Duhok’un uzak bir köyünde yaşayan Samira Ali, köylerinin artık 24 saat elektrik alabildiğini anlatırken, “Biz de Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki insanlar gibi lüks içinde yaşıyoruz” diyor.
Köydeki tüm sakinler elektrik üretimi için güneş enerjisine güveniyor ve Samira, artık jeneratörlerin gürültüsünden ve dumanından kurtulduklarını, temiz bir çevrede yaşadıklarını belirtiyor.
Tirba Sipi köyü, Duhok’un kuzey bölgesinin 125 km güneybatısında bulunuyor. Bu köydeki manzara, çevredeki diğer köylerden farklı; sakinleri iki yıl öncesine göre daha mutlu ve huzurlu. Çünkü elektrik kesintileri yaşamıyorlar.
“İki Yıldır Elektrik Krizi Yaşamadık”
Samira, "İki yıldır elektrik krizi yaşamıyoruz çünkü güneş enerjisine güveniyoruz. Jeneratörleri çalıştırmayı bıraktık ve hükümetin elektrik sağlamasını beklemiyoruz. Bu bizim için büyük bir rahatlık," diyor. "Eskiden sadece günde bir saat ulusal elektrik alıyorduk. Artık ulusal elektrik faturalarından, özel jeneratörlerden, yakıttan kurtulduk. Şimdi 24 saat elektriğimiz var, tıpkı Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki insanlar gibi."
45 ailenin yaşadığı köyde tüm sakinler, yakıtla çalışan jeneratörler yerine çevre dostu güneş enerjisi sistemleri kurdu. Köy, bu geçiş sayesinde jeneratörlerin getirdiği maliyetlerden ve kirlilikten kurtuldu.
Jeneratörlerden Güneş Enerjisine Geçişin Başlangıcı
1991 Körfez Savaşı'ndan sonra, Irak’taki altyapı ekonomik ambargo nedeniyle büyük zarar gördü. Birçok elektrik iletim hattı ve trafo istasyonu kullanılamaz hale geldi ve devletin sağladığı temel hizmetler yetersiz kaldı.
Bunun üzerine yerel yönetim, ulusal şebekenin yetersiz kaldığı zamanlarda özel dizel jeneratörlerin kurulmasına izin verdi. Ancak bu jeneratörlerden sağlanan elektrik, devletin sağladığı elektriğin birkaç katı daha pahalıydı, bu da insanları elektrik tüketimini en aza indirmeye zorluyordu.
Tirba Sipi köyünün muhtarı Jalal İssa, köyde güneş enerjisi sistemleri kurmaya yönelik ilk adımı atan kişiydi. İssa, bu sistemin köyde büyük kabul gördüğünü söylüyor: “Bu sistemin faydalarından bahsedildiğinde, denemeye ve bu faydalardan yararlanmaya karar verdik. 3.000 dolarlık (4,5 milyon Irak dinarı) maliyetle altı panel ve dört batarya kurarak evimize 10 amper elektrik sağladık.”
İssa’nın bu adımını gören köy sakinleri de çevre dostu sistemin faydalarını öğrendi ve güneş enerjisine geçmeye karar verdiler. Jalal, "Köyümüz, jeneratörlerin yarattığı elektrik, gürültü ve dumandan kurtuldu. Hatta okul ve camimiz için de güneş enerjisi sistemi kurduk" diyor.
Güneş enerjisi sistemiyle üretilen elektrik miktarı, kullanılan panel sayısına bağlıdır. Ne kadar çok panel kullanılırsa, maliyet ve üretilen elektrik miktarı o kadar artar.
Jeneratörlerin Çevresel Etkileri
Tirba Sipi köyünde jeneratörler iki yıl öncesine kadar benzin ve mazotla çalışıyordu. Muhtar İssa, "Jeneratörler köyde gürültü ve duman kaynağıydı," diyor.
Duhok'ta güneş enerjisi sistemi kullanıcılarına dair resmi bir istatistik olmamakla birlikte, Duhok Elektrik Müdürlüğü’ne kayıtlı 236 abone bulunuyor. Bu, Kürdistan Bölgesi Hükümeti (KRG) Elektrik Bakanlığı’nın güneş enerjisi kullanıcılarına ulusal elektrik faturalarında indirim kararı almasının ardından gerçekleşti.
KRG Elektrik Bakanlığı’na göre, bölgede 6.000 özel jeneratör bulunuyor ve bunların 2.000’i Duhok'ta faaliyet gösteriyor. Çevreci Ammar Jassim, özel jeneratörlerin çevre kirliliği üzerinde önemli bir etkisi olduğunu savunuyor: "Jeneratörler sadece duman değil, atıklarıyla da çevreyi kirletiyor. Genel olarak hava, toprak ve yeraltı sularını olumsuz etkiliyorlar."
Ancak Duhok Özel Jeneratörler Birliği Başkanı Hakar Hiruri, jeneratör sahiplerinin yüksek kaliteli mazot kullanma talimatlarına uymak zorunda olduklarını belirtiyor. Buna rağmen, düşük kaliteli mazot kullanımı nedeniyle şimdiye kadar kimse sorumlu tutulmadı.
Duhok Sağlık Müdürlüğü'nden Dr. Dillman Youssef, hava kirliliğinin, özellikle akciğer kanserinin başlıca nedenlerinden biri olduğunu söylüyor. "Jeneratör dumanı, çevresel hava kirliliğinin ana kaynaklarından biri. Araç egzoz dumanları ve düşük kaliteli benzin kullanımı da buna katkıda bulunuyor" diyor.
Hava kalitesi teknolojisi alanında faaliyet gösteren İsviçreli IQAir şirketine göre, Irak’ın havası dünyanın en kirli havası arasında yer alıyor. Kürdistan Bölgesi Hükümeti Sağlık Bakanlığı’nın istatistiklerine göre, çevresel kirlilik ve hava kirliliği kanser vakalarının artmasında önemli bir faktör olarak gösteriliyor. 2023 yılında Kürdistan Bölgesi’nde 9.911 yeni kanser vakası kaydedilirken, akciğer kanseri en sık görülen ikinci kanser türü oldu.
Çevreyi koruma adına jeneratör sahiplerinden çevrede yeşil alanlar oluşturulması ve her jeneratör için 10 fidan dikilmesi talep ediliyor. Ayrıca, her metrekare başına yıllık 10.000 dinar çevre koruma vergisi ödemeleri gerekiyor.
Güneş Enerjisinin Yaygınlaştırılması Gerekiyor
Birçok vatandaşın güneş enerjisi sistemleri kurmaya mali gücü yetmediği için elektrik mühendisi Osama Ali, hükümetin güneş paneli kurmak isteyenleri desteklemesi gerektiğini savunuyor. "Güneş enerjisi sistemleri pahalı olabilir, ancak uzun vadede çevre için çok faydalı olacak ve elektrik üretimini artıracaktır" diyor.
Tirba Sipi köyü muhtarı Jalal İssa da hükümeti, bu tür sistemlerin yaygınlaştırılması için daha fazla teşvik sunmaya çağırıyor.
Yenilenebilir enerji alanında yüksek lisans yapmış olan Ahlam Mohammed ise, bölgenin iklim koşullarının güneş enerjisi kullanımı için son derece uygun olduğunu vurguluyor ve bu enerjinin çevrenin temizliğini koruma ve zararlı gaz salınımını azaltma konusunda büyük fayda sağlayacağını belirtiyor.
Ahlam Mohammed, Kürdistan Bölgesi’nde yeni konut projeleri için güneş enerjisi sistemlerinin zorunlu hale getirilmesi gerektiğini savunuyor: "Nüfus artışıyla birlikte elektrik talebi de artıyor. İlk adım olarak, yeni yapılan konut projelerinde güneş enerjisinden yararlanmak zorunlu hale getirilebilir" diyor.
Bölge Genelinde Güneş Enerjisi Kullanımı Artıyor
Kürdistan Bölgesi Yatırım Kurulu Basın Müdürü Bargasht Akraye, kurulun hükümete yeni konut projelerinde güneş enerjisi sistemlerinin zorunlu hale getirilmesini önerdiğini, ancak bu konuda henüz bir karar alınmadığını belirtiyor. "Bu karar şu anda bazı benzin istasyonları ve kamu alanlarında uygulanıyor."
Bargasht, "Tahminlerimize göre, Kürdistan Bölgesi’nde güneş enerjisi sistemlerinin kurulmasının maliyeti yaklaşık iki milyar doları bulacak. Eğer bu konuda bir karar alınırsa, bölgede 24 saat elektrik sağlanacak" diyor.
Eğer Kürdistan Bölgesi’nde güneş enerjisi sistemi yaygınlaştırılırsa, bölgede kullanılan 6.000 özel jeneratör ortadan kaldırılacak. Çevreci Ammar Jassim’e göre, "Bu sayede çok temiz bir çevremiz olacak ve kesintisiz 24 saat elektrik sağlayabileceğiz."
