هەوڵەكانی 10 ساڵی رابردووی ئیدارەی كەركوك بۆ زیادكردنی رێژەی سەوزایی لە پارێزگاکە بەتەواوی شكستیانهێناوە؛ تادێت روبەری سەوزایی كەمتردەبێتەوە و ناتوانرێت خزمەتی ئەو درەختانەش بكرێت كە ماون، ئەوەش وایکردووە ژینگەی شارەكە پیستر ببێت.
لە كۆتایی 2011دا، عەبدولكەریم حەسەن، سەرۆكی پێشوتری شارەوانی كەركوك، بەڵێنیدا سیمای كەركوك بە تەواوی بگۆڕن، ئەوەش لە چاوپێكەوتنێكی (كەركوك ناو)دا و تیایدا وتی روبەری سەوزایی زیاد دەكەن. لە 2014ەشدا، جارێكی تر جەختیكردەوە لە دروستكردنی پشتێنێكی سەوزایی بە دەوری پارێزگاکەدا بە مەبەستی گلدانەوەی تۆز و خۆڵ.
ساڵانێک دوای ئەو بەڵێنانە، بەپێی دواین ئاماری فەرمانگەكانی كەركوك، رێژەی سەوزایی لە شارەكە، لە 2% تێپەڕناكات، هەرچەندە لە ساڵی 2017 رێژەكە نزیك ببوەوە لە 4%.
بەپێی دواین ئاماری فەرمانگەكانی كەركوك، رێژەی سەوزایی لە شارەكە، لە 2% تێپەڕناكات
سەروەر حسێن، دانیشتوی گەڕەكی پیریادی كەركوك، لە باخچە بچوكەكەی ماڵەكەیدا چەند دارێكی لالەنگیی و هەنجیری چاندووە، بەڵام كێشەكە وەك خۆی دەڵێت ئەوەیە هەموو خەڵكەكە وەك ئەو بیرناكەنەوە، ئەو دەڵێت باشترە هەموو خێزانێك خۆیان گرنگی بە روبەری سەوزایی بدەن، نەمام بچێنن و چاوەڕێی حكومەت نەكەن.
"زیادكردنی رێژەی سەوزایی و پاكڕاگرتنی ژینگە بە یەك كەس و دوو كەس ناكرێت، پێویستە هەموو تاکێک و حکومەتیش بۆ ئەوە هەوڵبدەن".
ئیسماعیل عەبدوڵا، دانیشتوى گەڕەکى حۆرییە، یەكێكە لەو گەڕەكانەی شار كە رێژەی سەوزایی تیایدا زۆر كەمە، دەڵێت شارەوانی هیچ خزمەتێكی گەڕەكەكەیان ناكات، "12 ساڵە لێرە دەژیم، روبەری سەوزایی زیادینەكراوە، ئێرە لە بیابان دەچێت، هاوینان كۆڵانەكان خۆڵاوین و بۆنی پیس و پاكنەكردنەوەی شار هەراسانی كردوین".
184 باخچە لەناو شاری كەركوكدا هەن، تەنیا چەند دانەیەكی كەمیان روبەرەكەیان زیاترە لە چەند دۆنمێك، ئەوانی تر بچوكن، لەگەڵ 81 شۆستەی نێوان شەقامەكان – لە یەك كیلۆمەترەوە تا پێنج كیلۆ مەتر درەختیان تیادا چێندراوە-، بەڵام ئەوانیش لە مەترسی لەناوچوندان.
فەرەیدون عادل، سەرۆكی شارەوانی كەركوك دەڵێت كێشەی نەبونی كارمەندی پێویستمان هەیە تا خزمەتی ئەو باخچانە بكەن و ئەو روبەری سەوزاییەی هەیە بپارێزین.
"بۆ ئەو باخچانە، تەنیا 46 كارمەندمان هەیە بۆ ئاودان و خزمەتكردنیان، ئەوانیش فریاناكەون. ناتوانین خزمەتى باخچە و سەوزایی کەرکوک بکەین و سەوزایی بەرەو لەناچون دەچێت..."، فەرەیدون زیاتر وتی "ئێمە پێویستیمان بە سەروو هەزار كارمەندی تر هەیە تا بتوانین پارێزگاری لەو رێژە سەوزاییە بكەین".
لە چەند ساڵی رابردودا، رێكخراوەكان هەندێك هەوڵیاندا بۆ چاندنی نەمام و زیادكردنی رێژەی سەوزایی لە كەركوك، لەوانەش دامەزراوەی كۆكار بۆ پەرەپێدانی بەردەوام و كاری خۆبەخشی.
لە دوو هەڵمەتی جیاوازدا و لە سێ ساڵی رابردودا، رێکخراوەکە لانیكەم 20 هەزار نەمانیان بەسەر خەڵكیدا دابەشكردوە و لە شەقام و شۆستەكاندا چاندویانە. بەڵام گرفتێكی بەردەوام بۆ ئەو هەوڵانەش ئەوەیە دواتر ئیدارەی كەركوك ناتوانێت خزمەتیان بكات و ئاویان بدات، لەكاتێكدا پلەی گەرما لە هاویندا لەو پارێزگایە دەچێتە سەروو 45 پلەی سەدی.
محەمەد عەبدولخالق، لێپرسراوی راگەیاندنی دامەزراوی كۆكار، بە (كەركوك ناو)ی وت "هەڵمەتی سێیەممان دابەشكردنی نەمامی ئەلبیزایە بەسەر هاوڵاتیاندا، بەڵام شارەوانى ناتوانێت فریای ئاودانی باخچە و پاركەكانی خۆیان بكەوێت، ئیتر چۆن دەتوانێت هاوكاری ئێمە بكات".
هەرچەندە محەمەد دڵخۆشە بەوەی لانیكەم لەسەدا 60 ئەو درەختانەی ئەوان چاندویانن ژیاونەتەوە و گەورە بون، "بەڵام ئەوە بەس نییە، پێویستە هەمووان و لەوەش گرنگتر شارەوانی هەوڵی زیادكردنی رێژەی سەوزایی بدات، بەڕاستی ژینگەی كەركوك لە مەترسییەكی گەورەدایە".
پێویستە هەمووان و لەوەش گرنگتر شارەوانی هەوڵی زیادكردنی رێژەی سەوزایی بدات، بەڕاستی ژینگەی كەركوك لە مەترسییەكی گەورەدایە
مەترسی نەمانی سەوزایی لە كەركوك لەكاتێكدایە، سەدان بیرە نەوت و كارگە رۆژانە بڕێكی زۆر گازی ژەهراوی بڵاودەکەنەوە كە كاریگەری لەسەر تەندروستی مرۆڤ دادەنێن.
شکۆفە محەمەد، چالاکوان و پسپۆڕى بوارى ژینگە لە کەرکوک، وتی هەر سێ پێکهاتەکەى ژینگە ئاو، هەوا و خاکى کەرکوک، گەرم و وشکن؛ پارێزگاکە بە دوکەڵى کۆمپانیاکانى نەوت و گازی باکور تەنراوە، سەربارى ئەوەى کارگەكانى بلۆک، چیمەنتۆ و گەچ کە زۆربەیان بێ مەرجە ژینگەییەکان و فلتەر کاردەکەن، "هەموو ئەوانە وایكردووە بڵێین ئەم ژینگەیەی ئێستای كەركوك بۆ بەردەوامیدان بە ژیان لەبار نییە".
هەموو ئەوانە هاوكاتە لەگەڵ كەڵەكەبونی زبڵ و پاشماوەی خۆراك لەناو شاردا، كە بەپێی ئاماری شارەوانی كەركوك رۆژانە لە كۆی هەزار و 200 تەن زبڵ، تەنیا توانای پاككردنەوەی 200 بۆ 400 تەن-یان هەیە.
فەرەیدون عادل، سەرۆكی شارەوانی دەڵێت، بۆ ئەوەی بتوانن شار لە زبڵ و خاشاك پاكبكەنەوە، مانگانە پێویستیان بە ملیارێك و 200 ملیۆن دینار هەیە، بەڵام ئێستا تەنیا 200 ملیۆن دیناریان لەبەردەستە، ئەوەش لەكۆی شەش كەرتی ناو شار تەنیا دەتوانن یەك كەرتیان پاكبكەنەوە.
شكۆفە وتی "لە کەرکوک روبەڕێكی زۆری زەوییمان هەیە، بەڵام زۆربەی زەوییەكان كێشەی خاوەندارێتیان هەیە و یەكلایینكراونەتەوە تا بتوانرێت سەوزبكرێن، ئێستا رێژەی سەوزایی لە 2%ە، ئەوەش زۆر كەمە".
بەپێی ستانداردی جیهانیی پێویستە روبەری سەوزایی لە سەروی سەدا 15ــــەوە بێت.
شكۆفە پێیوایە ئیدارەی كەركوك هیچ بەرنامەیەكی نییە بۆ زیادكردنی رێژەی سەوزایی و وتی "لەم كاتەدا، تەنیا دوو شەتڵگە لەم شارەدا هەن، شەتڵگەی شارەوانی نەمام نادات بە كەس و شەتڵگەی فەرمانگەی كشتوكاڵیش بە پارە نەمام بە هاوڵاتیان دەدات". ئەوەش بەڕای شكۆفە زۆر كەمە.
لەگەڵئەوەشدا، ئەو هەندێك بەربەستی تر باس دەكات لەبەردەم زیادكردنی رێژەی سەوزایی لە كەركوك، لە نێویاندا، سزانەدانی ئەوانەی درەختەكان دەبڕنەوە و زیانیان پێدەگەیەنن، لەگەڵ رێگەنەدان بەو رێكخراوانەی لەبواری ژینگەدا كاردەكەن و تەنیا مۆڵەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانیان هەیە.
ئەو ترسی ئەوەی هەیە رێژەی سەوزایی زیاتر كەمبێتەوە، "ئاژەڵەکانى ناو شار درەختەكان دەخۆن و نەمامەكانیش ئاونادرێن"، ئەمەش ئەو ترسەیە كە خەڵك، حكومەت و رێكخراوەكانیش هەستی پێدەكەن و چاوەڕواندەكرێت شارەكە لە ساڵانی داهاتودا روبەڕوی گەورەترین مەترسی ژینگەیی ببێتەوە.
