdiki neslin çoğunun Süryanice ile sorunları var”
2014 tarihli 7 Sayılı Resmi Diller Yasası da Süryanice'nin idari birimlerin çoğunluğunda resmi dil olduğunu, tüm eğitim seviyeleri için bu dilde okulların açılabileceğini ve bunu desteklemek ve geliştirmek devletin görevi olduğunu belirtmektedir.
Keldani aktivist Vian Celal Markus, “Süryani eğitiminin varlığı sadece yüzeysel ve önemli bir rol oynamıyor, çünkü Irak hükümeti Süryanice dilini ihmal etti, sadece azınlık oldukları için dikkat yeterli değil” dedi.
Video: Hristiyan bir kadın Süryani dilinde Noel ve Yeni Yıl 2020 hazırlıklarından bahsediyor. KirkukArşiv
1979-2003 yılları arasında Saddam Hüseyin liderliğindeki Irak hükümeti, 1980'lerde hükümetin düşüşüne kadar Basra, Bağdat, Kerkük ve Ninova'daki bazı kiliselerdeki dini törenler dışında Süryanice kullanımını yasaklamıştı.
Hristiyanlar, dinin ilk yüzyıllarından beri Irak'ta yaşamakta ve Keldani, Süryani, Süryani ve Ermeni kiliselerini, yaklaşık 14 mezhebi içermektedir.
Irak Hristiyan topluluğu, 2003 yılında Saddam rejimlerinin çoğunluğu Müslüman nüfus ve liderleri arasında yıkılmasından bu yana onlarca yıl boyunca ayrımcılığa ve zulme maruz kaldı, ancak sonunda IŞİD aşırılık yanlısı militan grubu ortaya çıkana kadar Kürdistan Bölgesi güvenli bir sığınak buldu.
Irak İnsan Hakları Komisyonu'nun verilerine göre, 2003 yılında Irak'ta 1,5 milyon Hristiyanın yaşadığını belirtiyor. Ülkeyi kasıp kavuran mezhepsel şiddet, El Kaide ve IŞİD'e karşı savaş sonrasında binden fazla Hristiyan öldürüldü. Şu anda Irak'ta, çoğunlukla istikrarlı kuzey illerinde olmak üzere yaklaşık 250 bin kişi yaşıyor.
Musul'un kuzeyindeki Tilkif semtinden bir Hristiyan olan ve Alquş nahiyesinde bir Kürtçe eğitim verilen okulunun müdürü olan Aid Yusef Hanna, Tilkif ilçesinde ve çevresinde Süryani okulu bulunmadığını doğruladı “böylece kiliseler bu boşluğu doldurmak için Süryanice öğretiyor.”
Hanna, “Süryanice ile ilgili en büyük zorluk, bir öğrenci liseye kadar Süryanice okuyup sonra kolej veya üniversiteye giderse, Süryanice öğreten kolej olmadığı için birçok sorunla karşılaşacak olmasıdır. Arap okullarında Süryanice dersi verilmiyor ama umarım gelecekte Kürdistan Bölgesel Yönetimi Süryanice'yi de ekleyecektir” sözlerini kullandı.
IŞİD’in 2014’te Irak toprağının büyük bölümünü ele geçirmesi sırasında Ninova Ovası'ndaki bazı Hristiyanlara, üç seçenekten birini seçmeye zorladı: İslam'a geçmek, fidye (Cizye) ödemek veya binlerce kişiyi sonsuza kadar göç etmeye teşvik etmek.
