بە رۆژی روناك دەچینە شەقامی بازنەیی كەركوك، لەگەڵ راگرتنی ئۆتۆمبێلەكەدا و بە چەند خولەكێكی كەم ئافرەتێك لێمان نزیكدەبێتەوە، داوادەكات جامی ئۆتۆمبێلەكە دابگرین، بەبێ هیچ ئاماژە و گفتوگۆیەك یەكسەریی دوو پرسیار دەكات؛ شوێنتان هەیە؟ چەند كاتتان دەوێت؟
ئافرەتێكی ئەسمەری سەرتاپا رەشپۆشە، برۆكانی تاتۆی رەشیی تۆخ كردووە و بەشێكی روخساری بە لەچكەكەی سەری شاردۆتەوە، تەمەنیی لە نێوان 45 بۆ 50 ساڵیدا دەردەكەوێت.
كاتێك دەزانێت ئێمە كڕیار نین و بەدواداچونی رۆژنامەوانیی دەكەین؛ دەترسێت و هەوڵدەدات پاشەكشێ بكات، دوای ئەوەی دڵنیایی پێدەدەین لە پاراستنی ناو و روخساری، ئامادەیە بە كورتیی قسە بكات و دەڵێت "خەڵكی پارێزگایەكی تری عیراقم و لەگەڵ سێ ئافرەتی دیكەدا لەم شەقامەدا كاری لەشفرۆشیی دەكەین".
ئەو شەقامە دورودرێژە لەناو خەڵكدا بە حەولی بەناوبانگە؛ دەروازەی كەركوك بە سلێمانی و هەولێر و چەندین ناوچەی دیكەی عیراق و هەرێمی كوردستانەوە گرێدەدات، رێگای هاتوچۆی ئۆتۆمبێلی تایبەتی هاوڵاتیان و زۆربەی بارهەڵگرەكانیشە.
"زیاتر لەگەڵ ئەو شۆفێرانەدا دەڕۆین كە تەنیا خۆیەتی یان یەك كەسی دیكەی لەگەڵدایە، ئەگەر خەڵكی زیاتر لەناو ئۆتۆمبێلەكەدا بن، لە ژیانی خۆمان دەترسین و ناڕۆین" ئەو ئافرەتە بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
گوزەرێكمان بەو شەقامەدا كرد؛ لە كاتژمێر 9ـی بەیانی تا كاتژمێر 1ـی دوانیوەڕۆ چەندین ئافرەتیی دیكەمان بینی، زۆرینە تەمەنیان لە 40 ساڵ زیاتر بوو، ئەوەش جیاوازە لەهەر كاتێكیی دیكە و پێشتر بەوشێوەیە بەربڵاو نەبووە.
لە پارێزگاكانی ترەوە بۆ كەركوك
لەماوەی دوو مانگدا زیاد لە جارێك بۆ بەدواداچونیی مەیدانی دەچینە شەقامی بازنەیی كەركوك، لەوێ هەندێك ئۆتۆمبێل خۆیان بانگیی ئافرەتەكان دەكەن و هەندێكیی دیكەش لەگەڵ راگرتنیی ئۆتۆمبێلەكانیاندا راستەوخۆ ئافرەت بەرەوڕوویان دەڕوات.
لەو شەقامەی دەرەوەی شاردا، هیچ شوێنێكی گشتی و قەرەباڵغی وەك دوكان و ماركێتی گەورەی تیادا نییە تا ئۆتۆمبێل بۆ كڕینی پێداویستی خۆی رابوەستێت.
" زیاتر لە ساڵێكە لە كەركوكم و لەشفرۆشیی دەكەم، رۆژانە چەند كاتژمێرێك لەم شەقامەدا رادەوەستین و رۆژی واهەیە یەكجار لەگەڵ شۆفرێكدا دەڕۆین و لە بەرانبەردا بڕی 25 هەزار دینار وەردەگرین" ئافرەتێكی دیكە لە شەقامی بازنەیی وای وت.
ئەو دەڵێت ئەگەر لە شەقامەكەشدا نەبێت، بە تەلەفۆن لەگەڵ لەشكڕدا دەردەچێت، هەر خۆیشی متمانەی بە كێ هەبێت ژمارەی تەلەفۆنی پێدەدات، "پێمانخۆشە لەگەڵ شۆفێری بارهەڵگرەكاندا دەربچین، چونكە شوێنیان لەناو ئۆتۆمبێلەكەدا هەیە و بۆ شوێن پەكیان ناكەوێت".
ناچارم بە سواڵكردن و ئەم كارە پارەی شیر و دایبی منداڵەكەم دابینبكەم
ئەو ئافرەتانە مامەڵەی دەرچونیان لەگەڵ لەشكڕدا دەكەن؛ هەندێكیان داوای 25 هەزار دینار یان 15 هەزار دینار دەكەن، لەنێویاندا هەیە لە بەرانبەر تەنیا پێنج هەزار دیناردا دەڕوات.
رۆژنامەنوس لەكاتی بەدواداچونیی مەیدانی بە زەحمەت لێدوان و زانیاری دەستدەكەوێت، هەندێكجار ناچارە بە نهێنیی وێنە بگرێت، چونكە نایانەوێت بەهیچ جۆرێك لە میدیادا باسبكرێن.
ئافرەتێكی دیكە دەڵێت بۆ پەیداكردنی بژێویی رویكردۆتە كەركوك، "منداڵێكیی بچوكم هەیە و لە هاوسەرەكەم جیابومەتەوە، بۆیە ناچارم بە سواڵكردن و ئەم كارە پارە پەیدا بكەم، ئەوەی بۆ من گرنگە خەرجی شیر و دایبی و پێداویستی منداڵەكەم دابینبكەم".
ئەو و هەندێك لە ئافرەتانی دیكەش دەڵێن چەندینجار دوای لەشفرۆشیی بەبێ پێدانی پارە و لە شەقامێكی دورە دەستی شاردا لەلایەن لەشكڕەوە فڕێدراون.
زۆرینەی ئافرەتەكان جلوبەرگی رەشیان لە بەردایە، بە بێ سوراو و بە مكیاژێكی زۆر كەمەوە لەگەڵ خەڵكدا مامەڵە دەكەن، كەمترین بەشی رەخسار و جەستەیان دەردەكەوێت.
بەشێكیان بانگەشەی ئەوەیان دەكرد لەناو ئافرەتەكاندا هەیە بەشێوەی باند و لەلایەن گروپێكەوە سەرپەرشتیی دەكرێن؛ بەڵام (كەركوك ناو) نەیتوانیی بە تەواوی لەو زانیارییە دڵنیاببێتەوە.
جگە لە شەقامیی بازنەیی، لە ناو بازاڕ و چەندین شوێنی دیكەی كەركوك بەشێك لە ئافرەتان بەناوی سواڵ و فاڵ و دەستگرتنەوە مامەڵەی لەشفرۆشیی لەگەڵ هاوڵاتیاندا دەكەن.
هاوڵاتییەك كە داوایكرد ناوی بڵاونەكرێتەوە بە (كەركوك ناو)ـی وت "لە كۆڵانێكی سەنتەری شار ئافرەتێك دەستی لە ئۆتۆمبێلەكەم راگرت و داوای پارەی كرد، منیش پارەم پێدا بەڵام وتی بۆچی نایەی لەگەڵ مندا رابوێری، منیش وتم شوێنم نییە و ئیشم هەیە، بەڵام پێكەنی و وتی تۆ 25 هەزار دینارم پێبدە و خەمی شوێنت نەبێت".
هەندێك لەو ئافرەتانە بڕە پارەیەكی كەم بە خانوو و شوێنی دیكە دەدەن تا كارەكەیان بۆ كاتژمێرێك یان زیاتر ئەنجامدەدەن.
مەترسیی تەندروستی
زۆرێك لەو ئافرەتانەی (كەركوك ناو) لە شەقامیی بازنەیی كەركوك گفتوگۆی لەگەڵ كردن؛ جەختیانكردەوە لەكاتی لەشفرۆشیدا هیچ پشكنینێكی تەندروستییان نییە، جگە لە دەرمانی رێگریی لە دوگیانی (مەنع)، هیچ جۆرە دەرمانێكی تر بەكارناهێنن و رێكاری خۆپارێزی لە نەخۆشیی گوازراوەكان ناگرنەبەر.
مونزر نەعمان، بەڕێوەبەری بەشی نەخۆشییە گوازراوەكان لە تەندروستی كەركوك بە (كەركوك ناو)ـی وت "بەداخەوە ئەو دیاردەیە قێزەونە چەندین نەخۆشی گوازراوە لە خۆ دەگرێت، بۆ نمونە؛ نەخۆشی ئایدز و نەخۆشییەكانی پێست و ڤایرۆسی جگەر، لەگەڵ چەندین نەخۆشی تایبەت بە ئەندامیی زاوزێ".
تەندروستی هیچ ئامار و بەدواداچونێكی نییە لەسەر مەترسیی ئەو نەخۆشییانە بەهۆی لەشفرۆشیی و ئەو كەسانەی بەوهۆیەوە توشبون.
ئەو دیاردەیە قێزەونە چەندین نەخۆشی گوازراوە لە خۆ دەگرێت
"ئێمە بەردەوام رێنمایی و هۆشیاری بڵاودەكەینەوە دەربارەی نەخۆشییە گوازراوەكان كە لە رێی پەیوەندی سێكسییەوە بڵاودەبنەوە، چونكە ئەو كەسانە هیچ شتێك بۆ رێگریكردن لە نەخۆشیە گوازراوەكان بەكارناهێنن" لێپرسراوەكەی تەندروستی وادەڵێت.
سزای یاسایی
لە كاتی بەدواداچونە مەیدانییەكەی (كەركوك ناو)، بە درێژایی ئەو چەندجارەی لە شەقامی بازنەیی بون، هیچ كاروانێكی پۆلیس و هێزە ئەمنییەكاندا لەو شەقامەدا نەبینران.
هەرچەندە عامر نوری، وتەبێژی پۆلیسی كەركوك بە (كەركوك ناو)ـی وت پۆلیسی نەهێشتنی تاوان و پۆلیسی فریاكەوتن و پۆلیسی ئامادە بە بەردەوامی لەسەر ئەو شەقامانە دەسوڕێنەوە، بۆ ئەوەی هەر حاڵەتێكی لەو شێوەیە ببینرێت دەستگیریان بكەن و ڕادەستی بنكەی پۆلیسیان بكەن.
بەپێی یاسای بەنگاربونەوەی لەشفرۆشی ژمارە 8ـی ساڵی 1988ـی عیراق، لەشفرۆشی و دەڵاڵی قەدەغەیە، دەڵاڵ و ئەوانەی شوێن بۆ كاری لەشفرۆشیی بەكاردەهێنن بە زیندانیكردن تا حەوت ساڵ سزادەدرێن.
هەر لەو یاسایەدا؛ سزای 10 تا 15 ساڵ زیندانیكردن دانراوە بۆ هەر كەسێك كە بە فێڵ و زۆرەملێ و هەڕەشە، كەسێكی دیكە لە شوێنێكدا بهێڵێتەوە و ناچاری بكات لەشفرۆشیی بكات.
وتەبێژی پۆلیسی كەركوك دەڵێت "هەموو رێگەچارەیەك دەگرینەبەر بۆ نەهێشتنی ئەو دیاردەیە لە شاری كەركوك، بەداخەوە ئەو كەسانە لە هەندێك شوێن بونیان هەیە وەكو رێگە حەولییەكان یان هۆتێلە كۆنەكانی شار، كە وەكو سواڵكەر لەوێ دەمێننەوە یاخود لە ترافیكەكاندا بەناوی سواڵكردنەوە رادەوەستن و كاری دیكە دەكەن".
بەپێی یاسای بەرەنگاربونەوەی لەشفرۆشی، هەر كەسێك سەلمێنرا كاری لەشفرۆشی كردووە ئەوا بۆ ماوەی سێ مانگ تا دوو ساڵ لە خانەیەكی چاكسازیدا دادەنرێت، ئەگەر لەو خانەیە نەمێنێتەوە و هەڵبێت، ئەوا زیندانی بۆ ماوەی ساڵێك بەسەردا دەسەپێنرێت، تەنیا بەمەرج دەتوانێت لەو خانەیە دەربچێت، ئەویش بە بەڵێننامەی كەسێكی نزیك كە دوبارە كاری لەشفرۆشی نەكات یان هاوسەرگیری كە تەنیا مەبەست لێی رزگاربون لە سزا نەبێت یاخود بە راپۆرتێك بۆ دادگا بسەلمێنرێت دەستبەسەركراوەكە دەتوانێت لەمەودوا ژیانێكی "شەرەفمەندانە" بژیت.
عامر نوری ئاماژەی بەوەدا لە دوایین هەڵمەتی هێزە ئەمنییەكاندا چوار ئافرەت دەستگیركراون، كە لە شەقامیی حەولی كەركوك – بەغدا كاری لەشفرۆشییان كردووە و پێشتریش لە گەڕەكی پەنجاعەلی ناوشار ئافرەتێك لە دەستی رفێنرانی رزگاركراوە كە باندێكی لەشفرۆشی بون.
لەشفرۆشیی یان بازرگانی بە مرۆڤ؟
بەبڕوای سرود ئەحمەد، لێپرسراوی لقی كەركوكی كۆمەڵەی هیوای عیراقیی، دۆسیەكانی هاوشێوەی شەقامی بازنەیی كە (كەركوك ناو) بەدواداچونی بۆ كردووە، كەیسی بازرگانیكردن بە مرۆڤە و "ئێمە بەردەوام بەدواداچون بۆ ئەو كەیسانە دەكەین".
ناچاركردنی ژنان و كچان بۆ كاری لەشفرۆشی دەچێتە چوارچێوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ، كە سزای زیندانیکردنیی كاتی تا هەتاهەتایی بۆ دانراوە لەگەڵ غەرامەی دارایی تا 25 ملیۆن دینار، ئەگەر منداڵی كچ و خوار تەمەنی 18 ساڵی بێت سزا قورسەكە دەیگرێتەوە، ئەوەش بەپێی یاسای بەرەنگاربونەوەی بازرگانیكردن بە مرۆڤ ژمارە 28ـی ساڵی 2012ـی عیراق.
بەپێی ماددەی 37ـی دەستوری هەمیشەیی عیراقیش بازرگانیكردن بە سێكس قەدەغەكراوە.
پێویستە حكومەت موچە بۆ ئەو كەسە هەژارانە ببڕنەوە تا نەگاتە ئەو ئاستەی لەبەر نەبونی بەو كارە هەڵبستێت
بەڕێوەبەری لقی كەركوكی كۆمەڵەی هیوا، لەكاتی بەدواداچونە مەیدانییەكەی (كەركوك ناو)، چاوی بە یەكێك لەو ئافرەتانە كەوت كە لە شەقامی بازنەیی كەركوكە و گفتوگۆی لەگەڵدا كرد.
"ئەو ژنە تەمەنی 42 ساڵ بوو، بەڵام روخساری زۆر گەورەتر دەردەكەوت، لە قسەكانیدا زۆر بێ ئومێد بوو لە حكومەت كە هیچ پلانێكی نییە و بە ناخۆشی زۆردا تێپەڕیون، چونكە مێردەكەی بەهۆی شەڕی تائیفییەوە كوژراوە و خۆی سەرپەرشتی سێ منداڵەكەی دەكات" سرود ئەحمەد دەڵێت ئەو ئافرەتەی گفتوگۆی لەگەڵدا كردووە وتویەتی "بە پارەی سواڵ و ئەو كارە توانیەتی منداڵەكانی بخاتە بەر خوێندن لەكاتێكدا هیچ موچەیەكیشی نییە".
بەڕێوەبەری ئەو رێكخراوە دەڵێت لەو چەند خولەی گفتوگۆكەیاندا، زیاتر لە 10 ئۆتۆمبێل راوەستاون و داوایان لە ئافرەتەكە كردووە لەگەڵیاندا بڕوات.
سرود ئەحمەد وتی "پێویستە حكومەت و بە تایبەتی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی بە زوترین كات هەوڵ بدەن موچە بۆ ئەو كەسە هەژارانە ببڕنەوە بۆ ئەوەی نەگاتە ئەو ئاستەی كە مرۆڤـ لەبەر نەبونی بەو كارە هەڵبستێت"، ئەو نیگەرانە كە رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان ئامادەنین لەو دۆسیەیانەدا هاوكارییان بكەن و دەڵێن با حكومەت خەمیان بخوات.
بەپێی یاسای بەرەنگاربونەوەی لەشفرۆشیی پێویستە وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی پلان و بەرنامەی چاكسازی هەبێت بۆ باشكردنی هەڵسوكەوت و رۆشنبیری ئەوانەی لەشفرۆشیی دەكەن تا لەڕێی چاكسازییەوە بچنەوە ناو كۆمەڵگە و بەڕێگەیەكی "شەرەەفمەندانە" بژێوییان دابینبكەن.
