موسڵ بە هەندێك دابونەریت بەناوبانگە، كە لە شارەكانی دیكەی عیراق جیای دەكاتەوە، وەك هەبونی شوێنێكی تایبەت لە ماڵەكانیاندا بۆ هەڵگرتنی خۆراك و پێداویستی لەنێوان وەرزەكانی ساڵدا.
ئەو شوێنە تایبەتە هاوشێوەی كۆگایەكە و زۆربەی كات لە ژێرزەمین یاخود نهۆمی یەكەمی خانوەكانی موسڵدا دروستدەكرێن، بە ئامانجی هەڵگرتن و پاراستنی ئەو خۆراك و پێداویستییە خۆراكییانەی لەكاتێكی دیاریكراوی ساڵدا هەن و لە وەرزەكانی دیكەدا دەستناكەون.
ئەو دابونەریتە باوەی موسڵاوییەكان بەرەو كاڵبونەوە دەچێت بەهۆی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا و خراپی باری دارایی هاوڵاتیانەوە.
سەنا عەبدولمەجید، ناسراو بە دایكی عەلی، ژنێكی خانەنشینە و لە شەستەكانی تەمەنیدایە، هێشتا ژور یان كۆگای هەڵگرتنی خۆراك لە خانوەكەیدا ماوە و دەڵێت؛ پڕی كردووە لە خۆراك و بەرهەمە پاقلەمەنییەكان.
هەڵگرتنی خۆراك بەرێگەی جیاواز
شاری موسڵ كە دەكەوێتە سەر روباری دیجلە، بە سەبەتەی نانی عیراق ناودەبرا، بەهۆی زۆری بەرهەمی دانەوێڵە بە تایبەت گەنم و جۆ.
خەڵكی موسڵ دەرفەتی زۆری بەرهەم دەقۆزنەوە بۆ دروستكردنی گەنمە كوتاو، كە بریتییە لە كوڵاندنی گەنم و دواتر وشككردنەوەی لەسەربان تا لە كۆگای ماڵەوەدا بۆ وەرزی سەرما هەڵیبگرن، لەگەڵ ساوەر و جۆرەكانی تری دانەوێڵە كە خواردنی تایبەتی كەلتوری پێ دروستدەكرێت، بەوتەی دایكی عەلی.
ئەو ژنە دەڵێت تەنانەت گۆشتیش بە خوێ خۆشدەكرێت و دواتر دەكرێتە دەفرێكی گەورەوە بەبێ ساردكەرەوە بۆ زستان هەڵدەگیرێت.
دایكی عەلی وتی "پڕكردنی كۆگای هەڵگرتنی خۆراكی وشكە لە كۆتایی وەرزی دروێنە و رنینەوەی بەرهەمەكاندا دەبوو بە مەراسیمی ئاهەنگگێڕان بۆ هەموو دانیشتوانی موسڵ".
خانوو یان ژوری هەڵگرتنی خۆراك زۆربەی كات لە ژێرزەمین و قوڵاییدایە، هەندێكجار لەشێوەی كەوانەییەدایە تا ببێتە بناغەیەكی پتەو و بەرگەی قورسایی ئەو خانووە بگرێت كە لەسەری دروستدەكرێت.
وردەوردە ون دەبێت
ئەو مەراسیمە وەرزییەی بەشێك بوو لە دابونەرتی موسڵاوی، وردەوردە ون دەبێت، لەگەڵ پێشكەوتنی مرۆڤایەتی و فراوانبونی دنیای تەكنەلۆژیادا ساركەرەوە لە زۆربەی ماڵەكاندا هەیە و خراپی باری داراییش هۆكارێكی دیكەی كاڵبونەوەیەتی، بەوتەی ئیدریس رەمەزان، شارەزای ئابوری لە زانكۆی بەیان.
ئەو دەڵێت خەڵكی موسڵ وازیان لە هەڵگرتنی خۆراك و شمەك هێناوە، بەهۆی "خراپی باری دارایی شارەكە و دابەزینی ئاستی كڕین لای دانیشتوان دوای ئەو نەهامەتییانەی توشی بون و دوایینیان بەهۆی هێرشەكانی 2014ی داعشەوە بوو".
"رەوشی خراپی پارێزگای نەینەوا بە گشتی وای لە هاوڵاتیان كردووە تەنیا پشت بە بژێوی و قوتی رۆژانەیان ببەستن و نەتوانن هیچی لێ هەڵبگرن" بەوتەی رەمەزان.
چەكدارانی "دەوڵەتی ئیسلامی - داعش" لە ناوەڕاستی 2014دا دەستیانگرت بەسەر شاری موسڵدا و تا تەمموزی 2017 حوكمڕانی شارەكەیان كرد، ئەوەش باری ئابوری و ژێرخانی ناوچەكەی وێران كرد.
پاشەكەوت بۆ كاتی شەڕ و گەمارۆ
دكتۆر نەكتل عەبدولهادی، مێژونوس و مامۆستا لە زانكۆی موسڵ مێژوی دروستبونی كۆگای هەڵگرتنی خۆراك و شمەك لە خانووی موسڵاوییەكاندا دەگەڕێنێتەوە بۆ سەردەمی "داگیركاری" موسڵ لەلایەن نادر شا، پاشای فارسی لە ساڵانی 1774 و 1777ی زایینی و گەمارۆدانی شار لە سەردەكانی دواتردا.
"خەڵكی موسڵ خۆراكیان هەڵدەگرت، رێگایەكیان دۆزییەوە تا بتوانن بۆ ماوەیەكی درێژتر خۆراك هەڵبگرن بێ ئەوەی خراپ ببێت، بەهۆی زۆری ئەو جەنگ و شەڕانەی شارەكە روبەڕوی دەبۆوە، لە ئەنجامی گرنگی هەڵكەوتەی جوگرافی و ئەو تایبەتمەندییانەی وای دەكرد بەردەوام چاو لە داگیركردنی بكەن" بەوتەی ئەو مێژونوسە.
هەروەتا وتی "نەریتی هەڵگرتنی شمەك لای خەڵكی موسڵ نەوە بۆ دوای نەوە ماوەتەوە، تەنانەت لەوكاتانەی ئاشتیش هەبووە".
نەریتی هەڵگرتنی خۆراك و گرنگیپێدانی زۆری، وای لە خەڵكی ناوچەكانی دیكە كردووە خەڵكی موسڵ "رەزیل" وەسفبكەن، لەكاتێكدا وەك عەبدولهادی دەڵێت، ئەو تیڕوانینە هەڵەیە دەرهەق بە موسڵاوییەكان، چونكە ئەو شەڕ و نەهامەتییانەی شارەكەی گرتۆتەوە وایكردووە خەڵك خەمی شمەكەكانیان بێت لەترسی ئەوەی توشی برسێتی نەبن.
ئیدریس رەمەزان، شارەزای ئابوری دەڵێت ئەو نەریتە كە بە میرات بۆ خەڵك ماوەتەوە، لە خەمی پاراستنی ژیانی خۆیاندا بووە و كاریگەرییەكەی بۆ نەوەكانی داهاتووش دەمێنێتەوە.
