چوار ژن لە دەوری نەغەم حەسەن، پزیشكی پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ژنان، لە كابینەیەكی یەك ژوری كەمپی روانگە دانیشتون، ئەو بەدلەیەكی سپی لەبەردایە و یەك بە یەك سەرقاڵی دڵنیاكردنەوەی نەخۆشەكانیەتی، زیاتر لێیان نزیكتر دەبێتەوە و دەستی لەیلا دەگرێت، دواتر دەسوڕێتەوە و بە تەركیزێكی زۆرەوە پشكنین بۆ لێدانەكانی دڵی ژنێكی دیكە دەكات.
ئێستا؛ هەشت ساڵ دوای ناچاركردنی ئەو ژنانەیە بە كۆیلایەتی و ژێردەستەیی لەلایەن چەكدارانی (دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام - داعش)ـەوە، بەپێی راپۆرتێكی (UNHCR) لە عیراق.
لە دەرەوەی كابینەكە؛ پلەی گەرما بەرزە و لەگەڵ كوژاندنەوەی مۆلیدەكانی كارەبا، تەنیا دەنگی چپەی ژنەكان دەبیسترێت، كاتێك بە پەلە قسە دەكەن و لەكاتی سەردانی پزیشكەكەدا، هەست بە هیوابون دەكەن.
دوای چوار ساڵ لە رزگاربونیان لە دیلەیەتی، هێشتا ئەوان لە بارودۆخێكی ناجێگیردا دەژین.
نێرگز (42 ساڵ)، لە ساڵی 2014ـدا رفێنراوە، دەڵێت "دكتۆرە سوپاس بۆ هەموو ئەوانەی بۆ ئێمەت كردووە، یەكەم كەس بوی هاتی تا ئاسودەیی بخەیتە دەرونمانەوە، ئامۆژگاریمان بكەیت و دەستمان بگریت"، ئەویش بارودۆخی وەك هەمان ژنانی دیكەی رزگاربوی ئێزیدییە، لە ترسی قسەی كۆمەڵگە و مەترسی تۆڵەكردنەوە، ناوێكی خوازراوی بۆ خۆی هەڵبژارد.
نێرگز دەست بۆ كۆمەڵێك لە ژنانی دەوروبەری رادەكێشێت و دەڵێت "هەمومان دیل بوین، هەر یەكێكمان زیاتر لە چوار ساڵ لەژێر دەستی داعشدا بوین"، كەمینەی ئێزیدی بەهۆی بیروباوەڕی ئاینییەوە روبەڕوی كۆمەڵكوژی بونەوە، وەك لە راپۆرتەكەی (UNHCR)ـدا هاتووە.
لە ئابی ساڵی 2014ـدا، چەكدارانی داعش دەستیانگرت بەسەر قەزای شنگال لە باكوری خۆرئاوای نەینەوا، هەزاران پیاو و ژن و منداڵی ئێزیدییان كوشت، زیاتر لە شەش هەزار ئێزیدییان رفاند، كە ژنان و كچەكان روبەڕوی پێشێلكاری لە نێویاندا دەستدرێژی سێكسی بونەوە، دوای ساڵێكیش شنگال كۆنتڕۆڵكرایەوە، بەڵام هێشتا چارەنوسی نزیكەی سێ هەزار رفێنراو نادیارە و زیاتر لە 200 هەزار ئیزیدی ئاوارەن.
دكتۆرە نەغەم (45 ساڵ)، ئاوڕ بۆ نێرگز دەداتەوە و بە نەرمونیانییەوە قسەی لەگەڵ دەكات، كاتێك سەرقاڵی بەستنی ئامێری پشكنینی فشاری خوێنە لەبەشی سەرەوەی دەستی نێرگز، "من بەردەوام لێرەم بۆ هاوكاریكردنت، ئەگەر نەمتوانی هاوكاریت بكەم ئەوا لە دەرەوەی دەسەڵاتی مندایە، ئامانجی من ئەوەیە لەو شۆكە رزگارتبكەم كە پێیدا تێپەڕبوی" نەغەم حەسەن وادەڵێت.
ڤیدیۆ: كورتەیەك لەسەر ژیان و كارەكانی نەغەم حەسەن، پزیشكی پسپۆڕی ژنان كە هاریكاری ژنانی رزگاربوی دەستی داعش دەكات/ UNHCR
لە كاتی منداڵیدا لە شاری باشیك-ـی باكوری عیراق، دكتۆرە نەغەم، كە ئەویش ئێزیدییە، غەدر و پێشێلكاری بەرانبەر بە ژنانی كۆمەڵگەكەی بینیووە و بڕیاریداوە هاوكارییان بكات، لە شاری موسڵ راهێنانی كردووە و پیشەی پزیشكی بە خەونی چارەسەری ئەو ژنانەوە دەستپێكردووە كە ناتوانن منداڵیان ببێت، بەڵام دوای ساڵی 2014، پیشەكەی رێگایەكی جیاوازی گرتەبەر.
دكتۆرە نەغەم دەڵێت "ئەو كارەساتەم بینی كە بەسەر ژنانی ئێزیدیدا هات، لە شێوازەكانی سوكایەتی زارەكییەوە تا دەستدرێژی سێكسی"، كاتێك هەموان هەوڵی هەڵاتنیان دەدا، بڕیاریدا بەرەو كەمپەكانی ئاوارەیی بڕوات بۆ چارەسەری ژنانی رزگاربوو، كە پێویستیان بە چارەسەری نەخۆشی و ئەو برینانەبوو بەهۆی ئەشكەنجەدان و پێشێلكاری سێكسییەوە روبەڕوی ببونەوە، جگە لە خراپی بژێوی.
دوای ماوەیەك كورت، نەغەم، كە بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی گشتی شێخان بوو، رێكخراوێكی ناحكومی بەناوی (دروستكەری هیوا - Hope Makers)، بۆ چارەسەری ژنانی رزگاربوی دەستی داعش و دابینكردنی ئاسودەیی دەرونی لەڕێی پاڵپشتیكردنەوە.
دكتۆرە نەغەم، هەندێكجار ناتوانێت هەستی خۆی بۆ دڵنەوایی نەخۆشەكانی دەرببڕێت، بەتایبەت لەكاتی چارەسەركردنی ئەو كچانەی تەمەنیان لە هەشت ساڵ تێناپەڕێت، "زۆر كاریگەر دەبم و مرۆڤایەتیم توشی شۆك دەبێت، ئاخر چۆن دەتوانیت دڵنەوایی كچێكی زۆر بچوك بكەیت كە پیاوێكی تەمەن 60 ساڵ زیاد لە جارێك دەستدرێژی سێكسی كردۆتەسەر".
ئەوكاتانەی دڵتەنگ و نیگەرانە، دەچێتەوە بۆ لای دایكی (سوهام)، تا ئامۆژگاری بكات، ئەویش پێیدەڵێت بەردەوامبە، چونكە رزگاربوان پێویستیان پێیەتی، سوهام بە زەردەخەنەوە دەڵێت؛ كچەكەی هەموكات هەروا بووە، كاتی منداڵی، وەك دایكێك هەڵسوكەوت و مامەڵەی لەگەڵ برا و خوشكە بچوكەكانیدا دەكرد.
هەرچەندە دەرفەتی بۆ رەخسا عیراق بەجێبهێڵێت، بەڵام دكتۆرە نەغەم بڕیاریدا بە یەكجاری بمێنێتەوە، دەڵێت "من بۆ ماوەیەكی دوردرێژ لێرەم، پەیام و دۆسیەیەكم هەیە، پێموایە رزگاربوان هێشتا پێویستیان بە هاوكارییە، منیش نامەوێت پشتیان تێبكەم، وەك ژنێكی ئێزیدی كە هەمان بیروباوەڕی ژنانی رزگاربوم هەیە".
لە بەرانبەر خزمەتەكانی و پابەندی بە كۆمەڵگەكەیی و بەرانبەر بە هەموو ئاوارەكان لە عیراق، نەغەم حەسەن، پزیشكی پسپۆڕی ژنان، بوو بە براوەی خەڵاتی نانسن بۆ پەنابەران بۆ ساڵی 2022 لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقیا، كە خەڵاتێكی ساڵانەی بەناوبانگە بۆ رێزلێنان لەو كەسانەی هەنگاوی نائاسایی و ناوازەیان ناوە بە ئامانجی هاوكاریكردنی ئاوارە و خەڵكی بێ دەوڵەت.
ئاوارەی ئێزیدی هێشتا لە باروخێكی ناهواری ناو كەمپ و شوێنە هەڕەمەكییەكاندا دەژین، چەندین خێزانیش بەدوای رفێنراوەكانیاندا دەگەڕێن، بەشێكیان ناتوانن بەهۆی نەبونی خزمەتگوزارییەكانی وەك تەندروستی و پەروەردەوە بگەڕێنەوە بۆ زێدی خۆیان لە شنگال، خانوەكانیان روبەڕوی وێرانكاری بۆتەوە و بەربەستی ئەمنی هەیە، هەندێك لە ژنانی ئێزیدیش، كە منداڵی لەدایكبوی ئەو ئەزمونە سەختەی پێیدا تێپەڕبوین، پەروەردە دەكەن، روبەڕوی گرفت بونەتەوە بۆ تێكەڵبونەوە بە كۆمەڵگە.
دكتۆرە نەغەم تائێستا چارەسەری هەزار و 200 ژن و كچی رزگاربوی كردووە، لە رێكخراوە ناحكومییەكەیدا 50 فەرمانبەر و دوو نۆرینگەی لە شنگال هەیە، كە راوێژ و چارەسەری دەرونی پێشكەش بە رزگاربوان دەكەن، تەنانەت بەشێك لەوانەی ئەو چارەسەری بۆ كردون، ئێستا داكۆكیكارن لە ئاشتی و مافەكانی مرۆڤ، ئەوەش بەلای نەغەم-ـەوە "جێی شانازی و دڵخۆشی زۆرن".
لە كەمپی ئاوارەیی روانگە (لە دهۆك)، لەیلا (42 ساڵ) لە دەستەچەپی دكتۆرە نەغەم دانیشتووە، كە بۆ ماوەی چوار ساڵ لە دیلیەتی و ئەشكەنجەی بەردەوامی داعشدا بوو، ئەو دەڵێت؛ داعش هاوسەرەكەیی و سێ كوڕە گەورەكەیان لەسێدارەداوە، "زۆرم لەدەستدا، زۆر كەس... ئازایەتی ئەوەم نییە باسی ئەو دڕندەییە بكەم كە بینیومە".
لەیلا دەڵێت ئەزمونی دیلەیەتی كاریگەری لەسەر جەستە و مێشكی داناوە، رزگاربوانی وەك ئەو، هەستدەكەن دنیا نەهامەتییەكانی لەبیركردون وەك ئەوەی هیچ روینەدابێت، بۆیە چاودێری و گرنگیپێدانی بەردەوامی هاوشێوەی ئەوەی دكتۆر نەغەم، بۆ ئەوان بایەخی زۆری هەیە.
"لەو چركەساتەی گەڕاوینەتەوە بۆ ماڵەوە، سود بە پاڵپشتییەكانی دكتۆرە دەبینین، هێشتا ئەو هاوكاریمان دەكات و بەردەوام لەبەر ئێمە ئامادەیی هەیە" لەیلا وای وت.
