به‌شێك له دانیشتوانی موسڵ، نیگه‌رانن له‌وه‌ی له‌بری ئاوێكی بێ ره‌نگ و بێ بۆن، له بۆرییه‌كانه‌وه ئاوی قوڕاویی و ره‌نگ قاوه‌ییان پێده‌گات، بۆیه له بازاڕدا ئاوی خواردنه‌وه به ده‌به ده‌كڕن.
ئاوی خواردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی موسڵ، له‌رێی وێستگه‌كانی پاڵاوته و دابه‌شكردنی ئاوه‌وه دابینده‌كرێت، ئه‌ویش سه‌رچاوه‌كه‌ی روباری دیجله‌یه، كه به نێو شاره‌كه‌دا ده‌ڕوات.
كۆنی هێڵه‌كانی دابه‌شكردنی ئاو و وێرانكارییه‌كانی شه‌ڕ، هۆكارێكه بۆ پیسبونی ئاوی خواردنه‌وه له وێستگه‌كانه‌وه تا ده‌گاته ماڵان، جگه له هه‌بونی لیته‌ی زۆر له روباره‌كه‌دا، به تایبه‌ت له كاتی بارانبارین و لافاودا.
"ئاوه به ره‌نگی قوڕاوه" خالد مازن، كه دانیشتوانی گه‌ڕه‌كی زهوره له باكوری خۆرهه‌ڵاتی شاری موسڵ، له‌باره‌ی ئاوی بۆرییه‌كانی ماڵه‌كه‌یه‌وه وای وت.
"راهاتوین له‌سه‌ر ئه‌و جۆره ئاوه له به‌هاردا، له رۆژه‌كانی دیكه‌ی ساڵه‌كه‌شدا متمانه‌مان به ئاوی بۆری نه‌ماوه، به تایبه‌ت كاتێك گوێمان له باسی نه‌خۆشییه بڵاوه‌كان ده‌بێت، له‌وانه نه‌خۆشییه‌كانی گورچیله به‌هۆی قوڕاوه‌وه".
خالد و به‌شێك له خه‌ڵكی موسڵ، به‌هۆی لیته و قوڕاوی ئاوی بۆرییه‌وه، زۆرینه‌یان فلته‌ر و پاڵاوته‌ی تریان بۆ تانكی و بۆرییه‌كانی ماڵه‌وه داناوه، كه ماوه‌یه‌ك جارێك پاكی ده‌كه‌نه‌وه له‌و قۆڕ و لیته‌یه‌ی گلیده‌داته‌وه.
ئه‌و هاوڵاتییه ده‌ڵێت سه‌ره‌تا بڕوای به‌وه‌نه‌كردووه قوڕاو له ئاوه‌كه‌دا هه‌بێت، پێشیوابووه ئه‌گه‌ر هه‌بێت ته‌نیا چه‌ند رۆژێكه‌وه و ئاوه‌كه پاكده‌بێته‌وه، تا فتله‌ری بۆ یه‌كێك له بۆرییه‌كان داناوه و بینویه‌تی له ماوه‌یه‌كی كه‌مدا توێژاڵێك له قوڕاوی گلداته‌وه.
له‌وكاته‌وه خالد ئاوی بۆرییه‌كانی ماڵه‌وه‌ی بۆ خواردنه‌وه به‌كارنه‌هێناوه، له‌بری ئه‌وه، ئاوی له ده‌به‌نراو ده‌كڕێت له بازاڕ سه‌رباری تێچوی دارایی، "چونكه ته‌ندروستی خێزانه‌كه‌م له‌هه‌موو شتێكی تر به‌لامه‌وه به‌نرختره" وه‌ك ئه‌و وتی.
به‌پێی راسپارده و رێنماییه‌كانی رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی، ئاوی خواردنه‌وه، ده‌بێت بێ بۆن و بێ تام و بێ ره‌نگ بێت، هه‌ر یه‌كێك له‌و سیفاتانه‌ی له‌ده‌ستدا ئه‌وا ئه‌گه‌ر پیسبونی هه‌یه.
زاهید عه‌لی، له ناوچه‌ی باب جه‌دید داده‌نیشێت له به‌ری راستی موسڵ، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ی هاوشارییه‌كانیه‌وه، ئه‌وه‌نده‌ی بارگرانی بینیووه له سه‌رده‌می شه‌ڕدا، وتی "به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌وان له‌كاتی شه‌ڕدا له موسڵ نه‌بون، كاتێك ئاوی باران و بیره‌كانمان ده‌خوارده‌وه، كه هه‌موان ده‌زانن شیاوی خواردنه‌وه‌ش نه‌بوو".
سه‌دان هه‌زار هاوڵاتی له موسڵ، له شه‌ڕی چه‌ندین مانگه‌ی دژ به داعش به تایبه‌ت له به‌ری راست، روبه‌ڕوی نه‌بونی ئاوی خواردنه‌وه و خۆراك بونه‌وه، به‌هۆی گه‌مارۆ و سه‌ختی جه‌نگه‌وه.
به‌بڕوای ئه‌و هاوڵاتییه، ئه‌و گۆڕانكارییه‌ی له ره‌نگی ئاوه‌كه‌دا روده‌دات، ته‌نیا یه‌ك دوو رۆژه و ته‌واو، بۆیه داواشی له خه‌ڵك كرد له بری كڕینی ئاو له بازاڕ، ئاوی بۆری به‌كاربهێنن و بیكه‌نه گۆزه و مه‌ركانه‌ی گڵییه‌وه، كه چه‌ندین سه‌ده له‌مه‌وبه‌ر به‌كارهێنراوه بۆ پاڵاوتن و پاككردنه‌وه‌ی ئاو.
شه‌ڕی كۆنتڕۆڵكردنه‌وه‌ی موسڵ، هاوشێوه‌ی كه‌رته‌كانی تر، زیانی زۆری به هێڵه‌كانی دابه‌شكردنی ئاوی خواردنه‌وه گه‌یاندووه.
نیلسن فیلیبس خوشابا، به‌ڕێوه‌به‌ری ئاوی نه‌ینه‌وا ره‌تیكرده‌وه ئاوی وێستگه‌كان پیس بن و رونیكرده‌وه، به‌هۆی شكانی بۆرییه‌كانه‌وه، ئاوه‌كه تێكه‌ڵ به خۆڵ ده‌بێت و به‌هۆیه‌وه قوڕاو ده‌گاته خه‌ڵك، بۆ هه‌ر حاڵه‌تێكی له‌وجۆره‌ش ئاگاداربكرێنه‌وه، له ماوه‌ی دوو رۆژدا چاره‌سه‌ری كێشه‌كه ده‌كه‌ن.
به‌ڕێوبه‌ری ئاو، له‌رێی (كه‌ركوك ناو)وه دڵنیایی دایه خه‌ڵك هه‌وڵی ته‌واو ده‌ده‌ن بۆ دابینكردنی ئاوی شیاو بۆ خواردنه‌وه به‌پێی تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی.
"وێستگه‌كانمان به تایبه‌تمه‌ندی باش و به مادده‌ی پاككردنه‌وه و پاڵاوته كاره‌كانی ده‌كات، له پرۆژه‌كانی دابه‌شكردنی ئاویشدا تاقیگه‌ی ناوه‌ندی هه‌یه و رۆژانه پشكنین بۆ ئاوه‌كه ده‌كرێت له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تی ته‌ندروستییه‌وه به ئامانجی دڵنیابونه‌وه له شیاوی".
به‌وتیه خوشابا، لیته‌ی ئاو، به تایبه‌ت له وه‌رزی بارانباریندا كێشه‌ی بۆ دروستكردون، چونكه وێستگه‌كانیان توانای كاركردنیان نامێنێت، به‌وپێیه‌ی له به‌نداوی موسڵه‌وه ئاوی زیاتر به‌رده‌درێته‌وه و لیته‌ی زۆر له‌گه‌ڵ خۆیدا هه‌ڵده‌گرێت، كه رێژه‌كه‌ی ده‌گاته سێ هه‌زار یه‌كه، له‌كاتێكدا وێستگه‌كان توانای پاڵاوتنی ئاوێكیان هه‌یه رێژه‌ی لیته تێیدا نه‌گاته 600 یه‌كه.
به‌ڕێوه‌به‌ری ئاوی نه‌ینه‌وا ده‌ڵێت، هه‌بونی لیته و ئه‌و كێشانه له ته‌واوی وێستگه‌كانی عیراقدا هه‌یه، نه‌ك ته‌نیا لای ئه‌وان، له‌به‌رئه‌وه‌ی پرۆژه‌كانی پاڵاوته‌ی ئاو كۆنن، بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌وه‌ش، دامه‌زراوه په‌یوه‌ندیداره‌كان ده‌یانه‌وێت له‌رێی مادده‌یه‌كه‌وه به‌ناوی (ACF) ئاوی دابینكراو بۆ ماڵان پاكبكه‌نه‌وه، ئه‌و مادده‌یه چه‌ندین سه‌ده‌یه به‌كاردێت و فه‌رمانگه‌ی ئاو تێچوی دابینكردنی ده‌گرێته ئه‌ستۆ.
شاری موسڵ، كه دانیشتوانی له دوو ملیۆن كه‌س نزیكده‌بێته‌وه، هێشتا به‌شێك له خه‌ڵكه‌كه‌ی به‌هۆی نه‌بونی خزمه‌تگوزارییه سه‌ره‌تاییه‌كانه‌وه نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه، له نێویاندا ئاو و كاره‌با.
فه‌رمانبه‌رێكی خانه‌نشینی فه‌رمانگه‌ی ئاو كه ئێستا وه‌ك شاره‌زایه‌ك له‌و بواره‌دا كارده‌كات، پێیوایه تۆڕه‌كانی دابه‌شكردنی ئاو زۆر به‌كارهاتون و كۆن بون، ته‌نانه‌ت به‌شێكیان به تایبه‌ت له موسڵی كۆن، به‌كه‌ڵكی به‌كارهێنان نه‌ماون و پێویسته بگۆڕدرێن.
ئه‌و له‌وبڕوایه‌دایه، هۆكاری گه‌یشتنی ئاوی پیس به ماڵان ته‌نیا بۆرییه‌كانه‌وه، له ژێر زه‌وییه‌وه ئاوی بۆرییه‌كان تێمه‌ڵ به خۆڵ و پاشماوه‌ی تر ده‌بن.
"گۆڕینی تۆڕه‌كانی دابه‌شكردنی ئاو به ته‌واوی به‌پێی نه‌خشه‌سازی نوێ، ساڵانێكی زۆر و تێچویه‌كی زۆری ده‌وێت، ئه‌وه‌ش له توانای نه‌ینه‌ودا نییه له كاتێكدا ژێرخانی تری شاره‌كه نیمچه وێرانه‌یه به‌هۆی ئه‌و بارودۆخه‌ی پێشتر پێیدا تێپه‌ڕی" به‌وته‌ی فه‌رمانبه‌ره خانه‌نشینه‌كه‌ی فه‌رمانگه‌ی ئاو.
