Şorca’nın aşağı kesiminden yükselen koyu,kimyasal yüklü duman bulutları,Musul Yolu yönüne ve kentin batı mahallelerine doğru sürükleniyor;bölge sakinleri bu durumu halk sağlığı ve çevre için ciddi bir tehdit olarak görüyor.
Kanser tedavi merkezinin kullandığı yakma fırını;havayı, suyu, toprağı ve yakındaki yeşil alanları kirleten,sürekli bir çevre felaketine dönüşmüş durumda.
Penca Ali Caddesi’nin girişinde,Mama Rişa ve Dört Kardeş heykellerinin yakınında bulunan merkez; biri daha önce trafik müdürlüğü olarak kullanılan eski “Balda” binası ve biri yerel yönetim ile bağışçıların desteğiyle inşa edilen üç katlı yeni bina olmak üzere iki yapıdan oluşuyor.
Her gün 50 ila 100 arası hasta kanser tedavisi veya bağışıklık hastalıkları için merkeze başvuruyor; ayrıca onlarca kişi çeşitli laboratuvar tetkikleri için geliyor. Buna rağmen fırın merkezin bahçesinde yer alıyor ve özellikle tedavi için gelenlerin üzerine duman yayıyor.
“Bu duman halk sağlığı açısından da, kendi personelimiz açısından da son derece tehlikeli,”dedi merkezin yöneticisi Dr.Niyaz Ahmed.
Çevrede oto tamircileri, ulusal market ve hurda metal sahası bulunuyor.Dış duvar boyunca manav tezgâhları ve sebze–meyve satıcıları yer alıyor.
Kerkük’te Irak hükümetine bağlı Kuzey Petrol Şirketi tarafından işletilen beş büyük petrol sahası bulunuyor: Avana, Bay Hasan, Baba Dome,Cambur ve Xabaza.
2023 yılında bu sahalardan boru hatları ve depolama tankları aracılığıyla sevk edilen ham petrol miktarı 29,5 milyon varili aşarak 2,8 milyar dolar gelir getirdi.
Bağdat’ın 238 kilometre kuzeyinde yer alan Kerkük, Irak’ın ikinci büyük petrol rezervine sahip ve Arap, Kürt ve Türkmenlerden oluşan 1,7 milyonluk bir nüfusa ev sahipliği yapıyor.Kent uzun süredir Bağdat ile Erbil arasındaki toprak anlaşmazlıklarının merkezinde bulunuyor.
Video: Kanser Tedavi Merkezi’nin fırınının gece çalışırken görüntüsü
Merkezden dört sokak uzakta yaşayan 33 yaşındaki Darawan Casim şöyle dedi:
“Bu bizi gerçekten etkiliyor. Zaten yakınlardaki petrol kuyularından havası kirli olan bir yerde yaşıyoruz, şimdi hastane de daha fazla duman yayıyor.”
Fırın haftada bir veya iki kez, biriken atık miktarına göre çalıştırılıyor. Her çalıştırma bir ila bir buçuk saat sürüyor ve tüm mahalleye duman yayıyor.
Bulağ’ın Kabana bölgesinden ve merkeze iki kilometre uzaklıkta yaşayan 57 yaşındaki Nasrin Cihad ise şikâyetini dile getirdi:
“Tıbbi atığı neden hastanenin içinde yakıyorlar?İnsanları tedavi mi ediyorlar yoksa zehirliyorlar mı?”
İsviçre merkezli hava kalitesi şirketi IQ Air’a göre Irak nüfusunun yüzde 90’ı kirli hava soluyor; bu oran Irak’ı dünyanın en kirli ülkelerinden biri yapıyor.Dünya genelinde her yıl yedi milyon kişi hava kirliliği yüzünden erken yaşamını yitiriyor.
Çevre uzmanı Dr. Muhammed Xezr,tıbbi atıkların yakılmasıyla dioksin ve furan gibi son derece kanserojen ve hem insan hem hayvan sağlığına zararlı gazların açığa çıktığını belirtti.
Ayrıca çevre yasalarının tıbbi atık fırınlarının şehir yerleşimi dışında kurulmasını zorunlu kıldığını, ancak bu kurala uyulmadığını söyledi.
Merkezin bulunduğu alanda geniş bir otopark ve sınırlı miktarda yeşil alan bulunuyor-eski binanın yanında yaklaşık 200 metrekarelik küçük bir bahçe ve birkaç ağaç.
Kerkük genelindeki tüm tıbbi atık fırınlarının çevresel güvenlik standartlarına uymadığı da biliniyor.
Birkaç yüz metre ötede yaşayan Abbas Abdullah, fırının çoğunlukla gece çalıştırıldığını söyleyerek,
“Korkunç bir manzara ve birçok hastalığa sebep oluyor”dedi.
Yetkililerin bu duruma nasıl göz yumduğunu sorgulayan Abdullah, konunun çözüme kavuşturulmasını istedi:
“Kanser tedavisi yapılan bir yerin, geceleri tüm kente zehirli duman yaymasına nasıl izin verilir?”
Kerkük,2025: Kanser tedavi merkezinin fırını gündüz saatlerinde çalışmıyor. KirkukNow
Birleşmiş Milletlere göre Irak,iklim değişikliğinden en çok etkilenen beşinci ülke. Petrol-gaz faaliyetlerinden 12 milyon tonluk yıllık atığın usulsüz şekilde yakılmasına kadar pek çok çevre sorunu ülkeyi etkiliyor;bu atıkların yüzde 13’ü açıkta yakılıyor.
Sağlık Bakanlığı’na göre yalnızca 2024 yılında Kerkük Kanser Tedavi Merkezi 1.276 katı tümör vakası ve hemofili dâhil 1.628 kan hastalığı vakası kaydetti.Akciğer kanseri, Irak’ta en sık görülen ikinci kanser türü.
Kerkük Çevre Dairesi Müdürü Ali Ezadin,Kerkük’teki hiçbir tıbbi atık fırınının-Azadi Hastanesi,Cumhuriyet Hastanesi ve Sayada’daki merkez dâhil-geçerli çevre iznine sahip olmadığını belirtti.Kimilerine uyarı,para cezası veya kapatma kararı verildiğini, ancak “gerçekte kapatılmalarının mümkün olmadığını”söyledi.
Şorca sakini 37 yaşındaki Kamran Qadir,yakma işleminden sonra yayılan kokunun mahalleye ve pazara kadar ulaştığını ifade etti.
Kerkük Çevre Dairesi Müdürü sorunun çözülebilir olduğunu düşünüyor.Fırınlarda genellikle atığın hacmini azaltan öğütücüler kullanıldığını,10 kilogramlık atığın 2 kilograma indiğini ve riskin yaklaşık yüzde 90 azaldığını söyledi.
Mart ayında Kerkük yönetimi, tıbbi atıkları yakma yerine modern yöntemlerle geri dönüştürecek iki özel makine satın alınmasını onayladı. Ayrıca kanser merkezi için 500 milyon Irak dinarı değerinde ilaç ve malzeme bütçesi ayrıldı.
Dr. Ahmed şu ifadeyi kullandı:
“Bize dumanı azaltacak yeni bir cihaz sözü verildi. Uluslararası standartlara uygun bir öğütücü talep ettim. Şehir dışında kurulmalı ve uygun filtreleme sistemleriyle donatılmalı.”
