Irak Kürdistan Bölgesi'ndeki (IKB) dini ve etnik azınlıklar pes etmemeyen, Kürdistan Parlamento seçimlerine katılmaya ve görevi kolay olmasa da Irak Yüksek Mahkemesinin kaldırdığı kota sisteminin dışında parlamentoya ulaşmaya karar verdi.
Irak Federal Mahkemesi'nin kota sistemi çerçevesinde Irak Kürdistan Parlamentosundaki 11 azınlık sandalyesini yasa dışı olduğu gerekçesiyle iptal etmesinden sonra IKB’deki azınlıkların yeni konumu Türkmen ve Hıristiyanlara beş, Ermenilere birer sandalye.
21 Şubat günü Irak Federal Mahkemesi, parlamentodaki sandalye sayısının 111'den 100'e düşürülmesi ve Kürdistan Bölgesi'nin çok seçimli hale getirilmesi de dahil olmak üzere 1992 Kürdistan Parlamento seçimleri yasasına ilişkin bir dizi karar yayınladı.
Bağdat'taki mahkeme oturumuna katılan Kürdistan Bölgesi Parlamentosu eski Sözcüsü Yusif Muhammed, KirkukNow'a mahkemenin kararının "açık olduğunu ve parlamento koltuklarına katılmak için artık kota koltuğu diye bir şeyin olmadığı anlamına geldiğini" söyledi.
Artık kota koltuğu diye bir şey yok
Kota koltuğunun iptali, bölgedeki tüm dini ve etnik azınlıklar arasında endişe yarattı; azınlıklar, 21 Şubat'ta dün gece düzenlenen ortak basın toplantısında mahkemenin kararını "anayasaya darbe" olarak nitelendirdi.
Irak Kürdistan Bölgesi'ndeki azınlıklarının ortak açıklamasını okuyan Muhammed İlhanlı, ”Bunun hiçbir siyasi veya anayasal gerekçesi yok" dedi.
Azınlıklar basın toplantısında kararın "siyasi olduğunu, çünkü toplulukların haklarının kalıcı Irak Anayasasının 49 ve 125. maddelerinde güvence altına alındığını" vurguladı.
Azınlıkların Federal Mahkeme kararına yanıt vermek için başvurduğu Irak Anayasası'nın 49. maddesinin 1. paragrafı; ”Temsilciler Meclisi, her biri 100 bin Iraklı için doğrudan gizli oyla seçilen belirli sayıda üyeden oluşacaktır” ifadelerine yer veriliyor.
Anayasanın 125. maddesinde de şöyle deniyor: "Bu anayasa, Türkmen, Keldani, Süryani gibi farklı etnik kökenlerin ve diğer toplulukların idari, kültürel, siyasi vb. haklarının korunmasını garanti eder.”
Kürdistan Bölgesel Parlamento Seçim Yasası'nın 36. maddesine göre Türkmenlere 5 sandalye, Keldani Süryani; Süryani bileşenine 5 sandalye, Ermenilere ise 1 sandalye kota ayrıldı.
Irak'ta Araplar ve Kürtlerden sonra üçüncü en büyük etnik grup olan Türkmenler, ülke geneline yayılmış olup neredeyse tamamı Telafer'den Musul, Erbil, Kerkük'ün Altun merkezi ve Altun Kopri ilçesi, Tuzhurmatu'ya kadar uzanan kuzeydeki kasaba ve köylerde ikamet etmektedir. Diyala, Salahaddin,Kifri ve Hanekin Müslüman, yarısı Sünni, yarısı Şii.
Kerkük'teki Türkmenlere ilişkin resmi bir kayıt bulunmamakla birlikte, 10 Ekim 2021 Genel Seçimlerinde 12 sandalye için üç seçim bölgesine ayrılan Kerkük'te Türkmen siyasi partileri, 200 binin üzerinde Türkmen seçmenin bulunduğunu söylüyor.
Türkmen siyasi partileri, Mayıs 2018'de Kerkük'te yapılan genel seçimlerde yalnızca 100 bin oy toplayarak üç sandalye elde etti, ancak 2021 Genel Seçimlerinde yalnızca iki sandalyeye düştü.
Kerkük'teki bir kilisede Paskalya töreni, 2019. KirkukNow
Azınlıklar, Kürdistan Bölgesi'nin ikinci büyük gücü olan Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB), azınlık sandalyelerine ilişkin Federal Mahkeme'ye şikayette bulunarak son parlamento seçimlerinde "tarihi bir hata" yaptığına inanıyor.
Açıklamada, "Bu, 1991 ayaklanmasından sonra siyasi anlaşmalarda yer alan ulusal ortaklık, bir arada yaşama ve insan haklarından bir geri çekilmedir" denildi.
"Karar, son parlamento seçimlerinde iç sorunlar yaşayan bir siyasi partinin çıkarınadır" denilerek, herhangi bir siyasi partiye açıkça atıfta bulunulmadı.
Kürdistan Parlamentosu tarafından 2015 yılında kabul edilen Kürdistan'daki toplulukların haklarının korunmasına ilişkin yasaya göre hükümet, idari birimlerin ve seçim bölgelerinin sınırlarını belirlerken toplulukların durumunu dikkate alıyor.
Dini ve etnik topluluklar, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve lideri Mesut Barzani'ye kararı reddetme çağrısında bulundu.
Kanuna göre Türkmenler, Keldaniler, Süryaniler ve Ermeniler, Ezidiler, Hıristiyanlar, Sabia Mendailer, Kakeiler, Şebekler, Faililer, Zerdüştler ve diğerleri dahil olmak üzere en az 10 etnik ve dini topluluk bulunuyor.
Tüm bu kaygılara rağmen azınlıklar, "Kürdistan'daki tüm topluluklara hizmet etmek ve sesimizi uluslararası topluma duyurmak için siyasi çalışmalarımızdan vazgeçmeyeceğiz" dedi.
Siyasi tavrımızdan vazgeçmeyeceğiz
Kürdistan Parlamentosunun beşinci oturum sekreteri Muna Kahveci, ”Mahkeme, 1992 Kürdistan Parlamento seçimleri yasasına bile geri dönmeden, Kürdistan Parlamento seçimlerinin yapılmasına yönelik yeni bir yasa çıkarmaya karar verdi” dedi.
Karar, Kürdistan Parlamentosu'nun beşinci oturumunda KYB grubunun iki üyesinin "yasa eski ve değiştirilmesi gerektiği" gerekçesiyle şikayette bulunmasının ardından geldi.
Federal Mahkeme'nin KYB'nin şikâyetine ilişkin ilk oturumu geçtiğimiz 11 Haziran'da, dördüncü oturumu ise 15 Ekim'de yapıldı.
Mahkemenin davayla ilgili nihai kararını vermek için geçtiğimiz Kasım ayında son oturumunu yapması planlanıyordu.
Irak Federal Yüksek Mahkemesi'ndeki duruşma. Federal Yüksek Mahkemenin internet sitesi
Kürdistan Bölgesel Parlamentosu'nun beşinci oturumunda KYB grubunun lideri ve şikayetçi olan Ziad Cabar, daha önce KirkukNow'a konuyla ilgili şunları söyledi:
“Bu konu son dört yılda birkaç kez tartışıldı ve hepsi Kürdistan'da temiz seçimler yapılması için yapıldı. Kürt halkının gerçek anlamda temsil edilmesi gerekiyordu ama bu değiştirilmedi.”
Ziad Cabar, ”Mevcut yasanın 1992'de çıkarıldığını, Irak'ta beş seçimde beş farklı yasanın çıktığını herkes biliyor, bu nedenle yasanın değiştirilmesi gerekiyordu ama bir türlü anlaşma sağlayamadık ve sorunun çözümü için federal mahkemeye başvurduk” diye konuştu.
Yusuf Muhammed, ”Seçim yasasının kendisi adil değildi. Aslında dünyada yüzde 100 adil olan bir seçim sistemi yok" dedi.
Federal Mahkeme'nin toplam karar sayısının Kürdistan Parlamentosu'nun bazı imtiyazlarını azalttığını da sözlerine ekledi.
Mahkemenin kararına göre Kürdistan Bölgesi'nin en az dört seçim bölgesi ve parlamentoda 100 sandalyesi olması gerekiyor.
Kürt Seçim Enstitüsü Müdürü Aram Cemal, "Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu (IHEC), Kürdistan Bölgesi'ni Süleymani'de 38, Erbil'de 35, Duhok'ta 24 ve Halepçe'de üç sandalyeyle dört seçim bölgesine ayıracak gibi görünüyor" dedi.
Irak Planlama Bakanlığı'nın 2021 yılı nüfus esaslı istatistiklerine göre, Halepçe'nin de dahil olduğu Süleymaniye ili 2 milyon 336 binden fazla kişiye ev sahipliği yapıyor; buna göre Erbil'de 40 ila 41 sandalye arasında 2,3 milyonun üzerinde insan, yani 34 ila 34 milyon arasında insan yaşıyor. ve 35 koltuk.
Duhok ilinin nüfusu 1,39 milyondan fazla ve 24 sandalye alacak.
Cemal, ”Seçim bölgelerini ve sandalyeleri bölecek bir yasa bulunmadığından, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, Kürdistan Bölgesel Hükümeti ile istişarede bulunarak seçim tarihinin yanı sıra seçim bölgeleri ve sandalye sayısını da belirleyecek” diyerek, sözlerine şunları ekledi:
”Seçimlerden sonra sandalye sayısını ve seçim bölgelerini yasayla belirlemek parlamentonun görevidir.”
“Federal Mahkeme, KYB'nin şikâyeti nedeniyle Kürdistan Bölgesi'ne değer vermedi...Sorumuz şu: Kürdistan Bölgesi'ndeki sorunlar cemaatlerin hatası mıydı? Türkmen grubunun lideri Azad Kuraçi, KirkukNow’a;
“Şikâyette bulunanlar kendilerine baksınlar. (Azınlık) topluluklar için sınır belirlendiğinde bunun nedeni parlamentoya ve hükümete ulaşmak için çok fazla oy alamamalarıydı, dolayısıyla onları başka yollarla değiştirmeyi düşünmek zorundayız ki bu biraz zor çünkü bileşenler güçlü değil nasıl ve ne olacağını bilmememiz için insanları kendilerine oy vermeye ikna etmek.”
