ئەگەر ژیانكردن لە كەمپی ئاوارەییدا بۆ خێزانەكان جارێك قورس بێت، ئەوا بۆ ئەو خێزانانەی منداڵی توشبوی تالاسیما یان ئۆتیزم-یان هەیە و لەكەمپەكاندا دەژین، دوو هێندە سەختە.
ئەو خێزانانە دەناڵێنن بەدەست زۆری تێچوی وەرگرتنی چارەسەر لەلایەك و فشاری مامەڵەی رۆژانەی منداڵانی توشبوو بە ئۆتیزم لەگەڵ چواردەورەکەیدا لەلایەكی تر.
ئەقبال سلێمان، دایكی شەش منداڵە و دووانیان توشبوی تالاسیمان (كچێكی 10 ساڵان و كوڕێكی هەشت ساڵان)، هەردوكیان پێویستیان بە نەشتەرگەریی هەیە، بەڵام ئەو كارەیان لەبەر بێ پارەیی راگرتووە.
ئەقبال دەڵێت مانگانە بەلایەنی كەمەوە هەر یەكێكیان پێویستی بە 200 هەزار دینارە بۆ وەرگرتنی چارەسەر. وتی "مانگی رابردوو تەنیا بۆ كچەكەم بۆ درەمان و سەردانی پزیشك نزیكەی 300 هەزار دینارم خەرجكردووە، كاتی ئەوەیە كوڕەكەشم ببەم، بەڵام دوامخستووە چونكە پارەم نییە".
مانگی رابردوو تەنیا بۆ كچەكەم بۆ درەمان و سەردانی پزیشك نزیكەی 300 هەزار دینارم خەرجكردووە
خێزانەكەی ئیقبال لە كەمپی خانكێ نیشتەجێن لە پارێزگای دهۆك، تەنیا لەو ئەو كەمپە سەروو 20 منداڵی توشبوی تالاسیما هەن.
"هاوسەرەكەم كرێكاری دەكات، تاكە شت هەمانبێت موچەی چادێریی كۆمەڵایەتییە بۆ ئەو دوو منداڵە، ئەوەش بەشی دەرمان ناكات"، زیاتر وتی "پزیشكەكان وتویانە هەردوكیان پێویستیان بە نەشتەگەری هەیە و نەشتەرگەرییەكەیان لە دەرەوەی وڵاتە و تێچووی هەریەكێكیان 80 هەزار دۆلارە.... ئێمە تەنیا چاوەڕێی رەحمی خوا دەكەین".
لە سەرژمێرییەكی كۆمەڵەی تالاسیما لە دهۆك بۆ كەمپەكان، كە لە ساڵی 2023دا كراوە، دەركەوتووە سەروو 340 توشبووی تالاسیما هەن، بەڵام بەهۆی گەڕانەوەی بەشێك لە خێزانەكان ژمارەكە بۆ نیوە كەمبۆتەوە. هاوكات هەزار و 200 توشبوی ئۆتیزم لە پارێزگای دهۆك هەن، كە بەشێكیان لە كەمپی ئاوارەكان دەژین.
ئۆتیزم؛ ئاڵۆزترین حاڵەتی منداڵانی خاوەن پێداویستی تایبەتە، کە گرفتێکی ژیرییە، پەیوەندی بە گەشەی دەمارەکانی مێشکەوە هەیە و لە مامەڵەی رۆژانەیدا لەگەڵ چواردەورەکەی کێشەی بۆ دروستدەکات.
پیر عەلو كەچەل، بەڕێوەبەری كەمپی خانكێ بە (كەركوك ناو )ی وت "جگە لە بونی 20 منداڵی توشبوو بە تالاسیما لەم كەمپە، شەش حاڵەتی ئۆتیزم-یش هەن".
زیاتر وتی "دەزگای خێرخوازی بارزانی هەندێكجار هاوكارییان دەكات، بەڵام بەگشتی هاوكاری رێكخراوەكان و دەستگیرۆیی حكومەت بۆ ئاوارەكان كەمبۆتەوە، هەر رێكخراوێك یاخود لایەنێك سەردانمان بكات حاڵەتی ئەو نەخۆشانەیان بۆ باس دەكەین".
محێدین عەبدوڵا، سەرۆكی كۆمەڵەی توشبووانی تالاسیما لە شاری دهۆك، بە (كەركوك ناو )ی وت "بەشێك لەو توشبووانە مانگانە بڕی 150 هەزار دیناریان لەلایەن حكومەتەوە پێدەدرێت، بەشێكی تریشیان سەرەڕای ئەوەی مامەڵەی وەرگرتنی ئەو پارەیەیان تەواوكردووە، بەڵام هێشتا موچەیان بۆ نەبەستراوە".
"راستە هەر خێزانێك توشبوی تالاسیما و ئۆتیزمی هەبێت پێویستی بە هاوكارییە بۆ دابینكردنی دەرمان و پێداویستییەكانی تر، ئێمە لە رێگای حكومەت و رێكخراوەكانەوە درێغی ناكەین، ئەوەی لەتواناماندا بێت بەزیادیشەوە كردومانە و بەردەوامیش دەبین".
حكومەت بۆ توشبوانی ئۆتیزم رۆژانە لە سەنتەرە حكومییەكاندا بێبەرانبەر بۆ چەند كاتژمێرێك راهێنان بە توشبووان دەكات، ئەوەش بۆ باشترکردنی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانیان. بەڵام هیچ سەنتەرێكی حكومی لە كەمپەكاندا نییە، ئەوەش ئەركی خێزانە ئاوارەكانی قورس كردووە و ناتوانن منداڵەكانیان بۆ ناو شاری دهۆك ببەن.
پێشتر کەمال جەباری، سەرۆکی کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان بە (كەركوك ناو)ی وت "بارودۆخی ئەو خێزانانەی منداڵی ئۆتیزمیان هەیە زۆر خراپە، نرخی راهێنانی منداڵانی ئۆتیزم لە سەنتەرە ئەهلییەکاندا زۆر گرانە، بۆ هەر منداڵێک لە نێوان 300 دۆلار بۆ 1200 دۆلاردایە و پێویستە لەلایەن وەزارەتەوە رێکبخرێنەوە".
بەپێی وتەی حەسەن عەبدوڵڵا، پزیشکی پسپۆڕ لە بواری نەخۆشییەکانی ئۆتیزم و بەڕێوەبەری سەنتەری حکومی تالاسیما لە دهۆك، هۆکاری زیادبونی حاڵەتەکانی تالاسیما و ئۆتیزم لەناو ئاوارەکان زیاتر بۆ ئەوە دەگەڕێتەوه کە ئەوان زۆر منداڵ دەخەنەوە، "خێزان هەیە سێ منداڵی ئوتیزم یان دوانی هەیە، بەشێكی تری پەیوەندی بە لایەنی رۆشنبیرییەوە هەیە، پێویستە ئەوان هۆشیاربكرێنەوە بۆ ئەوەی هاوسەرگیری لەگەڵ ئەوانەدا نەکەن کە ئەم جۆرە نەخۆشییەیان هەیە".
"تەنیا یەک چارەسەر بۆ کەمکردنەوەی نەخۆشی تالاسیما هەیه، ئەویش ئەوەیە لەڕێی پڕۆژە یاسایەکەوە لە پەرلەمانی کوردستان رێگریی بکرێت لە ئەنجامدانی هاوسەرگیری ئەو کەسانەی هەڵگری ئەم نەخۆشییەن.... ئەگەر وانەبێت، ئەوانەی هەڵگری ئەم نەخۆشییەن هەر هاوسەرگیرییەك بکەن رێژەکە هەر زیاد دەبێت".
لەڕێی پڕۆژە یاسایەکەوە لە پەرلەمانی کوردستان رێگریی بکرێت لە ئەنجامدانی هاوسەرگیری ئەو کەسانەی هەڵگری ئەم نەخۆشییەن
ئاریان ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی کاروکاروباری کۆمەڵایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت، بەپێی بەدواداچوون دەرکەوتووە، زۆر بەکارهێنانی ئامێرە زیرەکەکانی ئایپاد و مۆبایل لەلایەن منداڵان لە تەمەنێكی کەمدا، هەروەها پیسبوونی ژینگە و بۆماوەیی هۆکارەکانی زۆربوونی توشبوونی منداڵانن بە ئۆتیزم.
