Süleymaniye vilayetinde altıncı sınıf öğrencisi Xelan Muhammed,öğretmeninin okulda medikal tabletlerin (hapların zararlı etkilerinden bahsettiğini, üniversiteden mezun olduğundan beri hap topladığını söylüyor.
Muhammed,“Benim topladığım üç çocuk annesi olduğunu ve çocuklarıma hap atmamayı öğretti,hapları nerede gördülerse onu aldılar”diye konuştu.
Bazı şehirlerde kazık toplamanın bireysel bir çalışma olmaktan çıkıp toplumsal bir çalışma haline getirilmesi yönünde çalışmalar yapılıyor.
Penjwen'de din öğretmeni olan Muhammed Abdullah,15 yıldır pil topluyor,artık daha büyük ve daha organize bir Hap grubu olan "Çoğu camide ve dükkanda pil toplamak için kovalar var" diyor.
Grubun adı,şehri yeşillendirme ve çevresel tehlikelerle mücadele etme faaliyetlerinin bir parçası olan Penjwen Öğrenme Şehri olarak adlandırılıyor.
Abdullah,"Cuma hutbemde hapların zararlarından bahsetmiştim. Farkındalığımız iyi oldu. İnsanların sağlık durumu kötü ve hapların tehlikelerinden kaçınmak istiyorlar"dedi.
Çevre felaketiyle mücadele
Muhammed,her gün Süleymaniye'nin çoğu mahallesinde üç tekerlekli motosikletiyle naylon, demir,pil topluyor ve kimsenin istemediği piller dışında hepsini satıyor.
İş adamı ve yedi çocuk babası Muhammed Hawkar da bir çevreci,“Bir kuruşum olmasa da en azından çevreyi koruyacağım”diyor.
“Tangero'da pil geri dönüşümü olmadığı için doğaya atılmasın diye küçük pilleri fırına koyup yakıyorum” diyen Hawkar,günde kaç pil topladığı belli değil,“Bunları bir yerde tedavi edip doğrudan çevreye karıştırıyorum”diyor.
Piller kurşun,civa,kadmiyum,manganez,nikel,lityum,kurşun ve altın gibi ağır maddeler içerdiğinden halk sağlığı ve çevre açısından tehlikelidir.Bu nedenle Çevre Kurulu en iyi çözümün bunları geri dönüştürmek olduğunu söylüyor.
Çevre bilimleri profesörü ve üniversite öğretim görevlisi Salih Necib,elektronik cihazların yalnızca pil değil, genel olarak atık haline geldiğini,yalnızca Kürdistan Bölgesi'nde değil, sağlıklı bir şekilde geri dönüştürülemeyen, insanlar için tehlikeli olan bir dizi bileşen içerdiğini söylüyor.
Piller ve elektronik cihazlardaki maddeler "hamile kadınlar ve çocukların yanı sıra hassas kişiler ve yaşlılar üzerinde de olumsuz etkiye sahiptir…
Süleymaniye/2024/Halka açık yerlerde hap toplama kutularının kurulumu. Fotoğraf:Proje duyurusu (Penjwen City of Learning)
Altıncı sınıf öğrencisi Xelan Muhammed,öğretmeninin kendisine okulda hapların zararlı etkilerinden bahsettiğini,üniversiteden mezun olduğundan beri hap topladığını ve benim topladığım üç çocuk annesi olduğunu ve çocuklarıma hap atmamayı öğrettiğimi hapları nerede gördülerse onu aldılar”diye konuştu.
Yaptığı işi eleştiren ve onu soğutmak isteyenleri dinlemiyor, “Çevreyi sen ve ben temizleyemeyiz diyorlar”sözlerini kullandı.
Bazı şehirlerde kazık toplamanın bireysel bir çalışma olmaktan çıkıp toplumsal bir çalışma haline getirilmesi yönünde çalışmalar yapılıyor.
Penjwen'de din öğretmeni olan Muhammed Abdullah, 15 yıldır pil topluyor, artık daha büyük ve daha organize bir Hap grubu olan,"Çoğu camide ve dükkanda pil topluyor" sözlerini kullandı.
Grubun adı,şehri yeşillendirme ve çevresel tehlikelerle mücadele etme faaliyetlerinin bir parçası olan Penjwen Öğrenme Şehri olarak adlandırılıyor.
Abdullah,"Cuma hutbede hapların zararlarından bahsetmiştim. Farkındalığımız iyi oldu. İnsanların sağlık durumu kötü ve hapların tehlikelerinden kaçınmak istiyorlar" dedi.
Çevre felaketiyle mücadele
Muhammed,her gün Süleymaniye'nin çoğu mahallesinde üç tekerlekli motosikletiyle naylon, demir, pil topluyor ve kimsenin istemediği piller dışında hepsini satıyor.
“Bir kuruşum olmasa da en azından çevreyi koruyacağım.çevreci, iş adamı ve yedi çocuk babası Muhammed Hawkar.
“Tangero'da pil geri dönüşümü olmadığı için doğaya atılmasın diye küçük pilleri fırına koyup yakıyorum” diyerek,günde kaç pil topladığı belli değil.Bunları atık koşullarına uygun sarfediyor.
Piller kurşun, cıva, kadmiyum, manganez, nikel, lityum, kurşun ve altın gibi ağır maddeler içerdiğinden halk sağlığı ve çevre açısından tehlikelidir. Bu nedenle Çevre Kurulu en iyi çözümün bunları geri dönüştürmek olduğunu söylüyor.
Çevre bilimleri profesörü ve üniversite öğretim görevlisi Salih Necib, elektronik cihazların yalnızca pil değil, genel olarak atık haline geldiğini, sadece Kürdistan Bölgesi'nde değil,sağlıklı bir şekilde geri dönüştürülemeyen,insanlar için tehlikeli olan bir dizi bileşen içerdiğini söylüyor.
Piller ve elektronik cihazlardaki maddeler "hamile kadınlar ve çocukların yanı sıra hassas kişiler ve yaşlılar üzerinde de olumsuz etkiye sahiptir.
Süleymani / 2024 / Çocuklar, çevreyi kirletmemek için küçük pilleri gördükleri yerden almaları konusunda teşvik ediliyor Fotoğraf: Proje duyurusu (Penjwen City of Learning)
Salih, kemiklerdeki kalsiyumun yerini aldığı için sinirleri etkileyen ve tahrişe neden olan kalamar veya çocuklarda kansızlığa neden olan cıva örneğini veriyor. Bunun sağlık açısından tehlikeli sonuçları olacaktır.
Saleh Necib'in 2023'te yayınlanacağını söylediği Dünya Sağlık Örgütü raporuna göre, elektronik atık hacmi çarpıcı biçimde artıyor; yalnızca 2019'da dünyada 53 milyon tondan fazla atık oluştu ve bunların yalnızca yüzde 17'si geri dönüşüm için toplandı.
Çevre bilimci,"İnsanları birçok hastalık taşıyan kötü piller konusunda uyarmak lazım, bu felaketlerden korunmak için öncelikle çevre eğitimine ihtiyacımız var"dedi.
Katı ve gıda atıklarının geri dönüştürülmesi ve geri dönüştürülmesinin çevre kirliliğiyle mücadele yollarından biri olduğu,BM istatistiklerine göre Irak'ın dünyada iklim değişikliğinin olumsuz etki ve sonuçlarını yaşayan beşinci bölgesi olduğu belirtiliyor.
Penjwen Şehri Öğrenme Projesi'nin çevre departmanının sorumlusu Omid Omer, faaliyetlerinden birinin mağazalarda, camilerde ve halka açık yerlerde yığınların toplanmasına yönelik bir kampanya olduğunu söyledi.
"Haplar, kanser dahil birçok hastalığı taşıyan 12 zehirli madde içeriyor.Bir kalem hap, bir ton toprağı 50 yıl boyunca kirletebilir" Omid, insanların hapların zararlarının farkında olmamasından endişe ediyor.
Kampanyaları Penjwen'den Süleymaniye'ye ve diğer şehirlere kadar uzanarak büyüyor.
"İnsanlar bizden hapları toplamaları için sepetler koymamızı istediler"Omer,Elektronikler Kürdistan Bölgesi'nde değil, İran'a gönderilmeye ya da Kürdistan Bölgesi'nde tedavi edilmeye çalışılıyor.
Hap 12 toksik maddeden oluşuyor ve kanser dahil birçok hastalıkla ilişkilendiriliyor.
Boş kutular
Süleymaniye Belediyesi'nin küçük pilleri toplama konusunda acı bir deneyimi var.Özellikle pazarda bazı yerlere kutular koyuyordu ama piller boştu. Bunun yerine insanlar temizleyiciler, su şişeleri ve diğer atıklar koyuyordu.
Muhammed Osman da bu duruma bizzat şahit olmuştur ve artık hapları topladığı için, bunların çöpe atılması ya da satılması değil, bilimsel olarak imha edilmesini sağlamak istemektedir.
Artık çöpler toplandıktan sonra Süleymaniye'nin güneybatısındaki Tanjaro bölgesindeki yenilenebilir enerji üreten bir fabrika olan geri dönüşüm alanına gidiyor,burada tüm atıklar kurutuluyor ve bazı fabrikaların işletilmesi için enerji ve yakıta dönüştürülüyor.
Süleymaniye belediyesi sözcüsü Zerdeşt Refiq, geri dönüşüm merkezine her gün bin tondan fazla çöpün götürüldüğünü söyledi.
Süleymaniye'de ayrıca yedi yılı aşkın süredir faaliyet gösteren ve ayda 3 bin ila 4 bin ton kullanılmış aküyü geri dönüştüren bir araba aküsü geri dönüşüm fabrikası da bulunuyor.
Kürdistan Bölgesi'nin yürürlükteki yasalarına göre çevre ve hava kirliliği, ihlalin türü ve yöntemine göre hapis ve 200 milyon dinara kadar para cezasıyla cezalandırılıyor.
Peri Osman ne yazık ki çevreyi pillerin zehirinden kurtaracak bilimsel bir yol olmadığı gibi insanlara yönelik gerekli bir yönlendirme de yok. Çevreye yönelik tehditler içeriyor.
*Bu makale,KirkukNow Vakfı tarafından uygulanan ve Almanya Federal Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından mali olarak desteklenen,çevre haberlerinde kadın gazetecilerin rolünün genişletilmesine yönelik program çerçevesinde üretilmiştir.
