Irak’ta son iki yılda 15 yaş altı çocuk yaşta gelinlerde 4 binden fazla boşanma davası gerçekleşti. Bu davaların çoğu Musul'da, en az ise Kerkük’te görüldü.
Kürdistan Bölgesi dışında Irak Yüksek Yargı Konseyi'nin bir raporunda, çocuk evliliklerde 2020 ve 2021 yıllarında, şok edici verilere yer verildi.
Raporda, 15 yaşını doldurmamış kadınların da aralarında olduğu 4 bin 92 boşanma davasının görüldüğüne yer verildi.
Raporda yer alan istatistiklere göre 2020 yılında 15 yaş altı kadınlara yönelik boşanma davalarının sayısı 1.498'e, 2021'de ise 2.594'e yükseldi.
Musul'daki Kişisel Statü Mahkemesi Hakimi Hasan Glub, “Toplumların gelişmesiyle birlikte Irak, miras kalan gelenek ve görenekler nedeniyle hala reşit olmayan evliliklerin varlığından muzdarip”diyerek, toplumdaki kadınların evliliği bir çeşit güvence altına alındığına dair yaygın algıyı eleştirdi.
Ninova, 2019, Musul şehrinde Kişisel Durum Mahkemesi binası Fotoğraf: KirkukNow
Hakim Globe, boşanma davalarının temel nedenlerine ilişkin olarak, evlilik uyuşmazlıklarının ortaya çıkmasında ekonomik koşulların doğrudan ve önemli bir rol oynadığına inanıyor ve ekliyor, “Toplum, sosyal ağlar ve eşler arasında gergin ilişkilere yol açan sosyal medyada aldatma. Boşanma vakalarının artmasında kentin IŞİD’den kurtarılmasının ardından ortaya çıkan toplumsal boşlukta etkili oldu” dedi.
KirkukNow daha önce Musul, Ninova Valiliği ve tartışmalı bölgelerde erken evlilik vakalarındaki artış hakkında bazı raştırma raporu yayınladı.
Globe, evlilik ilişkilerinin artık eskisi gibi olmadığını ve en önemsiz nedenlerin boşanmaya yol açtığını söylüyor: "Boşanma nedenlerinin çoğu garip görünüyor, örneğin bir üniversite profesörünün bir taksi şoförü ile ilişkisi vardı. Akademik bir diploması yoktu ve onunla aynı zamanda öğretmen olarak çalışan kocasından ayrılmıştı.”
Globe, adli makamların boşanma öncesi eşlerin hakim karşısına çıkması halinde boşanma davalarını azaltmak için mümkün olan her şeyi yaptığına, mahkemenin uyuşmazlığın nedenlerini tespit etmek amacıyla eşleri sosyal araştırmacıların ofislerine sevk ettiğini ve aralarındaki görüşler arasında köprü kurmaya çalışmak, bundan sonra mahkeme huzurunda savunma için bir tarih belirlendiğini ve akabinde hakim evliliğin yeniden düzenlenmesi amacıyla tavsiye ve rehberlik sağladığını söyledi.
Yüksek Yargı Konseyi'nin son iki yıldaki istatistiklerine göre, en düşük boşanma davası sayısı sadece iki davanın kaydedildiği Muthanna Valiliğinde olurken, 17 dava ile Kerkük valiliği takip ederken, aynı sayıda boşanma davası açıldı. Di Qar vilayetinde 15 yaşın altındaki kadınlar da kaydedildi.
Diyala vilayetinde son iki yılda 15 yaş altı kadınların boşanma dava sayısı 532'ye, Selahaddin'de 23, Bağdat'ın Karax bölgesinde 254 ve Rusafa tarafında 621 davaya, 109 davaya ulaştı. Anbar'da 242, Kerbela'da 144 ve Kadisiye'de 144 boşanma davası görüldü.
Bağdat'ın Sadr kentinde kişisel durum davalarına bakan Hakim Cafer el Maliki, “Boşanma davalarından birinde önüme küçük bir kız geldi, kocasıyla arasındaki yaş farkı 37 yıldı. ‘Neden evlenmeyi kabul ettin’ diye sorduğumda, cevabı pişmanlık oldu. Eşlerin çocukları var ve onlara bakma sorumluluğu dede ve büyükannenin sorumluluğuna bırakılıyor”dedi.
1959 tarihli ve 188 sayılı değiştirilmiş Kişisel Durum Kanununun 7. Maddesinin 1. fıkrası, evlilik için kızın 18 yaşını tamamlamış olması gerektiğini belirtmektedir. Ancak 8. maddenin 1. fıkrasında, “15 yaşını doldurmuş bir kimse evlenme talebinde bulunursa, ehliyeti ve fiziki kabiliyeti yasal vasisinin onayından sonra kendisine kanıtlanırsa hakim tarafından yetki verilebilir. İtirazı kabul edilmez ve hakim bu kişinin evlenmesine izin verir.”
Kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında, “Hâkim, 15 yaşındaki bir çocuğun evlenmesine, zaruri görürse ve kanuni erginlik ve fiziksel uygunluk için izne ihtiyaç duyulursa izin verebilir” denilmektedir.
Ninova, Mart 2019, Şengal ilçesine bağlı Sinune nahiyesi sakinleri için düzenlenen kadın toplantısında kadına yönelik şiddeti gösteren bir tablo sergilendi Fotoğraf: İbrahim Ezidi
Hakim Cafer Maliki, bu yasal paragrafın, erken evliliğin, ergenliği erkek veya kadınların fizyolojik görünümleriyle sınırlayan İslam hukukuna uygun olması için çıkarıldığını ve bunu sona erdirmek için değiştirme zamanının geldiğini açıkladı.
Cafer Maliki, “Bu yaştaki çiftlerin çoğu, genç yaşları nedeniyle iş fırsatları elde edemedikleri ve gelirleri aile masraflarını karşılayamadığı için bu yaştaki çoğu çiftin maddi açıdan zayıf olması nedeniyle, bir reşit olmayanın evliliği için sosyal koşullar artık olgunlaşmıştır. Akraba evliliği ile ilgili olarak, sosyal koşullar da küçüklerin evlenmesini zorlamaktadır. Bilinçsizlik ve eğitim imkanlarının yetersiz olması nedeniyle bu evlilikler kısa sürede boşanmayla sonuçlanıyor” sözlerini kullandı.
UNICEF’in verilerine göre, 18 yaşından önce evlenen kız çocukları şiddete, tehditlere ve sağlık sorunlarına karşı daha savunmasızdır.
Birleşmiş Milletler istatistikleri, çoğu Orta Doğu'da olmak üzere, dünyada her yıl 18 yaşından küçük tahmini 12 milyon kız çocuğunun evlendirildiğini göstermektedir.
