"پاشماوەی خانووە پلاستیكییەكان، سۆندە و نایلۆن هەر لەناو زەوییەكەم فڕێدەدەم، یان هەر لەوێ دەیانسوتێنم"، عومەر عەبدوڵا جوتیارێكی ناوچەی گەرمیان دەڵێت هیچ رێنماییەكی پێنەدراوە و شارەزایی نییە لەوەی ئایا ئەوە هیچ زیانێكی بۆ خاكەكەی دەبێت.
"پێموایە ئەوە باشترین رێگەیە بۆ لەناوبردنی پاشماوەی خانووە پلاستیكییەكان"، عومەر وایوت.
سەدان جوتیار لە ناوچەی گەرمیان پاشماوەی خانووە پلاستیكییەكانیان لە نایلۆن و سۆندە بەشێوەی نازانستی لەناودەبەن، بەشێكی هەرە زۆریان لە سوچێكی زەوییەكەیاندا كۆیاندەكەنەوە تا لەگەڵ خاكەكە تێكەڵ دەبێت، بەشێكی تریان دەیانسوتێنن، بێئاگا لەوەی هەردوو رێگاكە مەترسین بۆ سەر خاك و ژینگە.
چەند ساڵێكە خانووە پلاستیكییەكان بە روبەڕی هەزاران دۆنم، زەوییە كشتوكاڵییەكانی گەرمیانی داپۆشیوە، جوتیاران لەپێناو زوو پێگەیشتنی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیان و تێچوی كەم و بری زۆرتر بەكاریدەهێنن، بەڵام پاشماوەكانیان دوای پێگەیشتنی بەرهەمەكانیان بەشێوەی سوتان یان فڕێدان تێكەڵ بە هەوا و خاك دەبن و ژینگە پیسدەكەن.
عومەر عەبدوڵا، كە لە ناحیەی سەرقەڵا لە قەزای كفری كاری كشتوكاڵی دەكات و 10 خانوی پلاستیكی هەیە، دەڵێت ساڵانە سەدان مەتر نایلۆن و سۆندە دەكڕێت و دوای تەواوبونی وەرزەكە خراپ دەبن و بەكارناهێنرێنەوە.
"نایلۆن یەكجار بەكاردێت و خراپ دەبێت، بەڵام كەپرە پلاستیكییەكان (خانووە پلاستیكییەكان) دوو یان سێ ساڵ جارێك دەبێت بگۆڕدرێن، زۆركات هەر لەناو زەوییەكە دەیانسوتێنین، یان لە سوچێكی زەوییەكە كۆیان دەكەینەوە تا لەگەڵ خاكەكە شی دەبنەوە"، عومەر وایوت. ئەمە جگە لەو هەزاران مەتر سۆندانەی بۆ ئاودانی زەوییەكان بەكاردێن و دواتر لەناو زەوییەكاندا بڵاودەبنەوە.
زۆركات هەر لەناو زەوییەكە دەیانسوتێنین، یان لە سوچێكی زەوییەكە كۆیان دەكەینەوە تا لەگەڵ خاكەكە شی دەبنەوە
عومەر زیاتر وتی "لەم ناحیەیەی ئێمە تەنیا یەك دوو جوتیار پاشماوە پلاستیكییەكان كۆدەكەنەوە و دەیفرۆشن، ئەوانی تر دەڵێن ماندوبونی كۆكردنەوەی زیاترە لە پارەكەی".
لەبارەی ئەوەی هیچ زانیارییەكی هەیە لەوەی كە فڕێدانی پاشماوە پلاستیكییەكان زیان بە خاك و هەوا دەگەیەنن، وتی "نازانم و نەمبیستووە، نایلۆن زیانی چییە بۆ خاك و رووەك و مرۆڤ؟، ئەمە یەكەمجارە لە ئێوەوە دەیبیستم".
بەگشتی جوتیاران شارەزاییەكی كەمیان هەیە لەسەر زیانەكانی پاشماوەی خانووە پلاستیكییەكان بۆ سەر زەوییەكانیان، لەكاتێكدا بەپێی شارەزایانی گۆڕانی كەشوهەوا، زیانەكانی لە ئایندەدا زیاتر دەردەكەون، بەهۆی ئەوەی ئەو مادانە لە 10 ساڵ بۆ 200 ساڵ لەناو خاكدا دەمێنننەوە. دواتر شی دەبیتەوە و دەبێتە گەردیلە پلاستیك و تێكەڵ بە خۆراك و ئەو هەوایەش دەبن كە مرۆڤ هەڵیدەمژێت.
عەبدولڕەحمان عەبدولكەریم، جوتیارێكی تری ناوچەكەیە، ئەمساڵ 25 دۆنم زەوی تەنیا بۆ بەرهەمهێنانی شوتی لەڕێی نایلۆنەوە چاندووە، بەگشتی یەك تەن و 500 كیلۆ نایلۆنی بەكارهێناوە، لەگەڵ 16 هەزار مەتر سۆندە. هەروەها 10 خانوی پلاستیكی بۆ هەر یەكێك 56 مەتر نایلۆن و 600 مەتر سۆندەی بەكارهێناوە.
"هەندێكجار خەڵك نایلۆن و سۆندە خراپبووەكان دەبات، هەندێك جاریش لە شوێنێكی زەوییەكەم كۆیان دەكەمەوە تا ورد دەبون و نەدەمان"، عەبدولڕەحمان لەگەڵئەوەشدا وتی "دەزانم پلاستیك زیان بە خاك و رووەك دەگەیەنێت، زەوی وەك دایكمان وایە پێویستە خزمەتی بكەین".
ئیدارەی گەرمیان لە قەزاكانی كەلار، كفری و ژمارەیەك ناحیە پێكهاتووە، لەڕوی ئیدارییەوە سەر بە پارێزگای سلێمانییە، ناوچەكە زەوییەكی بەپیتی هەیە بۆ كشتوكاڵ و ئاودێری و هاوسنورە لەگەڵ پارێزگاكانی دیالە، كەركوك و سەڵاحەدین.
خالید سلێمان ڕۆژنامەنوسی بواری ژینگە و گۆڕانی كەشوهەوا، بۆ (كەركوك ناو) دەڵێت هەركات نایلۆن تێكەڵ بەخاك ببێت زیانێكی زۆری بۆ ئاوی ژێر زەوی دەبێت، "چونكە كاتێك ئاوی باران بەناو خاكدا بۆ ژێر زەوی دەچۆڕێت، ئەم نایلۆن و پلاستیكانە شی دەبنەوە لەگەڵ ئاودا دادەچۆڕێن و دەڕژێنە ناو ئاوی ژێر زەوی، پلاستیك كاتێك دەبێتە گەردیلە پارچەی زۆر بچوك كە بەزمانی عەرەبی پێیدەڵێن (مجهری)ی بۆی هەیە بڕواتە ناو ئاوەوە و لەناو ئاودا بڵاوببێتەوە، كاتێك ئەو ئاوەی مرۆڤ دەیخواتەوە بۆمان هەیە پلاستیكی لەگەڵدا بخوێنەوە"، زیاتر وتی "هەروەها كاتێك ئاوی سەر زەوی و ژێر زەوی ئەم گەردیلە پلاستیكانە تێكەڵیاندەبێت و مرۆڤیش بەكاریدەهێنن بۆ كشتوكاڵ، دووبارە پلاستیك دەچێتە ناو روەكەكانەوە و دەبنە بەشێك لەبەروبومە كشتوكاڵییەكان".
"خاك خۆی دەوڵەمەندە بە بەكتریا و میكرۆب و زیندەوەر و وردیلە بچوكەكان، ئەمانە خاك دەوڵەمەندە دەكەن بۆ خاكێكی كشتوكاڵی و بەرهەمدار و بەپیت، بەڵام كاتێك نایلۆن و پلاستیكەكان چەندجارێك بە تێكەڵبونیان دووبارە دەبنەوە و دەبن بە بەشێك لەخاكەكە، ئەوا زیندەوەر و وردیلەكانی ناو خاكەكە دەكوژێت ئەو كاتە خاكەكە لەخاكێكی بەرهەمدار و بەپیتەوە دەبێت بەخاكێكی بێبەرهەم وبێ كەڵك".
كاتێك نایلۆن و پلاستیكەكان چەندجارێك بە تێكەڵبونیان دوبارە دەبنەوە و دەبن بە بەشێك لەخاكەكە، ئەوا زیندەوەر و وردیلەكانی ناو خاكەكە دەكوژێت ئەو كاتە خاكەكە لەخاكێكی بەرهەمدار و بەپیتەوە دەبێت بەخاكێكی بێبەرهەم وبێ كەڵك
هەروەها وتی "ئەم نایلۆن و پلاستیكانە لەحاڵەتێكدا ئەگەر دانەچۆڕنە ناو ئاوی ژێر زەوی و نەڕۆنە ژێر خاك، ئەوا لەبەر گەرما شی دەبنەوە و دەبنە وردیلە پلاستیك و بەناو هەوادا بڵاودەبنەوە، ئەوكات مرۆڤ لەكاتی هەناسەداندا پلاستیك هەڵدەمژێت و هیچ هەستێكیشی پێناكات، لەبەرئەوەی بووە بەگەردیلە".
لەبارەی ئەو جوتیارانەی دەڵێن نایلۆن و پاشماوە پلاستیكییەكان دەسوتێنن، خالید سلێمان بە (كەركوك ناو)ی وت "ئەوەش دوبارە زیانێكی زۆری هەیە و چارەسەر نییە، چونكە بەشێكی دەبێت بەدوكەڵ و دەچێت بەناو هەوادا و پیسی دەكات و بەشەكەی تریشی كە پاشماوەی سوتاوەكەیە لەناو خاك دوبارە دەمێنێتەوە".
"باشترین كار ئەوەیە نایلۆن و پلاستیك بۆ كشتوكاڵی بەكارنەهێرێت، ئەگەر هاتوو بەكاریش هێنرا رێگەچارەی تر بەكاربهێنرێت بۆ لەناوبردنی نایلۆن و پلاستیك... جوتیارەكان دەتوانن نایلۆنەكان كۆبكەنەوە لە شوێنێك و دواتر بیبەن بۆ سەنتەری كۆكردنەوەی نایلۆن و پلاستیك"، ئەو پێیوایە ئەركی بەڕێوبەرایەتی كشتوكاڵ، بەڕێوبەرایەتی ژینگە و بەڕێوبەرایەتی تەندروستیە لەناوچەی گەرمیانە لەوەی سەنتەرێك بكەنەوە تا نایلۆنەكانی تێدا كۆبكرێتەوە و بەناو خاكدا بڵاوە نەكات، بۆ ئەوەش مەرج بەسەر جوتیارندا بسەپێنن.
(كەركوك ناو)، ئاماری فەرمی دەستنەكەوت كە چەند روبەری كشتوكاڵ لەڕێی خانوی پلاستیكییەوە لە گەرمیان چێنراوە، بەڵام تەنیا لە ناحیەی سەرقەڵا لە قەزای كفری 600 دۆنم زەوی لەڕێی نایلۆنەوە چێنراوە و 302 خانوی پلاستیكیش هەن.
ئارام سابیر، لێرسراوی بەشی كشتوكاڵی ناحیەی سەرقەڵا، بە (كەركوك ناو)ی وت "وشكەساڵی لە ساڵانی رابردودا هۆكار بووە بۆ ئەوەی جوتیاران پشت بە خانوی پلاستیكی و نایلۆن ببەستن، چونكە ئاوی كەمتری پێویستە، بەڵام كاریگەریی خراپیشی هەیە لە ڕوی ژینگەییەوە".
"ئێمە ساڵانە رینمایی جوتیاران دەكەین و هۆشیاریان دەكەینەوە لە كاریگەرییە خراپەكانی پاشماوە پلاستیكییەكان، ئەوەش لەڕێی خول، یان سەردانكردنیانەوە".
پەنابردن بۆ كشتوكاڵ لەڕێی خانوی پلاستیك و نایلۆنەوە، تێچوی كەمتری دەوێت لەدابینكردنی ئاو و زوتریش دێتە بەرهەم، هەروەها مەترسی لەناوچوینیشی كەمترە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا بەرهەم لە خانوی پلاستیكیدا زۆرترە و چوار وەرزەیە.
زانا ئەبوبەكر، مامۆستا لە كۆلێژی كشتوكاڵی زانكۆی سەڵاحەدین، بو (كەركوك ناو)ی وت "بەڵام دەبێت ئەوەش بزانین بەرهەمی ناو پلاستیك و نایلۆن زۆر سروشتی نین، لە تام و بۆن و ڤیتامین وەكو ئەو بەرهەمە سروشتیانە نییە كە بە روناكی خۆر پێدەگات و ئاودانی سروشتییە".
"لەبەرئەوەی مەوادی پلاستیكی و نایلۆن لە نەوتەوە دروستدەكرێت، بۆیە بەهیچ شێوەیەك لەناو خاكدا شی نابنەوە و لە ئەنجامدا خاكەكە پیس دەبێت و بێبەرهەم دەبێت، یان بەرهەمەكەی راستەوخۆ كاریگەریی بۆ سەر مرۆڤ هەیە".
