Hanakin'den bazı çiftçiler, kuraklık nedeniyle milyonlarca Irak dinarı zarara uğradığı tahmin ediliyor.

Bölgedeki çiftçiler son iki yıldır tahıl üretiminin azaldığı, gübre kaçakçılığı yapmak ve elde etmek için büyük meblağlar ödemek zorunda kalıyorlar.

Irak Tarım Bakanlığı, 20 Kasım 2022 tarihinde yayınladığı ve İçişleri Bakanlığı'na hitaben kaleme aldığı mektupta, Kürdistan Bölgesi'nden Irak vilayetlerine her türlü kimyasal gübrenin satın alınması ve taşınması sürecini durdurmuş, pazarlarda dolaşımını da engellemiştir.

Hanakin'de çiftçilik yapan Ali Hanekini, Süleymaniye’ye bağlı Kelar ilçesinden 35 ton gübre satın aldığını ancak Irak hükümetinin kontrol noktaları geçmelerine izin vermediğini söyledi.

Federal hükümet ile Kürdistan Bölgesi arasındaki tartışmalı bölgeler arasında yer alan Hanekin’in güvenlik dosyası Bağdat ile Erbil’in ortak güvenlik güçlerine bağlıdır.

Ali Hanekini, “Diğer altı çiftçiyle birlikte gübre aldık. Hanekin'e taşımak istedik ancak bize bunun Tarım Bakanlığı'nın kararıyla yasaklandığını söylediler” diyor.

Ali ve diğer çiftçiler, her ton için 500 bin dinar (1 USD = 1.570 IQD) ödedikten sonra nihayet Hanekin'e gübre getirmek için bir aydan fazla beklediler.

“Para burada sizin için her şeyi kolaylaştırıyor” diyen Ali, daha fazla ayrıntı vermedi.

Irak Tarım Bakanlığı'nın talimatlarına göre, üre ve diğer yasaklanmış gübreler hariç, ithalatçının ithalat lisansına sahip olması koşuluyla her türlü kimyasal gübre Irak'a ithal edilebilir, ancak limanlardan depolara transfer süreci Ulusal Güvenlik Ajansı ve Ortak Operasyonlar Komutanlığı'nın gözetimi altındadır.

Irak Tarım Bakanlığı'nın 20 Kasım 2022 tarihinde yayınladığı talimata göre, üre ve diğer yasaklı gübreler hariç olmak üzere, ithalatçının ithalat lisansı olması kaydıyla Irak'a her türlü kimyevi gübre ithal edilebilmekte, ancak işleme tabi tutulmaktadır. Limanlardan depolara nakledilmesi Milli Güvenlik Teşkilatı ve Müşterek Harekât Komutanlığının gözetimindedir.

Gübrelerin tarım alanlarına naklinin Milli Güvenlik Teşkilatının denetiminde olduğu belirtilirken, Kürdistan Bölgesi'nden Irak vilayetlerine her türlü gübre nakli yasaklandı.

Bu görevlerin Ulusal Güvenlik Teşkilatı'na verilmesi güvenlik dosyasıyla ilgilidir çünkü tarımda kullanılan bazı kimyasallar patlayıcı yapımında da kullanılabilmekte ve tehlikeli maddeler olarak kabul edilmektedir.

 

Irak Bakanlar Kurulu, 28 Şubat'ta yaptığı toplantıda, Kürdistan Bölgesi'nden Musul Barajı kontrol noktasından Ninova'ya ve Derman kontrol noktasından Kerkük'e gübre (üre ve dab) ithalatına izin verilmesi de dahil olmak üzere bazı şart ve talimatlarda değişiklik yaptı. Talimatlara göre, giriş kapısı belirtilmeden, Diyala'ya gübre verildi.

Bu karar, çiftçilerin son iki ayda Kürdistan Bölgesi'nden gübre kaçakçılığı yapmak için büyük meblağlar harcadıkları bir zamanda geldi.

KirkukNow internet sitesinin edindiği bilgiye göre, kimyevi gübre temininde en çok sıkıntı çeken çiftçiler, mülkiyet anlaşmazlıkları nedeniyle tarım sözleşmeleri yenilenmeyen ve Tarım Bakanlığı'nın kimyasal gübre vermeyi reddetti. Bu sorun tartışmalı bölgelerde geniş çapta mevcuttur.

Ali Hanekini, “Bu nedenle yasa dışı gübre ithalatına başvuruyoruz ve bu amaçla büyük meblağlar ödüyoruz” dedi.

Tarım Bakanlığı'nın Kürdistan Bölgesi'nden kimyasal gübre getirilmesini yasakladığı bir dönemde, bu kimyasal gübre Hanekin’e sokuluyor.

Diyala Valiliğine bağlı Hanekin Tarım Dairesi Müdürü İbrahim Halil, “Tarım Bakanlığı'nın kararı, Hanekin'deki hiçbir çiftçinin Kürdistan Bölgesi'nden herhangi bir gübre ithal etmesine izin verilmemesini şart koşuyor...Çiftçilere veriyoruz. Bakanlıkça tarım sözleşmelerini yenilemiş olmak kaydıyla, tarım arazisinin alanına göre gübre ve diğer gerekliliktir” diye konuştu.

Diyala Tarım Müdürlüğü'ne kayıtlı 2 bin çiftçiye ton başına 300 bin dinar beyaz gübre, 900 bin dinar siyah gübre veriliyor.

Çiftçinin karaborsadan gübre alması durumunda bir ton gübre kendisine bir milyon 150 bin dinara mal olacak.

Genel olarak iki tür tarım arazisi vardır, birincisi 2003 yılından sonra sözleşmesi yenilenen arazi, ikincisi ise sözleşmesi geçen yüzyılın yetmişli yıllarına dayanan ve talimatlara göre sahipleri belli olmayan arazidir.

Hanekin'den çiftçilik yapan Abdullah Muhammed, “Tarım Bakanlığı'nın Kürdistan Bölgesi'nden kimyasal gübre getirilmesini yasakladığı bir dönemde, "görmezden gelmek" için büyük meblağlar ödedikten sonra Hanekin'e kaçırılabiliyor.

1970'lerden bu yana sözleşmesi yenilenmeyen çiftçilere Tarım Bakanlığı tarafından gübre ve diğer tarımsal malzeme sağlanmıyor.

 

Bu sorun, son iki yıldır yağmur yağmaması ve iklim değişikliğinin yansımaları nedeniyle büyük kayıplara uğrayan çiftçilerin acısını artırdı.

Abdullah Muhammed, 2021'de 8 milyon dinar olarak tahmin edilen kayıplara uğradığını söylüyor.

Tarım sözleşmesi yenilenmeyen çiftçilerden biri olan Abdullah, kimyasal gübre almanın bir kurak mevsim daha korkusunu artırdığını dile getirdi.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne bağlı Hanekin Tarım Dairesi'ne kayıtlı çiftçi sayısı 2 bin 400 ve Daire Müdürü Kamran Abdullah'a göre bunların tamamı 2021 ve 2022 yıllarında etkilendi.

Kamran Abdullah, “Son iki yılda yıkılan arazilerden tahıl üretimi yoktu ama Hanekin'de 300 çiftçi ekinlerini kendileri suluyordu. Toz fırtınaları ve tarım zararlıları nedeniyle üretim gereken büyüklükte değildi” dedi.

Hükümet, Sirwan ve Alwend nehirlerinin sularını kesen çiftçilere yardım etmek için bir plan düşünmeli.

Bölgesel hükümete bağlı Hanekin Tarım Departmanı, çiftçilere verilen zararın boyutunu kaydetti, ancak tazminatları konusunda iyi bir haber yok.

Hanekin'de yıkılan arazilerin alanı 325 dönüm, sulanan araziler ise 92 bin dönüm olarak tahmin ediliyor.

Hanekin'den başka bir çiftçi olan Akram Hatem, “Kuraklık sorununun yanı sıra, daha büyük bir sorunla karşı karşıyayız, gübre getirmemize izin verilmiyor. Ekmeye hazırız, ancak bize yardım etmezlerse ne yapabiliriz?” sözlerini kullandı.

Tahıl ekiminden dört yıl üst üste zarar eden Akram, "2019 ve 2020'de çok büyük kayıplar yaşadım" dedi.

2021'de yıkılan bir araziye yağmur ümidiyle 12 ton buğday eken ve üretim yapamayan Akrem, “2022'de en büyük zararı 50 ton buğday ektiğinde gördü" diyor.

Hükümete hitaben ise, "Vallahi şimdi 40 milyon dinar borcum var" diyen Akrem, "Tek bildiğim tarım. Hükümet çiftçilere yardım için bir plan düşünmeli. Sirwan ve Alwend nehirlerinin sularını kestik. Yağmur yağmazsa tarım biter ve daha fazla zarara uğramayız” sözlerini kullandı.