ئامانجە گەورەكەی ئەنەس تائیی بە بڵاوكردنەوەی تویتێكی دوو وشەیی دەستپێدەكات؛ ئەوەش دەستپێشخەرییەكە بەناوی "موسڵی سەوز"، هەر خۆشی یەكەم هەنگاوی كرداریی بە چاندنی دارێك لە زانكۆیەكی موسڵ دەنێت.
هەڵمەتەكەی ئەنەس تائیی، بەڕێوەبەری جێبەجێكاری پرۆژەی چاوی موسڵ (عین الموصل)، بە زویی بۆ پرۆژەیەكی راستەقینە دەگۆڕێت، دەیان لایەن و كەسی دیكە هاندەدات شارەكەیان سەوز بكەن.
"نەمانتوانی بەرگەی كەمبونەوەی دارستانەكانی موسڵ بگرین، لەكاتێكدا بەردەوام ئەم شارە بە دارستان و سەوزایی دەناسرێتەوە، بۆیە هەوڵماندا ئەو بۆشاییە پڕبكەینەوە كە لایەنی پەیوەندیدار پشتگوێیانخست، سەرباری گرنگییەكەیی و لە هەمانكاتدا مەترسییەكەی، بەوپێیەی ئەم شارە و وڵاتەكەش یەكەم بەركەوتەی كاریگەریی گۆڕانكاری كەشوهەوایان بەردەكەوێت" تائیی بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
ئەنەس تویتەكەی لە تشرینی دوەمی 2021ـدا بڵاوكردەوە و لە كۆتایی هەمان مانگدا دەستپێشخەرییەكە بوو بە پرۆژە و نەجم جبوری، پارێزگاری نەینەواش لەو چوارچێوەیەدا داری چاند و بەشدارییەكەی وەك ئامادەیی ئیدارەكەی بۆ سەرخستنی هەڵمەتەكە، نیشاندا.
شاری موسڵ لە دوای ساڵی 2003ـەوە هەزاران دار و درەختی لەدەستداوە، بەهۆی كەمتەرخەمی حكومەت و ئاڵۆزی ئەمنی، سەرباری نەبونی پلانی سەوزكردن و لە بری ئەوە زیادبونی بیناسازی هەڕەمەكیی، تەنانەت گۆڕینی بەشێك لە باخ و بێستانەكان بۆ كۆنكرێت و خانوو و باڵەخانە.
دارستانی گەورەی موسڵ كە لەسەر روبەری زیاتر لە 800 دۆنم دەكەوێتە كەناری روباری دیجلە، دارەكانی بڕدرانەوە و لە سەردەمی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام – داعش" بە تەختە فرۆشرانەوە، بەشێكیشی بە ئەنقەست سوتێنران، بۆیە تیمی چاوی موسڵ هەوڵیاندا بە دروستكردنی دارستانی دیكە قەرەبوی ئەو زیانانە بكەنەوە، كە هاوشێوەی سییەكانە و رۆڵی لە پاككردنەوەی هەوای شاردا هەیە.
بەپێی ئامارە ناڕەسمییەكان شاری موسڵ لە ساڵی 2003ـەوە تائێستا زیاتر لە سەدا 50ـی دار و روبەری سەوزایی لەدەستداوە، ئەو رێژەیە لە تەواوی عیراقدا بەرزتر دەبێتەوە لەكاتێكدا تا 50 ساڵ لەمەوبەر روبەری سەوازیی سەدا 60ـی كۆی روبەری وڵاتەكەی پێكدەهێنا، بەڵام كەمتەرخەمی حكومی و شەڕ و ئاڵۆزییەكان ئەو رێژەیەی بۆ سەدا 5 كەمكردۆتەوە و یەكێكە لەو پێنج وڵاتەی لەسەر ئاستی جیهان زۆرترین كاریگەری گۆڕانی كەشوهەوای بەردەكەوێت.
دكتۆرە عەلیا عەتار، سەرۆكی زانكۆی تەكنیكی باكور لە موسڵ بە (كەركوك ناو)ـی وت "یەكەم لایەن بوین گرێبەستمان لەگەڵ چاوی موسڵ كرد تا پێكەوە لە چوارچێوەی پرۆژەی (موسڵی سەوز) كۆلێژەكەمان سەوز بكەین و هەر شوێنێكیش پرۆژەكەی پێدەگات بە سەوز وەسفی دەكەین، بۆیە ئێمەش نازناوی كۆلێژی سەوز لە كۆلێژەكەمان دەنێین".
ئەم شارەمان زۆر خۆشدەوێت و دڵخۆش دەبین لە داهاتوودا بە سەوزیی بیبینین
چاندنی یەكەم درەخت لە زانكۆی تەكنیكی باكور لە چوارچێوەی چاندنی پێنج هەزار درەختدا بوو كە تیمی پرۆژەكە هاوردەی شارەكەیان كرد، تا دارستانێكی بچوك لە كۆلێژەكەدا دروستبكەن و لەوێوە بگەن بە هەموو دامەزراوەكانی حكومەت، مزگەوت، كڵێسا، پەرستگا و شوێنەكانی تر، ئەوەش بەڕێككەوتن لەگەڵ لایەنی سودمەندبودا تا سەرپەرشتی ئاودێریی و خزمەتكردنی دارەكان بكەن.
عەبدولعەزیز ساڵح، ئەندامی تیمی "موسڵی سەوز" بە (كەركوك ناو)ـی وت "ئەم شارەمان زۆر خۆشدەوێت و دڵخۆش دەبین لە داهاتوودا بە سەوزیی بیبینین، تا هەر كەسێك سەردانی شارەكەی كرد عاشقی بێت و خۆشی بوێت وەك چۆن ئێمە لە رابردودا عاشقی بوین".
چەندین جۆر دار لەو هەڵمەتەدا دەچێنرێن، ئەوەش بەپێی شوێنەكە دەگۆڕێت كە چ جۆرێك بۆی دەگونجێت، دوای راوێژی سەرۆكی پرۆژەكە لەگەڵ كەسانی پسپۆڕ و شارەزا كە خۆی بڕوانامەی ئەندازیاری كشتوكاڵی لە زانكۆی موسڵ بەدەستهێناوە.
بەپێی شارەزایانی كشتوكاڵ لە هەر شوێنێكدا ژمارەیەكی كەم دار و سەوزایی هەبن ئەوا پلەی گەرما لە دەوروبەری خۆی پێنج پلە كەمدەكاتەوە.
"موسڵی سەوز" تائێستا نزیكەی 10 هەزار دار و درەختی چاندووە، ئەوەش لە دامەزراوەكانی حكومەتەوە تا گەڕەكە كلتورییەكان، شەقامەكانی شار بەرەو ناحیە و قەزا و ناوچەكانی تری وەك ئاسكی موسڵ، تەلەعفەر، حەمدانییە، رەبیعە و بەعاج، بە هەماهەنگی لەگەڵ شارەوانی موسڵ و كشتوكاڵ.
كێ لە پرۆژەكەدا بەشداردەبێت؟
پیشنیازی بەشداریكردن لە پرۆژەی "موسڵی سەوز" بەردەوامە، ژمارەیەكی زۆر لە هاوڵاتیان نامە بۆ پەیجی چاوی موسڵ دەنێرن كە ئەنەس تائیی سەرپەرشتی دەكات، جگە لە هاوكاریی و بەخششی كەسانی دەوڵەمەند.
عەبدوڵا عوبێدی، پارە لە كەسوكاری كۆدەكاتەوە و 00 شتڵ دەكڕێت، دواتر بەسەر عەرەبانەیەكی دارەوە دەیگێڕێت و لە بازاڕی كۆن (بابلسەرای) بەسەر هاوڵاتیاندا دابەشی دەكات، دوای ئەوەی بەڵێنی ئەوەیان لێوەردەگرێت بیچێنن و گرنگی پێبدەن.
"پرۆژەی (موسڵی سەوز) هانیدام بەشداری لەو پرۆژەیەدا بكەم، چونكە داهاتویەكی باشتر بۆ خۆم و منداڵەكانمی تیادەبینمەوە" عەبدوڵا وادەڵێت.
زیاتر لە هەزار و 500 خۆبەخش بە وەرگرتنی دار و درەخت لەچوارچێوەی ئەو پرۆژەیە و چاندنی لە ناوچەكانی خۆیان و گرنگیپێدانیدا بەشداربون.
پرۆژەی "موسڵی سەوز" هانیدام بەشداری بكەم چونكە داهاتوی خۆم و منداڵەكانمی تیادا دەبینمەوە
سوفیان مەشهەدانی، فەرمانبەری هاتوچۆی نەینەوایە و هەوڵدەدات ناوچەی ئاسكی موسڵ، كە شوێنەواری وەك پردی عەباسی تێدایە بیكات بە ناوچەیەكی گەشتیاری و گرنگی پێبدات، بۆیە دەرفەتی ئەوەی بۆ رەخسا ژمارەیەك دار لە شۆستەی شەقامی سەرەكی شارەكەدا بچێنێت و وێنەكەی لەگەڵ هاوڕێكانیدا لە فەیسبوك شێر بكات.
"لەكاتێكدا كەشوهەوامان پڕە لە خۆڵبارین، دڵخۆشین خەڵك هاوكار و هەماهەنگن، ئەوەش نیشانەی هۆشیاری و درككردنیانە بە گرنگی پرۆژەكە، ئەوان وێنەی چاندنی دار و درەختەكانیان بۆ ئێمە دەنێرن و دڵخۆشن، لەبەرئەوەی دار و سەوزایی كاریگەری لەسەر هەڵسوكەوتیان هەیە و هەندێكجار بە خەرجی خۆیان رێڕەوی ئاودێری بۆ دارەكان دروستدەكەن یان بەدەستی ئاوی دارەكان دەدەن و تادێت ژمارەی ئەوانەشی دار دەكڕن زیاتر دەبن"، ئەنەس تائیی وای وت.
هەروەها وتی "دەبێت هەموو روبەرێكی زەوی بۆ چاندنی دار و درەخت بقۆزینەوە".
كۆڕبەندی نێودەوڵەتی "موسڵی سەوز"
چاوی موسڵ، ئایاری ئەمساڵ، لەسەر تەختەی شانۆی زانكۆی شارەكە كۆڕبەندی نێودەوڵەتی "موسڵی سەوز"ـی بۆ گۆڕانكاری كەشوهەوا و تەحەددییەكان رێكخست، بە بەشداری ئێریک شۆڤالیێ، باڵیۆزی فەرەنسا لە عیراق لەڕێی ڤیدیۆ و سەرۆكی رێكخراوەكان لە رۆمای پایتەخی ئیتاڵیا و كەسانی ئەكادیمی و محەمەد كەتشۆك، كونسوڵی توركیا لە موسڵ كە لە بەردەم ئامادەبواندا ئامادەیی وڵاتەكەی بۆ بەشداری لە پرۆژەكەدا بە 200 هەزار دار نیشاندا و بەڵێنیدا لەداهاتوودا بگاتە یەك ملیۆن دار.
دەستپێشخەری "موسڵی سەوز"، پێش ئەو كۆڕبەندە لە زانكۆی سانت ئەندراوسی بەریتانییەوە خەڵاتی باشترین دەستپێشخەری ئلهامبەخشی بۆ ئاشتی وەرگرت.
سەپەرشتیارانی پرۆژەكە پێداگرن لەسەر بەردەوامی كاركردن تا بە ئامانجە سەرەكییەكە دەگەن؛ ئەویش گۆڕینی موسڵە بۆ شارێكی سەوز، بە چاندنی یەك ملیۆن دار و درەخت لە قۆناغەكانی یەكەمدا، كە رۆڵی دەبێت لە كەمكردنەوە و نەهێشتنی ئەو شەپۆلی خۆڵبارینەی لە مانگێكدا هەشت جار رویداوە و بەوتەی شارەزایان لە ساڵی 2050ـدا خۆڵبارین بۆ پێنج مانگ بەردەوام دەبێت، ئەو مەترسییەش بەسە تا بە خێرایی و بەوپەڕی تواناوە بجوڵێن و كاربكەن.
