Ehlam Maya'nın hayallerinin bağladığı tek şey, kendine yeni bir hayat kurmak için Ezidi Mağdurlar Yasası'nda öngörülen ayrıcalıkları elde etmesidir.
Ehlam, bir yıl önce IŞİD'in kıskacında yaşadığı yılların ardından kötüleşen yaşam koşulları nedeniyle Avrupa'ya göç etmek zorunda kaldığını söylüyor.
Ehlam Maya (33), “Bu yasa uygulanırsa, bana bir aylık maaş ve bir arsa tahsis edilirse, çocuklarımla birlikte geri dönmeye hazırım”dedi.
Şengal’deki Gırizerke kompleksinden olan Ehlam, 2018'in sonlarında 20 bin dolar karşılığında Suriye'nin Deyrizor kentinde IŞİD militanlarının pençesinden kurtarıldı.
“Hayatta kaldıktan sonra, iş imkânları ya da geçim kaynağımız olmadığı için sıkıntı çektik, bu yüzden Almanya'ya göç ettim”
KirkukNow’a konuşa Ehlam Maya, “IŞİD'in esaretinde acı ve ıstıraplarla dolu dört yıldı ve ben hayatta kaldıktan sonra iş imkânları ya da geçim kaynağımız olmadığı için sıkıntı çektik, bu yüzden Almanya'ya göç ettim. Irak'ta haklarını elde etmesini sağlamakla yükümlüdür” diye konuştu.
Mart 2021'de Irak Parlamentosu, Ezidi hayatta kalanlar için IŞİD'den kurtulanlara maddi ve manevi tazminat sağlayan bir yasayı kabul etti. Ancak yasa, hükümetin uygulamaya koyması için 90 günlük bir süre belirlemesine rağmen henüz yürürlüğe girmedi.
Ehlam, diğer Ezidiler gibi yasanın uygulanmasını bekliyor ve prosedürlerin yavaş uygulanmasından dolayı kızgın, “Sadece konuşuyorlar ve sahada hiçbir şey görmüyoruz. Bu yasanın çıkması bizi çok mutlu etti. Başlangıçta, ancak bunun uygulanabileceğinden şüphelenmeye başladık” diyor.
Edinilen bilgiye göre, IŞİD esaretinden kurtulan birçok Ezidi kadın ve kız, Ezidi figürleri ve yetkilileri yasanın uygulanmasında ve onlara tazminat ödenmesinde yaşanan gecikmeden dolayı hoşnutsuz.
Duhok, 2019, Ninova’da Ezidilerin çoğunluğunun yaşadığı Mam Reşan kampı. Fotoğraf: KirkukNow
Bu yasanın uygulanmasında ilk adım olarak, Irak hükümeti geçen Temmuz ayında Ezidi bir kadını Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı Mağdur İşleri Müdürlüğü'ne atadı.
Irak Parlamentosu tarafından onaylanan hayatta kalanlar yasasına göre bu müdürlük, IŞİD'in pençesinden kurtulan Ezidi kadınların işleriyle ilgilenecek.
Serab Elias, atanmasının ardından KirkukNow'a yaptığı açıklamada, "Şu ana kadar müdürlüğün belirli bir yerde bir ofisi yok ve bunun Musul şehrinde veya ŞEngal ilçesinde olması bekleniyor" dedi.
Mağdurlar Kanun, hükümleri kapsamındaki gruplara bir parça konut veya barınma biriminin ücretsiz verilmesini, ayrıca hayatta kalanlara psikolojik destek sağlamak için bir dizi merkez açmayı ve hayatta kalanlara eğitim olanakları sağlamayı içermektedir.
Yasanın adımlarını uygulama süreci yavaş
Üç çocuk annesi Ehlam Maya, çocuklarının okulu bırakmaları ve reşit olma yaşını aşmaları nedeniyle okullara kabul edilmediğini, bu sorunun yasayla çözüldüğünü ve uygulanması halinde birçok kişinin yararlanacağını söylüyor.
Ehlam, Hayatta Kalanlar Yasası'nın uygulanmamasından duyduğu memnuniyetsizliği nedeniyle, "Yine hayal kırıklığına uğradık, tazminat olarak tek bir dinar alamadık, Iraklı yetkililer için hiçbir değerimiz yok gibi görünüyor" diyor.
Yasaya göre, Ezidiler ile Türkmen, Hristiyan ve Şebekler gibi diğer azınlıkların kadınları, kız çocukları ve çocukları yasa hükümlerinden yararlanacak.
Kürdistan Bölgesi Ezidi Kaçırılanları Kurtarma Ofisi'nin son verilerine göre, örgüt tarafından kaçırılan toplam 6 bin 417 Ezidi'den 1206'sı kadın 3 bin 505 Ezidi ve 2005'te çocuk kurtarıldı.
Ninova, 6 Şubat 2021, Şengal ilçesine bağlı Koço köyünde IŞİD kurbanı 104 Ezidi'nin cenazesi için cenaze töreni Fotoğraf: KirkukNow
Ezidi bileşeninin Irak Parlamentosundaki temsilcisi Hüseyin Hasan Nermo, yaptığı açıklamada, "Yasanın uygulanması süreci yavaş ilerliyor, genel müdür olarak sadece bir kişi atandı, ayrıca ilgili makamların yetkililerine de durumumuz hakkındaki memnuniyetsizliğimizi belirttik” diye konuştu.
Asıl görevi yasaların uygulanmasını takip etmek olan o vekil, hükümetin yasanın süratle uygulanmasını ve pratik adımlara dönüştürülmesini sağlamak için işbirliği yapmadığını belirten Nermo, "birçok bürokrasi sürecinin olduğuna” dikkat çekti.
Nermo, "Irak Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı da bu yavaşlıktan memnun değil. Önümüzdeki birkaç gün içinde bu yavaşlığın nedenlerini takip etmesi ve yasanın bir an önce uygulanmasını talep etmesi bekleniyor" dedi.
Yedi yıl geçti, Irak hükümeti hayatta kalanlara hiçbir haklarını vermedi
Iraklı Parlamenter, "Bugünlerde, IŞİD'in pençesinden kurtulanların tamamının tazmin edilmesi için yasayı uygulamaya yönelik ciddi girişimler var ve bu amaçla 7 milyar dinar tahsis edildiğine dair bilgim var" dedi.
Bazı Ezidi şahsiyetler ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri geçen hafta Birleşmiş Milletler ve Irak hükümetine, Hayatta Kalanlar Yasası'nın bir an önce uygulanması talebini de içeren bir dizi öneri sunmuştu.
Hayatta kalanlar için Tula Örgütü Direktörü Derwiş Coki Curdo, ise KirkukNow’a şunları söyledi:
“Yedi yıl sonra, Irak hükümeti hayatta kalanlara hiçbir haklarını vermedi, biz de o muhtırayı Birleşmiş Milletler'e ve hükümete teslim ettik. Taleplerden biri, Mağdur Ezidilere tazminat ödenmesini engelleyen herhangi bir argümanın bulunmaması ve hükümetin Ezidi Mağdurlar Yasasını sonuna kadar uygulaması gerektiğidir.”
Mağdurlar Kanunu'na göre, kamu atamalarında dul kadınlara öncelik tanınmakta olup, kanun ayrıca, dul ve hükümlü kadınların ve hükümleri kapsamındakilerin yaş şartı aranmaksızın okula dönmelerine izin vermektedir.
“Iraklı yetkililerden yasanın uygulanmasını onlarca kez istedik”
Ezidilerin İlişkilerden Sorumlu Emir Yardımcısı Cevher Ali Beg, “Yasa Irak Parlamentosu tarafından kabul edildikten sonra, top artık Irak hükümetinin sahasında. Yasanın uygulanmasını geciktirmek için bir neden yok. Hayatta kalanlar, tüm ücretlerini alma hakkına sahiptir” diyerek, sözlerine şunları ekledi:
"Iraklı yetkililerden onlarca kez yasanın uygulanmasını istedik. Ülkelerin elçileriyle yaptığımız tüm görüşmelerde konuyu dile getirdik. Yapabileceğimiz tek şey talep etmek. Ezidilerin Miri ciddi girişimlerde bulunuyor ve yetkililerle temas halinde.”
Ezidilere karşı işlenen suçları soykırım suçu olarak değerlendiren Ezidi Mağdurlar Kanunu, bu suçların ilgili uluslararası forum ve kuruluşlarda duyurulmasını ve bu suçların failleri hakkında ceza davalarının açılmasını sağlamıştır.
Yasa ayrıca, Ezidilerin maruz kaldığı suçları belirlemek için her yıl 3 Ağustos'u ulusal bir gün olarak belirledi.
Kaçırılan Ezidi Kurtarma Ofisi istatistiklerine göre, 2.763'ten fazla kişinin akıbeti hala bilinmiyor ve 104 Ezidi'nin kalıntılarına ek olarak, IŞİD'in Şengal’de düzenlediği saldırının ilk günlerinde öldürülen 2.293 Ezidi daha bulundu.
IŞİD kontrolündeki döneme ait 82 toplu mezarın yanı sıra onlarca bireysel mezar bulundu ve 68 Ezidi türbesi bombalandı.
İstatistik, Irak'taki toplam 550 bin Ezidi'den 360 bininin halen yerinden edilmiş durumda olduğunu ve bunların büyük çoğunluğunun Sincar ilçesinden olduğunu, 100'e yakın Ezidi'nin ise Irak dışına göç ettiğini belirtti.
Musul'un 120 km batısında yer alan Şengal, idari olarak Ninova Valiliği'ne bağlıdır, ancak ilçe Kürdistan Bölgesi Hükümeti ile Federal Hükümet arasında “tartışmalı bölgeler” alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. 3 Ağustos 2014'te IŞİD militanları bölgeyi ele geçirdi ve 13 Kasım 2015'te yeniden yapılanmaya gidildi.
