كەمینە ئایینییەكانی هەرێمی كوردستان داوای راگرتنی هەمواری یاسای دادگای باڵای فیدراڵی دەکەن و پێیانوایە پڕۆژە هەموارەکە "کێشە و گرفتی زۆر دەنێتەوە"، ئەوەش بەهۆی هەوڵی گۆڕانكاریی لە چەند بڕگەیەكدا لە نێویاندا زیادكردن و رۆڵپێدان بە زانایانی شەرعی ئیسلامی وەكو ئەندام لەو دادگایە.
بڕیاربوو ئەمڕۆ دووشەممە 15ی ئازار، پەرلەمانی عیراق لەسەر خواستی زۆرینەی پەرلەمانتارانی شیعە و سوننە یاسای دادگای باڵای فیدراڵی هەمواربكاتەوە، بەڵام بەهۆی ناكۆكییەوە جارێكی تر دواخرا.
كەمینە ئاینییەكان زیاتر ناكۆكییان لەسەر سێ بڕگەی یاساكە هەیە، ئەوەش تایبەتە بە پێكهاتەی دادگای فیدراڵی، چۆنیەتی بڕیاردان تیایدا، لەگەڵ رۆڵی زانایانی شەرعی ئیسلامی وەكو ئەندام لەو دادگایە.
فەرهاد کاکەیی، ئەندامی تۆڕی پێکهاتەکانی كوردستان – داكۆكی لە مافی كەمینەكان دەكات لە عیراق-، بە (كەركوك ناو)ی وت "ئەگەر هەمواری یاساکە بەو جۆرەی پەرلەمانی عیراق دەیەوێت تێبپەڕێت، ئەوا مەترسییەکی گەورە دەکەوێتە سەر پێکهاتەکان و پێکەوەژیانی ئاشتییانە دەخاتە مەترسییەوە".
ئەگەر هەمواری یاساکە بەو جۆرەی پەرلەمانی عیراق دەیەوێت تێبپەڕێت، ئەوا مەترسییەکی گەورە دەکەوێتە سەر پێکهاتەکان
"ئەگەر هەمواركردنەكە دەنگی لەسەر بدرێت، ئەوا عیراق بەرەو وڵاتێکی ئیسلامی سیاسی دەڕوات، ئەوەش پێچەوانەی دەستورە... تەنیا مەترسی نییە بۆ سەر هەشت پێکهاتە ئایینییەکەی عیراق بەڵکو مەترسییە بۆ سەر پێکهاتە نەتەوەییەکانی وەک کورد، تورکمان و ئاشورییەکان، چونکە بەیانی هەر یاسایەک کە جێی ناکۆکی لایەنەکان بێت و پەنا ببردرێتە بەر دادگای فیدراڵی، ئەوا دادگای فیدراڵی بەو جۆرە دایدەڕێژێتەوە و تێیدەپەڕێنێت کە لە بەرژەوەندی پێکهاتەی شیعە بێت، چونكە دەبنە زۆینە".
تۆڕی پێکهاتەکانی کوردستان، ئەمڕۆ دووشەممە بۆ ئەو مەبەستە سەردانی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤی هەرێمی كوردستان كرد و لە راگەیەنراوێكدا داوایانكرد فشاربكرێت بۆ راگرتنی ئەو "هەوڵە فراوانە"ی كە لە پەرلەمانی عیراق دەدرێت بۆ هەمواركردنەوەی یاسای دادگای فیدراڵی.
زیا بترۆس، سەرۆكی دەستەی مافی مرۆڤی هەرێمی كوردستان - خۆی لە پێكهاتەی ئایینی كریستیانییە-، دەڵێت "كێشەكە لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە هەوڵ هەیە ئەندامانی دادگاكە زیادبكەن، ئەوەش بە زیادكردنی زانایانی شەرعی ئیسلامی... هەموو دادوەرێک شارەزایە لە شەرعی ئیسلام و فەقێیەكە بۆ خۆی، بەڵام شارەزایانی شەرعی ئیسلامی ناتوانن جێگەی دادوەر پڕبکەنەوە"، بۆیە ئەو ئەو زیادكردنەی بە پێویست نەزانی.
لە عیراقدا هەشت ئایین هەن، (ئیسلام، كریستیان، ئێزیدی، كاكەیی، بەهائی، زەردەشتی، سابیئەو مەندائی و جوو). بەشێكیان لە دەستوردا ناویان هێنراوە.
یاسای دادگای فیدراڵی لە ساڵی 2005دا پەسەندکراوە و ئەندامەكانی بەسەر شیعە، سوننە و كورد، كریستیان و توركمان دابەشبون (بە سەرۆك و جێگر و ئەندامەكانییەوە 11 كەسن)، بەڵام هەوڵی هەموارەكە لە ئێستادا بۆ زیادكردنی ئەندامەكانە، ئەوەش بەدانانی چوار شارەزایی شەرعی ئیسلامی و رۆڵپێدانیان بە دەنگدان لە بڕیارەكاندا.
نەوزاد پۆڵس، سەرۆکی تۆڕی پێکهاتەکان، لە پێكهاتەیی ئایینی كریستیان، وتی "دانانی شارەزایانی ئایینی لەناو دادگای باڵای فیدراڵیدا، دەستوەردانێکی گەورەیە بەناو ئایین و تایفەگەرییەوە و دژی بنەماکانی مافی مرۆڤیشە، لەوێشەوە دژی مافی پێکهاتەکانە".
"كریستیانەكان وەک دووەم گەورەترین پێکهاتەی ئایینی دوای موسڵمانەکان، بەهیچ شێوەیەک قبوڵی ناکەین فیقهی ئیسلامی بخرێتە ناو دادگای باڵای فیدراڵی... پێویستیمان بە فیقهی ئیسلامی نییە، بەڵکو پێویستیمان بە یاسا هەیە"، نەوزاد پۆڵس وایوت.
ئەو هەوڵە بۆ هەمواركردنەوەی یاساكە، تەنیا دوای هەفتەیەك دێت لە سەردانی پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیكان بۆ عیراق، كە تیایدا له وتارێكدا بۆ رایگشتیی و سه‌ركرده سیاسییه‌كانی عیراق لە هۆڵێكی كۆشكی كۆماری، داوایكرد واز له توندوتیژیی و حزبایه‌تی بهێنن و له‌ڕێی دیالۆگێكی بنیاتنه‌رانه‌وه ده‌رفه‌ت به‌و كه‌سانه بده‌ن وازیان له به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان هێناوه و هه‌وڵ بۆ ئاشته‌وایی ده‌ده‌ن.
"پێكه‌وه‌ژیانی برایانه پێویستی به دیالۆگی راستگۆیانه هه‌یه"، پاپا له‌وه‌شدا ئاماژه‌ی به فره پێكهاته‌یی عیراق كرد و وتی "ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی به یه‌كگرتویی و برایه‌تی ده‌ناسرێت ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌یه رۆڵه‌كانی به هاوكاریی و هاوسۆزی یه‌كتری ده‌ژین".
نەوزاد پۆڵس، وتی "پێموایە ئەو هەوڵەی شیعەکانی نزیک لە ئێران لێدانە لە هەوڵەکانی پاپا فرانسیس و خودی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەکان، چونکە سەردانی پاپای ڤاتیکان بۆ نەجەف داننان بوو بە مەرجەعبونی سیستانی وەكو مەرجەعی باڵای شیعەکان، لەكاتێكدا ئێران پێوایە مەرجەعی باڵای شیعەكان قوم-ی ئێرانە نەك نەجەف".
تۆڕی پێکهاتەکانی کوردستان لە بەیاننامەكەیاندا جەختیانكردەوە لەوەی "دەبێت دامەزراوەی دادگای باڵای فیدراڵی لەسەر بنەمای هاوڵاتی بون و توانا و سەربەخۆیی بون بێت، دور بێت لە هەموو پشک پشکێنەیەکی ئایینی و تایفیی و نەتەوەیی".
لەگەڵئاماژەدان بەوەی، لەبری زیادكردنی شارەزایی شەرعی ئیسلامی و رۆڵپێدانیان، پێویستە "هەر بۆشاییەک لە نیسابی دادگاکە بێتە پێشەوە، پێویستە ئەو شوێنە بە راوێژ لە نێوان ئەنجومەنی دادوەری عیراق، ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی کوردستان و ئەنجومەنی باڵای فیدراڵ پڕبکرێتەوە، ئەوەش وەک گەرەنتییەک بۆ بەردەوامبونی دادگای باڵای فیدراڵی لە بەجێگەیاندنی ئەرکە دەستورییەکەییدا".
هەر بۆشاییەک لە نیسابی دادگاکە بێتە پێشەوە، پێویستە ئەو شوێنە بە راوێژ لە نێوان ئەنجومەنی دادوەری عیراق، ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی کوردستان و ئەنجومەنی باڵای فیدراڵ پڕبکرێتەوە
زیا بترۆس وتی "پەرلەمانی عیراق لەژێر بەرپرسیاریەتییەکی گەورەدایە و لە دەرکردنی یاساش دەبێت مافی هەموو پێکهاتەکان پارێزراوبێت، مافی پێکهاتەکانیش لەسەر بنەمای زۆرینە و کەمینە نییە، بۆیە ئەگەر یەک کەسیش بێت دەبێت مافی پارێزراو بێت".
وتیشی "پێویستە هەموارکردنەكە تێكەڵنەكرێت بە سەفقەی تێپەڕاندنی بودجە و پرسی تر".
