رێگای سەرەكی نێوان ئەلقوش و شێخان دەكرێتە دوو ساید، ئەوەش دوای چەند ساڵێك لە فشار و ناڕەزایی هاوڵاتیان، كە هەردوو حكومەتی فیدراڵی عیراق و هەرێمی كوردستان لەسەر خەرجیی پرۆژەكە رێكنەدەكەوتن.
لیژنەی باڵای ئاوەدانكردنەوەی موسڵ، كە سەر بە نوسینگەی سەرۆكوەزیرانی عیراقە لە 8ـی ئایاری ئەمساڵ بەڕێوەبەرایەتی رێگەوبان و پردەكانی نەینەوای راسپاردووە خەمڵاندن بۆ پرۆژەی دروستكردنی سایدی دووەم رێگای سەرەكی ئەلقوش بكەن و هەموو پێداوستییەكانی بخەنەڕوو، تا بە دوو قۆناغ جێبەجێبكرێت.
شەریف سلێمان، پەرلەمانتاری عیراق لە پشكی ئێزیدی بە (كەركوك ناو)ـی وت "لەڕێی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە و پارێزگاری نەینەواوە رەزامەندی لیژنەی ئاوەدانكردنەوەمان وەرگرت تا رێگاكە بكرێتە دوو ساید، بڕیارە لەمساڵدا پرۆژەكە بە دوو قۆناغ تەواو بكرێت".
ئەو دەڵێت تەنیا لە دوو ساڵی رابردودا 90 كەس لەو رێگایەدا بوون بە قوربانی، لە مردن و برینداربون بەهۆی روداوەكانی هاتوچۆوە.
لە نێوان هەردوو حكومەتی عیراق و هەرێمی كوردستاندا ئێمە بوین بە قوربانی
"دانیشتوانی ناحیەكانی ئەلقوش و فایدە و بەشێك لە تلكێف و شێخان لەو رێگایەوە هاتوچۆ دەكەن، رێگای نزیكەی 100 گوندیشە، جگە لە هاتوچۆی رۆژانەی هەزاران بارهەڵگری گەورە بەرەو دەروازەی سنوری ئیبراهیم خەلیل و بە پێچەوانەوە" بەوتەی پەرلەمانتارەكەی عیراق.
ئەو رێگایە بە درێژایی مەفرەقی باعەدرێ بەرەو ئەلقوش و تا دەگاتە مەفرەقی بەدرییە لە باكوری موسڵ نزیكەی 22 كیلۆمەترە بە پانی كەمتر لە شەش مەتر، رێگایەكی بازرگانییە، بەوپێیەی هاتوچۆی هەموو بارهەڵگرێك لە سنوری عیراق – توركیاوە لە زاخۆوە بەرەو هەولێر و بە پێچەوانەشەوە هەر لەو رێگایەوەیە.
"حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیوت ئەركی عیراقە رێگاكە بكاتە دوو ساید لە بەرانبەردا حكومەتی عیراق دەیوت ئەركی حكومەتی هەرێمە، لەم نێوەندەدا، ئێمە بوینە قوربانی" رائید مەنسور قایا، موختاری ئەلقوش بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
بەڕێوەبەرایەتی ناحیەی ئەلقوش، لە چوار ساڵی رابردودا پێنج نوسراوی بە جیا ئاڕاستەی هەردوو حكومەتی فیدڕاڵی عیراق و هەرێمی كوردستان كردووە تا رێگاكە بكرێتە دوو ساید، بەوپێیەی رێگای هاتوچۆی بازرگانی نێوان توركیا و عیراقیشە.
رائید مەنسور "بە ترسەوە لە ماڵ دەچینە دەرەوە بەرەو دەرەوەی شار بەهۆی ئەو رێگایەوە، رێگایەكی قەرەباڵغ و باریكە، بۆیە پێویستە تا زوو بكرێتە دوو ساید و چیتر خەڵك نەبنە قوربانی".
لە 24ـی كانونی یەكەمی 2021ـدا پێنج كەس لە خێزانێكی ئێزیدی خەڵكی گوندی شێخكای ئەلقوش لەو رێگایەدا گیانیانلەدەستدا، بەهۆی پێكدادانی ئۆتۆمبێلەكەیان لەگەڵ بارهەڵگرێكدا، كە سێ كەسی دیكەش هەر لەو روداوەدا برینداربون.
رۆژێك دوای ئەو روداوە ژمارەیەك لەو هاوڵاتییانەی ناوچەكانیان دەكەوێتە سەر ئەو رێگایە، خۆپیشاندانی ناڕەزاییان ئەنجامدا و رێگاكەیان داخست، دژی نەبونی چارەسەر و بەردەوامی روداوەكانی هاتوچۆ، وەك (كەركوك ناو) ئەوكات لە زاری ناڕازییەكانەوە بڵاویكردەوە، داوایانكرد رێگاكە بكرێتە دوو ساید.
زیاتر لە 100 هاوڵاتی مردون و 200 كەس برینداربون لەو رێگایەدا بەهۆی روداوەكانی هاتوچۆوە
"رۆژانە خەڵكی ناوچەكانمان لەو رێگەیەدا دەبنە قوربانی، ناوچەكەمان دەكەوێتە سنوری ماددەی 140ـی دەستور و پێویستە هەردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان و عیراق خەمی پرۆژەكانی بخۆن و رێگاكەش بكەنە دوو ساید" دلو خدر، چالاكوانی مەدەنی لە ئەلقوش وای وت.
ئەو گەنجە و نزیكەی 10 كەسی دیكە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا هەڵمەتێكی فشاریان هەیە بۆ چارەسەری گرفتی رێگای سەرەكی ئەلقوش.
خدر بە (كەركوك ناو)ـی وت "لە 1978ـەوە تائێستا لەو رێگایەدا زیاتر لە 100 هاوڵاتی مردون و 200 كەس برینداربون بەهۆی روداوەكانی هاتوچۆوە، ئەوەش بەپێی بەدواداچونی ئێمە كە ئێستاش هەر روداوێك هەبێت تۆماری دەكەین"، ئەو دەڵێت سەردانی زۆربەی لێپرسراوانی ئیداریی و كەسایەتییە ئایینییەكانیشیان كردووە تا چارەسەری ئەو رێگایە بكرێت.
ناوچەكانی سەر ئەو رێگایە لە چوارچێوەی ماددەی 140ـی دەستوری عیراق جێناكۆكن لەنێوان هەردوو حكومەتی عیراق و هەرێمی كوردستان.
سەباح سەمیر، لێپرسراوی راگەیاندنی بابەشێخی ئێزیدییان بە (كەركوك ناو)ـی وت بابەشێخ دەمێكە داواكاری چاككردنی ئەو رێگایەیەی بە پارێزگاری نەینەوا گەیاندووە و بەڵێنی لێوەرگرتووە، هەوڵیی دیكەش هەبووە، "تا رەزامەندی دراوە و داواكارین بە زوترین كات كار لە پرۆژەكەدا بكرێت و رێگاكە بكرێت بە دوو ساید".
لە ساڵی 2020ـدا زیاتر لە هەشت هەزار و 186 روداوی هاتوچۆی لە عیراق، بەبێ هەرێمی كوردستان، تۆماركراون كە 232 روداویان لە پارێزگای نەینەوا بووە و بەهۆیەوە 112 كەس مردون و 178 كەسی دیكەش برینداربون، لەو ژمارەیەش 20 روداویان لە سنوری قەزای تلكێف بووە و بەهۆیەوە؛ 14 مردن و 18 حاڵەتی برینداربون هەبووە، بەپێی ئامارە رەسمییەكانی حكومەتی عیراق.
ئەلقوش (40كم باكوری موسڵ) سەر بەقەزای تلكێفە لە دەشتی نەینەوا و ژمارەی دانیشتوانی 62 هه‌زار كه‌س بووه تا ناوه‌ڕاستی 2014دا و پێش شه‌ڕی داعش، دواتر به‌شێكیان به‌ره‌و ئه‌مریكا و ئه‌وروپا كۆچیان كردووه، زۆرینەی دانیشتوانی كریستیانن، لە ناوچەكانی دیكەی دەوروبەریشی پێكهاتەكانی ئێزیدی، شەبەك، ئەرمەن، موسڵمانی كورد و عەرەب دەژین.
