بەشێك لە كریستیانەكان لە پارێزگای كەركوك بەخۆشحاڵییەوە باسی ئازادییەكانیان دەكەن لە پەرستش و بەڕێوەبردنی مەراسیمە ئایینيەكانیان بەبێ بەربەست، بەڵام كەم نین ئەوانەی پێیانوایە دەبێت رچاوی مافەكانیشیان بكرێت وەك كەمینەیەكی ئایینی لە بەڕێوەبردنی پارێزگاكەدا.
كریستیان پێكهاتەیەكی سەرەكی پارێزگای كەركوكن، بەڵام ئەو دەربڕینە وەك كریستیانەكان دەڵێن بەس نییە بۆ پێكهاتەیەكی سەرەكی، هەندێك گلەیی ئەوەش دەكەن كە خەریكە وردە وردە ناوهێنانیشیان لەپاڵ نەتەوە و ئایینەكانی تردا كەمتر دەبێتەوە. بەپێچەوانەی عەرەب، كورد و توركمان كە هەم باڵادەستتر، هەم رۆڵی زیاتریان هەیە لە ئیدارەدانی پارێزگاكە.
خەلیل ئیبراهیم، چالاکوانێکى مەدەنى کریستیانییە لە كەركوك، بە گرنگییەوە باسی ئەو ئازادییە دەكات كە بۆ پێكهاتەكەیان فەراهەم كراوە لەو پارێزگایە، "لەكاتی روخانی رژێمی بەعسەوە لە 2003، هیچكات هەستمان بەوە نەكردووە بەربەست هەبێت لەبەردەم مەراسیم و بۆنە ئایینیەكانمان، بە ئازادی پەرستشی خۆمان دەكەن"، بەڵام ئەو بەگشتی گلەیی هەیە، پێیوایە مافیان وەكو پێكهاتەیەك لە چاوەڕوانی ئەواندا نییە.
"ئەگەر وەكو پێكهاتەیەك مافیشمان هەبێت، بەڵام ئەوە تەنیا قسەیە... داواكردنی ماف پێویستی بەهێز و توانا هەیە، ئێمە ناتوانین داوای مافەكانمان بكەین، چونكە هێز و توانامان نییە"، خەلیل كە یەكێكە لەوانەی بەرگری لە مافی پێكهاتەیەك دەكات لە بەشداریپێكردنی زیاتری لە بەڕێوەبردنی پارێزگاكە وایوت.
ئەگەر وەكو پێكهاتەیەك مافیشمان هەبێت، بەڵام ئەوە تەنیا قسەیە... داواكردنی ماف پێویستی بەهێز و توانا هەیە
بەپێی ئامارێكی ئیدارەی كەركوك كە دراوە بە (كەركوك ناو)، لە كۆی تەواوی فەرمانگە حكومییەكانی پارێزگاكە، تەنیا بەڕێوەبەری بینا و پڕۆژەكان لە پێكهاتەی كریستیانە، ئەوەش بەلای بەشێك لەو پێكهاتەیەوە لە ئاستی پێویستدا نییە.
خەلیل ئیبراهیم زیاتر وتی "نزیكەی دوو دەیەیە بەردەوام كەركوك وەكو شاری چوار نەتەوە و ئایینەكە ناودەبرێت، بەڵام ئێستا تەنانەت ناویشمان ناهێنن، ئێستا تەنیا ناوی كورد، عەرەب و توركمان دەهێنرێت".
هێشتا هیچ ئامارێكی رەسمی نییە، ژمارەی تەواوی ئەو پێكهاتە ئایینیە لە پارێزگای كەركوك دیاریبكات، بەتایبەت دوای ساڵی 2003 كە ژمارەی ئەوانەی كۆچییان كردووە بەپێی وتەی سەرۆكی ئەسقەفەكانی كلدان لە كەركوك و سلێمانی زۆر بووە.
مەتران یوسف تۆما، بە (كەركوك ناو)ی وت "ئەو ئامارانەی كە رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان هەیانە ژمارەی كریستیانەكان لە ساڵی 2003 لە تەواوی عیراق لە ملیۆن و نیوێكەوە بۆ 500 هەزار كەس كەمیكردبوو، لەو ساڵەوە شەپۆلێكی تری كۆچی كریستیانەكان دەستیپێكرد بەتایبەتیش لە كەركوك".
به‌پێی ئامارێكی 2017ی نەتەوە یەکگرتووەکان ژمارەی كریستیانەكان لە تەواوی عیراق بۆ 200 تا 300 هەزار کەس کەمبۆتەوە. بەڵام ئەوەی بەلای مەتران یوسف تۆما، سەرۆكی ئەسقەفەكانی كلدان لە كەركوك و سلێمانی گرنگە، ئەوەیە ئازادییەكان بۆ پێكهاتەكەیان لە پەرستش و بۆنە مەراسیمە ئایینەكان لە كەركوك فەراهەمكراوە.
ئەوەش لەكاتێكدایە به‌پێی ئاماره‌کانی کارگێڕی کڵێساکانی که‌رکوک كه پێشتر به (كه‌ركوك ناو) دراوه، 12 که‌نیسه له ناو شاره‌کەدان، به‌ڵام ته‌نیا له یه‌ک که‌نیسه‌دا زه‌نگ لێده‌درێت، لانیکه‌م حه‌وت که‌نیسه‌یان له دوای ساڵی 2003ـەوه به ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژکراو ته‌قێنراونه‌ته‌وه.
پارێزگای كەركوك، وەكو ناوچەیەكی جێناكۆك لە دوای ساڵی 2003وە لەسەر بنەمای پڕۆژەیەكی جەلال تاڵه‌بانی، سه‌رۆك كۆماری پێشوتری عیراق پۆستەكانی لەسەدا 32 بۆ هەریەك لە پێكهاتەكانی كورد، عەرەب و توركمان دیاریكرا، لەگەڵ سەدا چوار بۆ كریستیان.
ئەو دابەشكارییە، كە هیچ پاڵپشتییەكی یاسایی نییە و جێبەجێنەكرا، بەڵام زۆركات پێكهاتەكان بۆ راگرتنی هاوسەنگی نەتەوەیی بۆ پارێزگاكە باسی دەكەن.
لە ئێستادا جگە لە بەڕێوەبەری فەرمانگەیەك، پۆستی یاریدەدەری پارێزگار بۆ كاروباری ئیداریی و راوێژكارێكی پارێزگاری كەركوكیش لە پێكهاتەی كریستیانین.
مەتران یوسف تۆما، دەڵێت "ئاڵۆزیی و شەڕ، لەوانەش شەڕی داعش و تیرۆر، هۆكار بووە بۆ ئەوەی هاوسەنگی وڵات لەدەستبدرێت".
ئاڵۆزیی و شەڕ، لەوانەش شەڕی داعش و تیرۆر، هۆكار بووە بۆ ئەوەی هاوسەنگی وڵات لەدەستبدرێت
لەگەڵئەوەشدا جەختیكردەوە لەوەی "ئەو ژمارە كەمەی ئێستای كریستیانەكان كە بەراورد بە پێشوو لە كەركوك ماون، سەرقاڵی ئەركەكانی خۆیانن، لەپاڵ ئەركی ئایینی، ئەركی خزمەتكردن و دادپەروەری"، ئەو نمونەی هێنایەوە "بەلای ئێمە گرنگە لەپاڵ مەراسیم و بۆنە ئایینیەكانمان هەست بە ئازار و برسێتی دراوسێ و هاوشارییەكانمان بكەین جا چ موسوڵمان بێت یان كریستیانی، یان ئێزیدی، من بە تەنیا چی لە بۆنە و مەراسیمی ئایینی بكەم ئەگەر دراوسێیەكەم برسی بێت و هاوكاریی نەكەم، ئێمە هەركەسە و لای خۆیەوە خزمەت دەكات".
ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق لە دوو ساڵی رابردودا چەند لیژنەیەكی پێكهێنا بۆ راگرتنی هاوسەنگی پێكهاتەكانی كەركوك لە ئیدارەدانی پارێزگاكە، بەڵام لیژنەكان سەرەڕای سەردانیان بۆ كەركوك هیچ هەنگاوێكی نوێیان نەنا، ئەوەش بەهۆی ناكۆكی پێكهاتەكان و رێكنەكەوتنیان لەسەر دابەشكاریی پۆستەكان.
مەتران یوسف تۆما، وتی "لەگەڵ روخانی رژێمی بەعس، ململانێی دابەشکردنى پۆست لە تەواوی عیراق دەستیپێكرد... عیراق وەكو كێكی لێهاتووە، هەركەسە و دێت بەشی خۆی دەخوات، بەڵام بەلای ئێمە ئەوە گرنگە كێ خزمەت بە هاوڵاتیان دەكات، نەك چ نەتەوە و ئایینێك لە چ پۆستێكە".
ئایینی مه‌سیحی، دوه‌م گه‌وره‌ترین ئایینه له عیراق دوای ئیسلام، به‌پێی ده‌ستوری عیراق دانیپێدانراوه و زمانیشیان پارێزراوه، كه سریانییه و وه‌ك له ده‌ستوردا هاتووه، پێویسته له‌و ناوچانه‌ی تێیدا زۆرینه‌ن هه‌ر پێكهاته‌یه‌ك مافی بەکارهێنانی زمان و کەلتوری خۆی پێبدرێت و رۆڵی لە ئیدارەداندا هەبێت.
عيماد فه‌ره‌ج پولس، قه‌شه‌ی كه‌نیسه‌ی عائیله موقه‌ده‌سه له پارێزگای كه‌ركوك پێشتر بە (كەركوك ناو)ی وت "داعش هه‌موو شتێكی گۆڕی، زمان و كلتورمان كه‌وته قۆناغێكی جێی مه‌ترسی و پێویسته كاری جددی بكرێت تا له‌ناو نه‌چێت".
