IŞİD’in saldırısıyla uzun yıllar göçmen hayatı yaşayan Türkmen ve Ezidi aileler, bölgelerine dönmelerine rağmen, uğradıkları zarar halen tazmin edilmiş değil. Mağdur aileler, bölgelerine geri dönmeleri savaş sırasında uğradıkları zarardan aşağı kalır durumda olmadığı görüşündüler.
KirkukNow’a konuşan Türkmen asıllı Kemal Mahmud (55), “2013 yılında evimi 60 milyon dinara satın aldım. Ancak IŞİD’in son bulduğu 2018 yılına kadar, silahlı grupların eve konuşlanmasıyla düzenlenen hava bombardımanlarında yıkıldı”dedi.
Çoğunluğu Türkmenler’den oluşan Telafer ilçesinden Mahmud, kendilerine verilen tazminatın hiçbir şekilde yeterli olmadığını vurgulayarak, yaşadıkları kayıpların verilen tazminattan çok daha kötü olduğunu dile getirdi.
Zararlarının tazmin edilmesini kendilerinde bir hak gördüğünü belirten Kemal Mahmud, “Ailemden 2 kişiyi kaybetmenin yanı sıra, ev ve dükkânımızı da kaybettik. Bu nedenle ödenen tazminat bunların hiçbirini karşılayamaz” diye konuştu.
Sokaklar dışında yaşayacak hiçbir yerim yok
Şengal ilçesinde de Hewas Semir gibi birçok Ezidi’de aynı sorunlarla karşılaştı.
6 yıl göçmen hayatından sonra, bölgesine dönen Semir, “ Binlerce aile bölgelerine geri döndü. İstikrarın sağlanması konusunda gerek maddi gerekse manevi yönden az da olsa bir hizmet sunulmadı” diye konuştu.
Hewas Semir’in evi IŞİD tarafından evi harabeye çevrildi. Evinin yeniden inşa edilmesine yönelik herhangi bir tazminat verilmemesi nedeniyle, geçici bir süreliğine bir eve yerleşti. Bu evde savaş nedeniyle evinden göç eden başka bir göçmene aittir.
Semir, “Yerleştiğim evin kime ait olduğunu bilmiyorum. Sahibinin ne zaman döneceğini de bilmiyorum. Evin sahibinin her an dönmesi halinde de sokağa gitmekten başka çarem yok. Göç Bakanlığı’nın belirlediği tazminat, hiçbir şekilde gerçek maliyet karşılamıyor” ifadelerini kullandı.
Ninova,2020,Telafer tazminat taleplerinin kayıp ve ödenmesi: Fotoğraf/Cafer Telaferi
Zararın yüzde 2’si dahi karşılandı
Savaş Tazminatları Ortak Komisyonu 22 Aralık’ta, Enbar ve Ninova’daki savaş mağdurlarının tazminatlarının ödenmesine dair yeni listeyi açıkladı.
Ninova Tazminat Komisyonu Müdür Yardımcısı Muhammed Mahmud, ise konuyla ilgili şunları söyledi:
“Ninova Savcılığı Kasım’da 510 nolu kararla, vatandaşlara tazminat verilmesi kararı aldı. Bizler tazminatların ödenmesi için bütçenin ayrılmasını bekliyoruz. Ancak o zaman vatandaşlarının tazminat ödeyebiliriz. Bütçenin kısa zamanda elimize ulaşması için isim listesini hazırladık. Sadece bu ayda 2 bin isim yazıldı. Güvenlik soruşturması da tamamlandı. Şimdiye kadar bin 988 kişi tazminat aldı. O dönemde sadece Ninova’da 90 bin sivilin tazminat verilmesini gerektiğini belirttik. 50 bin kişinin resmi işlemi tamamlanmıştı. Bu kişilerin IŞİD’le operasyon sürecinde, maddi ve manevi zarar görmüştü.”
Ninova Tazminat Komisyonu Başkanı Hakim Muzaffer Mehdi Salih, 6 bin IŞİD tarafından yakınları öldürülen ya da yaralanan vatandaşa tazminat verilmesine dair resmi işlemlerin tamamlandığını belirterek, operasyonlar sırasında da zarar gören vatandaşlarla birlik 30 bin kişinin maddi ve manevi zarar gördüğünü söyledi.
Salih, “Bağdat’ta komisyonun alacağı karardan sonra, gerekli bütçe sağlanması halinde tazminatlar, birkaç aşamada ödenecek” diye konuştu.
Ninova, 2018, Şengal savaş nedeniyle harabeye döndü: Fotoğraf/İbrahim Ezidi
Prosedür karışık ve yardımlar az
Ninova Valisi Necim Ciburi, Telafer Askeri Operasyonlarda Mart ayında 600 kişiye tazminat ödendiğini açıkladı.
Yaptığı konuşmada Ciburi, tazminatların ödenmesi için 200 milyar dinara ihtiyaçları olduğunu açıklamıştı.
Telaferli Amine Ali (62), “İlgili taraflar, tazminatların ödenmesi konusunda acele etmeleri gerekirken tam tersini yaptılar. Örneğin; 2007'de Telafer’deki Wehde Caddesi’nde yaşanan patlamanın tazminatını bir dizi karşık süreçten sonra 2018 yılında ödediler” dedi.
Bazı bölgelerde sorunun sadece geri kalmışlık değil, tazminat dahi dillendirilmediğini söyleyen Seid Hemo adlı aktivist, “2015’ten beri 20 binden fazla aile Şengal’e döndü. Ancak şu anda Göç ve Göçmenler Bakanlığı tazminatların ödenmesine dair bir girişimde bulunmadı. Sadece mağdurların isimlerini yazdı” diyi konuştu.
2009 yılı Irak Anayasası’nın 20 maddesine göre, savaşlarda kayıp yakınlarına ve ağır yaralılara, 5 milyon dinar tazminat ödenmesi öngörülüyor. Hafif yaralılara ise 2 milyon 500 bin ila 4 milyon 500 dinar ödenmesi gerekiyor. Ayrıca tazminat alan her kişiye aylık maaşta bağlanıyor.
Musul’un 69 kilometre uzaklığındaki Telafer, Haziran 2014'te IŞİD'in kontrolüne geçti ve yaklaşık 225 bin kişilik nüfusunun büyük bir kısmı merkez ve güney kentlerine, Kürdistan Bölgesi’ne, Kerkük ve Türkiye'ye kaçmak zorunda kaldı.
2017 yılında güvenlik güçleri tarafından kontrol edilmesinden bu yana göçmenlerin yüzde 60’ı ilçeye döndü.
IŞİD, Teleferi kontrol ettikten 2 ay sonra, Ninova’nın 80 kilometre batısındaki Şengal’i işgal etti. Saldırıda, binden fazla Ezidi hayatını kaybetti, binlerce çocuk babasız kaldı. 6 bin Ezidi kaçırıldı. 100 bin Ezidi de savaş nedeniyle yurtdışına göç etti.
Göç ve Göçmenler Bakanlığı verilerine göre, Kerbela'daki kamplardan, Bağdat'taki Nehrawani kampından ve Erbil’deki Hesen Şam U2 ve U3 kamplarından onlarca göçmen aile, “güvenli gönüllü dönüş programı” kapsamında Telafer'e geri döndü.
Verilerde, 18 bin 500 aile resmi olarak Göç ve Göçmenler Dairesi’ne geri dönüşlerine dair kayıt yaptığı 24 bin ailenin de kayıt yapması beklendiği belirtildi.
