Irak Federal Hükümeti, doğumlar arasındaki sürenin iki ila üç yıl olması için sağlık hizmetleri ve doğum kontrol yöntemleri sağlayarak ailelerin yeniden yapılandırılmasını teşvik etmeye yönelik çalışmalarını artırıyor.
Bu çabalar, 2020-2025 Ulusal Aile Planlaması Stratejisi ve Doğum Aralığı kapsamında yürütülüyor ve strateji, şu anda uygulanma sürecinin son aşamalarında bulunuyor.
Proje, 2020’nin sonlarında Irak Sağlık Bakanlığı’nın denetiminde ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) ile koordinasyon halinde duyuruldu. Amaç, anne ve çocuk sağlığını iyileştirmek, yoksulluğu azaltmak ve Irak’ın imzaladığı sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak.
Birleşmiş Milletler’in belirlediği 15 sürdürülebilir kalkınma hedefinden üçüncüsü ve beşincisi, Irak Sağlık Bakanlığı’nın beş yıllık stratejisinde önceliklidir. Aile planlaması ve doğum aralığı, bir insan hakkı olarak kabul edilmektedir. Bu çerçevede çiftler ve bireyler, çocuk sayısını ve doğum aralıklarını özgür ve sorumlu bir şekilde belirleme hakkına sahiptir.
Irak Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan stratejinin Arapça versiyonunda, anne sağlığını iyileştirme taahhüdü ve aile planlamasının bir hak olarak tanınması vurgulanmaktadır.
Doğum kontrolüne yönelik yasal düzenleme henüz yok
Irak Planlama Bakanlığı,toplumsal gelenekler nedeniyle Irak’ın doğum kontrolüne dair bir yasa çıkarmaya hazır olmadığını belirtiyor. Ancak bakanlık, çocukların refahını ve annelerin sağlığını korumak adına doğum aralığının uzatılmasını ve doğum oranlarının azaltılmasını öneren birtakım politikalar ve prosedürler geliştirmiştir.
Strateji açıklandığından bu yana Irak hükümeti, sosyal medya kampanyalarıyla vatandaşları doğumlar arasına en az iki yıl koymaya teşvik etmektedir.
Irak, hala bölgedeki en yüksek doğurganlık oranına sahiptir. Ancak modern doğum kontrol yöntemlerini kullanan çiftlerin oranı yalnızca yüzde 36’dır. Bu da aile planlaması hizmetlerine erişimin artırılması gerektiğini göstermektedir.
Önceki araştırmalar, Irak’ta kadın başına toplam doğurganlık oranının 3,67 ile 4,2 arasında değiştiğini ortaya koymuştur. Bir diğer istatistik, 15 ila 49 yaş arasındaki kadınların %50’den fazlasının ya daha fazla çocuk istemediğini ya da doğumlarını ertelemek istediğini göstermektedir.
Dünya genelinde 1,9 milyar üreme çağındaki kadının 1,1 milyarı aile planlamasına ihtiyaç duymaktadır ve bu kadınların yaklaşık 900 milyonu modern doğum kontrol yöntemleri kullanmaktadır.
Stratejinin hedefleri ve esasları
Stratejinin temel hedefi, her üreme çağındaki kadının, 2025 yılına kadar üreme sağlığıyla ilgili fiziksel ve zihinsel haklarını tam olarak gerçekleştirmesini sağlamak ve aile planlaması hizmetlerine erişimini garanti altına almaktır.
Strateji, insan haklarına dayalı dokuz ilkeye dayanmaktadır. Bu ilkeler arasında:
Ailelerin çocuk sayısını ve doğum aralıklarını belirleme hakkı.
Aile planlamasına dair bilgiye ve doğum kontrol yöntemlerine erişim sağlanması
Erkekler ve gençlerin doğum aralığı konusundaki bilinç düzeyinin artırılması gibi hususlar yer almaktadır.
Irak’ta doğum ve ölüm oranları
Irak Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 2023 yılında ülkede bir milyondan fazla doğum kaydedildi. Irak’ın nüfusu ise son yapılan sayımlara göre 46 milyonu aşmıştır.
Strateji, kadınları, erkekleri, evli çiftleri ve evlenmeyi planlayan bireyleri hedef almaktadır.
Araştırmalar, doğumlar arasına en az iki yıl koymanın:
1 ila 4 yaş arasındaki çocuk ölümlerini yüzde 21 oranında azalttığını, Bebek ölümlerini yüzde 10 oranında düşürdüğünü ortaya koymaktadır.
Ayrıca, doğum kontrol kullanımındaki heryüzde 1’lik artışın, anne ölüm oranlarını her 100 bin doğumda yüzde 4,8 oranında azalttığı belirtilmektedir.
Irak’ta anne ölüm oranı 100 bin doğumda yüzde 26,7 iken, bu oran Kürdistan Bölgesi’nde yüzde 34,3’tür.
Zorluklar ve bölgesel farklılıklar
Tüm çabalara rağmen, farkındalık eksikliği, kırsal ve kentsel bölgeler arasındaki davranış farklılıkları ve toplumsal gelenekler nedeniyle doğum aralığı uygulamalarında hala önemli zorluklar yaşanmaktadır.
Strateji, vilayetler arasındaki eşitsizlikleri azaltmayı hedeflemektedir. Irak’ta nüfusun yüzde 70’ten fazlası şehirlerde, yüzde 29’dan fazlası ise kırsal bölgelerde yaşamaktadır.
Devletin rolü ve strateji yönetimi
2020-2025 Ulusal Aile Planlaması ve Doğum Aralığı Stratejisi, devletin aile planlaması hizmetlerini bir üreme sağlığı bileşeni olarak sunma sorumluluğunu vurgulamaktadır.
Özellikle düşük gelirli çiftler için ücretsiz aile planlaması hizmetleri sağlanması ve erken ve sık doğumların riskleri hakkında bilinçlendirme çalışmaları yürütülmesi hedeflenmektedir.
Strateji ayrıca:
Devlet kurumları, yerel otoriteler ve ilgili sektörler arasında koordinasyon sağlanmasını, stratejinin uygulanmasında merkeziyetçilikten uzak bir yaklaşım benimsenmesini, verilerin düzenli olarak toplanarak analiz edilmesini ve sürecin değerlendirilmesini, sivil toplum kuruluşları ve özel sağlık sektörü ile iş birliğinin artırılmasını da öngörmektedir.
Beş yıllık strateji boyunca tekrar edilen temel hedeflerden biri, doğumlar arasına iki ila üç yıl koyulmasının teşvik edilmesidir. Bunun sayesinde: Yoksullukla mücadele edilmesi, anne ve bebek ölümlerinin önlenmesi, daha iyi sağlık hizmetleri sunulması, çocuklar için daha kaliteli eğitim sağlanması amaçlanmaktadır.
