هەندێك بە تیرێك دوو نیشانە دەشکێنن، بەڵام مەهدی حەسەن دەیەوێت سێ نیشانە بپێكێت، لە داری كۆن بەرهەمی نوێ دروستدەكات؛ منداڵان فێری ژینگەدۆستی و هاندان بۆ كاری دەستی دەكات و رێژەی سەوزاییش زیاددەكات.
مەهدی (36ساڵ)، نیشتەجێی ناحیەی سەروچاوەیە لە سنوری ئیدارەی راپەڕین سەر بە پارێزگای سلێمانی، کارساز و هونەرمەندە، تابلۆ و کاری دەستی لە كەلوپەلی بەكارهاتوو دروستدەكات، رێكخراوێكی ژینگەیی و كلتوریش بەڕێوەدەبات كە تایبەتە بە راهێنان و ئاشناكردنی منداڵانە بە هونەر و ژینگە.
ئەو هەنگاوەی لەكاتێكدایە بەگشتی هۆشیاریی ژینگەیی لە كۆمەڵگەدا سەرەتاییە و نەبونی هۆشیاریش بە هۆكاری پیسكردنی ژینگە و ئاووهەوا دادەنرێت، ئەوەش لە وڵاتێك كە كواڵیتی هەواكەی لە "هەرە پیسترینی" وڵاتانی جیهانە.
بەپێی وەزارەتی تەندروستی هەرێمی كوردستان یەكێك لە هۆكارەكانی توشبوون بە نەخۆشی شێرپەنجە، پیسبونی ژینگە و ئاووهەوایە.
تێكەڵكردنی هونەر و ژینگەدۆستی
چیرۆكی دەستپێكردنی ئەو بیرۆكانە دەگەڕێتەوە بۆ چوار ساڵ لەمەوبەر، كاتێك مەهدی دەڵێت نەیویستووە لەكاتی بێكاریدا دەستبەتاڵ دابنیشێت و كات بەفیڕۆبدات، "لە ژورێکی بچوکی ماڵەکەی خۆمدا بە هەندێک پارچە تەختە کە دارتاش فڕێیاندەدا، لەگەڵ چەند كەرەستەیەكی سەرەتایی دەستمكرد بە ئیشكردن".
دواتر بیردەكاتەوە كارەكانی لە چوارچێوەی گرنگیدان بە پرسی ژینگە چڕبكاتەوە، "بینیم ئەو دارانەی وشكدەبن و فڕێدەدرێن، خەڵکی سودیان لێوەرنەدەگرتن، بیرۆكەکەم ئەوە بوو، لەڕێی كارێكی هونەرییەوە، سودیان لێبببینمەوە".
مەهدی بە دوو شێواز سودی لەو دارە بەكارنەهاتووانە دەبینی، بەشێكیان پێداویستی ماڵ و ئۆفیسی لێدروستدەكردن، وەك كتێبخانە، رەفە و گوڵدان، بەشەكەی تر بەرهەمی هونەری لێ دروستدەكرد، وەك تابلۆ و هەندێك بابەتی جوانكاریی بۆ هەڵواسین و سەر مێز.
ئەمساڵ مەهدی مۆڵەتی رێكخراوێكی كلتوری و ژینگەیی بەدەستهێنا، دوای ئەوەی بیریكردەوە كاری هونەریی و دەستی، بەس نین بۆ خزمەتكردنی ژینگە.
"ماڵی ئەو"، ناوی ئەو رێكخراوەیە مەهدی سەرۆكایەتی دەكات، مۆڵەتی فەرمی لەلایەن حكومەتەوە پێدراوە، ستراتیژەكەی گەشەپێدانی مرۆییە لە بواری ژینگە، كلتور و هونەر، ئەوەش دوای گفتوگۆكردنی لەگەڵ كۆمەڵێك گەنج هات كە هەریەكە و لە بوارێك لەو سێ بوارەی سەرەوە پسپۆڕن.
"راهێنانی تایبەت بە ژینگە و كلتور دەڵێینەوە، سیمینار و خولی تایبەتمان هەیە، كارەكان بەگشتی بە خۆبەخشی بەرێوەدەبەین"، مەهدی وایوت.
نوسینگەی رێكخراوەكە لە یەكێك لە كۆنترین خانووەكانی ناحیەكەدایە، وەك ئاماژەیەك بۆ گرنگیدان بە مێژوو و كلتور. "بە جۆرێك خانووەكەمان رازاندۆتەوە، سەرنجی خەڵكی راكێشاوە تا سەردانی بكەن، هەروەها بەشێك لە خوێندنگەكان دێن لەوێ وانەی هونەریی دەڵێنەوە".
رەهێڵ ئیسماعیل (26ساڵ)، کە منداڵە هەشت ساڵانەكەی بۆ خولەكانی ئەو رێكخراوە دەنێرێت، وتی "كارەكان هەم ژینگەیین و هەم فێرمان دەکەن ریسایکڵی کەرەستەکانی ماڵەوەمان بکەین... مامۆستا مەهدی بۆ ناحیەكەمان گرنگە، لەڕێی هونەرەوە خزمەتی ژینگە دەكات".
حەمەشوان بەرزنجی، - چوار مانگ لەمەوبەر- دەستی لە پۆستی بەڕێوەبەری ژینگەی راپەڕین كێشایەوە -، دەڵێت مەهدی کوڕێکی بە توانا و بەهرەداری ناوچەکەیە، "لەو ماوەیەی بەڕێوەبەر بوم، بەردەوام بەشداریم لە چالاکییەکانی دەکرد و ئامادەبوم بۆ هاوکاریکردنی" زیاتر وتی "ئەو کارانەی مەهدی دەیانکات شایەنی گرنگیپێدانن، چونکە خزمەتکردنە بە ژینگە و هۆشیارکردنەوەی خەڵک".
كارێكی تر كە مەهدی گرنگیپێدەدات دارچاندنە، ساڵانە هەڵمەتی نەمام چاندن بەڕێوەدەبات، "لەكۆی هەڵمەتەكان نزیكەی 100 دارمان چاندووە"، دارەكان بە گشتی زیاتر لە دوو مەتر بەرزبونەتەوە و هەمویان لە سنوری ناحیەی سەروچاوەن.
تەنیا بەكارهێنانەوەی دار تینوێتی ناشکێنێت
پێشنیاز بۆ رێكخراوەكە دەكرێت كارەكانیان فراوان بكەن و تەنیا لە چوارچێوەی بەكارهێنانەوەی دار-دا نەمێننەوە.
بۆ نمونە بەڕێوەبەری پێشوی ژینگەی راپەڕین پێشنیاز بۆ مەهدی حەسەن دەكات كارەكانی بۆ فێركردنی خەڵك فراوانتر بكات، "بۆ نمونە چۆن تایە و پلاستیك ریسایكلین بكرێنەوە".
رێكخراوی "ماڵی ئەو"، دار، پلاستیك، شوشە و پەڕۆ دەبەنە خولەكانەوە، وەك مەهدی وتی "بەشداربووەكان خۆیان كۆیاندەكەنەوە و دواتر لە خولەكەدا بەكاریان دەهێنینەوە"، لێرەدا دوو شت فێر دەبن، هەم هەڵمەتی پاككردنەوە، هەم بەكارهێنانەوە.
مەهدی وتی "یەكێك لە بەربەستەكان كە روبەڕومان دەبێتەوە ئەوەیە كاتێك باسی هونەر دەكەیت، كۆمەڵگەی ئێمە داخراوە و تۆزێك سڵدەكاتەوە، ئەوەش وادەكات رێژەی بەشداریی لە خولەكاندا لەئاست خواستی ئێمەدا نەبێت".
بەڵام جەختیكردەوە كە ئەوان ناتوانن ستراتیژی خۆیان بگۆڕن، "هەردوو بواری ژینگەیی و هونەریمان پێكەوە بەستۆتەوە، پێمانوایە ئەوە باشتر كاریگەریی لەسەر خەڵك دەبێت".
وتیشی "نەبونی پشتیوانییەکی بەردەوام بۆ پڕۆژەکانمان وایکردووە تواناکانمان لە سنورێکی دیاریکراودا بمێنێتەوە، چونکە بەردەوامیدان و فراوانکردنی پڕۆژەیەک پێویستی بە پشتیوانییەکی بەردەوام هەیە تاکو بتوانرێت پەرەی پێبدرێت".
محەمەد عەزیز (38ساڵ)، دانیشتوی ناحیەی سەروچاوە، وتی "كارەكانی مامۆستا مەهدی زۆر جوانن، بەڵام کاری دەستی لێرە گرنگی و حەقی خۆی پێنادرێت، بۆ نمونە نرخی كەم بە كارەكان دەدەن".
پاڵپشتی منداڵان بۆ ژینگەدۆستی
"ئێمە باوەڕمانوایە گرفت و پرسە ژینگەییەکان لە رێی هونەرەوە باشتر بە منداڵان دەگەن"، مەهدی لەسەر ئەو بنەمایە راهێنانی تایبەت بە منداڵان دەكاتەوە.
تەركیزەكە زیاتر لەسەر ئەوەیە چۆن لەشتی بەكارهاتوو كەلوپەلی نوێ دروستبكەن و سودی لێببینن.
"ساڵانە بۆ ئەو مەبەستە ژمارەیەک منداڵ وەردەگرین و راهێنانیان پێدەکەین، ژینگە و هونەر تێكەڵدەكەین، دەمانەوێت نەوەیەکی هۆشیار سەبارەت بە ژینگە دروستبکەین و لەو ڕێیەوە، هۆشیاریی ژینگەیی لە کۆمەڵگەدا بڵاوبکەینەوە".
لەوكاتەوەی رێكخراوەكە مۆڵەتی وەرگرتووە، لانیكەم 50 منداڵ سودمەندبون لە خولەكانیان، بۆ ئەوەش پەیمانگەی گۆتەی ئەڵمانی پشتیوانیان دەكات.
سەرۆكی رێكخراوی "ماڵی ئەو" دەڵێت "دەبێت دان بەو راستییەدا بنێین کە زانیاریی دەربارەی ژینگە باش نییە، لەبەرئەوە پێویستە جدیتر و قوڵتر کار لەسەر ئەو پرسە بکرێت، باشترین شتیش كاری لەسەر بكرێت منداڵانن".
دایکی رەیان حەسەن، كە منداڵەكەی بۆ خولەكانی رێكخراوەكە ناردووە، وتی "دەمەوێت لەوێوە كچەكەم فێری ژینگەدۆستی و بەكارهێنانەوەی كەلوپەلی فڕێدراوبێت".
بڕیاری ناردنی كچەكەی بۆ خولەكانی ئەو رێكخراوە، دوای ئەوە هات مەهدی حەسەن بەردەوام هۆشیاریی لەناو خەڵكدا بڵاوكردۆتەوە بۆ ئەوەی دەستبەرداری فڕێدانی كەلوپەل و پیسكردین ژینگە بن.
دایكی رەیان وتی "لە رێنماییەكانییەوە فێربوم کەرەستەکانی ماڵەوە دوبارە بەکاربهێنمەوە، دەمەوێت مناڵەكانیشم فێرببن".
كارەكانی مەهدی بونەتە سەرچاوەی داهات و بژێوی، لەڕێی سۆسیال میدیاوە بەرهەمەكانی نمایش دەكات و خواست لەسەریان هەیە. "تا ڕادەیەکی باش فرۆشیان هەیە و خەڵکانێک بە تایبەت لە شارە گەورەکانەوە داوایان دەکەن".
بەڕێوەبەری پێشوی ژینگەی راپەڕین وتی "ئەوەی گرنگە ماڵێکی کۆنی کردوە بە بارەگای رێكخراوەکەی و تێیدا چەندین مناڵی فێری هونەری دوبارە بەکارهێنانەوە کردووە"، زیاتر وتی "دەبێت هەموان ئیلهامی لێوەربگرن، چونکە خزمەتێکی گەورەیە بە ژینگە".
لە هەرێمی كوردستاندا رۆژانە زیاتر لە شەش هەزار تۆن خۆڵ و خاشاكی ماڵان كۆدەكرێتەوە، زۆرینەی هەر زۆری تێكەڵە و جیاناكرێتەوە.
ئەو تێكەڵكردنە بەڕای پسپۆڕانی ژینگە بەشێكە لە پیسكردنی ژینگە و وادەكات نەتوانرێت دوبارە بە ئاسانیی ریسایكڵبكرێنەوە.
مەترسییەكە بۆ سەر عیراق لەوەدایە، وڵاتەكە لە ریزبەندی پێنجەمی ئەو وڵاتانەدایە كەوتۆتە ژێر كاریگەریی لێكەوتەكانی گۆڕانی ئاووهەوا، بۆیە ڕێکخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان هانی خەڵك دەدات، كڕینی زۆر كەمبكەنەوە، بەڵكو پشت بەو بەرهەم و پێداویستییانە ببەستن كە دەتوانن دوبارە بەكاریبهێننەوە.
رەیان حەسەن، كچە بەشداربویەكی خولەكە، وتی "فێربوم پاکوخاوێنی بپارێزم، بەردەوام فڕێدانی کەلوپەلە بەکارهاتووەکانی ماڵەوە هەڵەیە و دەبێت دوبارە كەرەستەی تریان لێ دروستبكەم".
دایکی رەیان حەسەن وتی "لەدوای بەشداریکردنی دوو لە كچەكانم لەو خولانەدا، رەفتاریان بەرامبەر بە ژینگە گۆڕاوە، ژینگەدۆستتر بون، تەنانەت هەوڵدەدەن هاوڕێ و خزمەکانیش فێربکەن ژینگە دۆستبن و كەلوپەلی تر لە كەلوپەلی بەكارهاتوو دروستبكەن".
لەدوای بەشداریکردنی دوو لە كچەكانم لەو خولانەدا، رەفتاریان بەرامبەر بە ژینگە گۆڕاوە
هەرچی رەهێڵ ئیسماعیلە كە كچە هەشت ساڵانەكەی لەو خولانەدا بەشداربووە، وتی "هەست بە گۆڕانی رەفتاری كچەكەم دەكەم، تەنانەت رێنمایی بە برا بچوكەكەشی دەدات شت فڕێنەدات".
بۆ نمونە كچەكەی رەهێڵ ئیسماعیل، بوتڵی خواردنەوە گازییەکان فڕێنادات، رەنگی دەكات و وەك جوانكاریی لە ماڵەوە دایاندەنێت.
لە خولی وتنەوەی میوزیكدا بۆ منداڵان، جگە لە پاڵپشتی پەیمانگەی گۆتەی ئەڵمانی، مەهدی وتی "بەڕێوەبەرایەتی رۆشنبیری و هونەری راپەرین ئامێرەكانیان بۆ دابینكردین... لە كارەكانی تریشدا، سەرپەرشتیاری ئیدارەی راپەڕین و سەرۆكایەتی شارەوانی پشتیوانمان بون".
*ئەم بابەتە لە چوارچێوەی پڕۆگرامی فراوانكردنی رۆڵی رۆژنامەنوسانی ژن لە روماڵكردنی ژینگەییدا بەرهەمهێنراوە، پڕۆگرامەكە لەلایەن دامەزراوەی (كەركوك ناو)ـەوە جێبەجێ دەكرێت و وەزارەتی دەرەوەی كۆماری ئەڵمانیای فیدراڵ پاڵپشتی دارایی دەكات.
