ئەو خەونەی سالم بەدەل ساڵانێكی زۆر هەوڵی بۆ دا، تەنیا ماوەیەكی كەم درێژەی كێشا و بەبێ ئیرادەی خۆی لە ئەوروپاوە رەوانەی عیراق كرایەوە.
سالم، تەنیا چەند هەفتەیەكە گەڕێنراوەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان، بە دیاریكراوی لە ئەڵمانیاوە، كە كاتێكی زۆری لە خەونی گەیشتن بەو وڵاتە بەڕێكرد و پارەیەكی زۆریشی خەرجكرد.
"لە 2023ـەوە بەڕێكەوتین بۆ ئەڵمانیا، تا گەیشتین ناخۆشی زۆرمان بینی، پارەی زۆرمان خەرجكرد، بەڵام تەنیا ئامانجم گەیشتن بوو بەو وڵاتە، ئەوە خەونی من بوو" سالم وای وت، ئەو هاوڵاتییەكی ئێزیدی نیشتەجێی ناحیەی خانكێ-ـیە لە قەزای سێمێل (پارێزگای دهۆك).
زۆربەی ئێزیدییەكانی جیهان – لەدوای عیراقەوە- ئەڵمانیا ماڵی دووەمیانە، هەندێك سەرچاوە باس لە بوونی 230 هەزار ئێزیدی دەكەن لەو وڵاتە.
"خەونم ئەوەبوو لە ئەڵمانیا بمێنمەوە، بەڵام بەداخەوە دیپۆرت كرامەوە" سالم كەمتر لە دوو ساڵ و نیو لە ئەوروپا مایەوە، دەڵێت "نەك هەر من، هەزاران كەسی تر دیپۆرت دەكرێنەوە، بەتەواوی نازانم هۆكار چییە".
حكومەتی ئەڵمانیا ناوبەناو ژمارەیەك پەنابەری عیراقی دیپۆرتی عیراق دەكاتەوە، لەنێویاندا ئەو ئێزیدییانەش دەگرێتەوە، كە هەوڵی زۆر هەبوو بەهۆی ئەو دۆخەی لەشەڕی داعش بەسەریاندا هات مامەڵەیەكی جیاوازتریان لەگەڵدا بكرێت.
پیر دەیان جەعفەر، بەرێوەبەری فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەكان سەر بە حكومەتی هەرێمی كوردستان بە (كەركوك ناو)ـی وت "حكومەتی ئەڵمانیا بەفەرمی ئێمەی ئاگاداركردۆتەوە كە 20 هەزار كەس دیپۆرتی عیراق دەكەنەوە، لەو ژمارەیەش زۆرینەیان ئێزیدین كە لە كەمپ و سنوری شنگال دەژیان".
چارەنوسی ئێزیدییەكان لەكاتی جەنگی داعش بابەتێكی گرنگ بوو بۆ وڵاتانی ئەوروپی، لە ئەڵمانیا بەتایبەت، هەر بۆیە لە كانونی دووەمی 2023ـدا پەرلەمانی ئەڵمانیا ئەو تاوانانەی دژی ئێزیدییەكان کراون بە تاوانی جینۆساید ناساند.
ئێزیدییەكانی نیشتەجێی نەینەوا، بە تایبەت قەزای شنگال لە ئابی 2014ـدا روبەڕوی هێرشی چەكدارانی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام ناسراو بە داعش" بوونەوە، دوو هەزار و 293 كەسیان كوژراون، لەپاڵ رفاندنی 6417 ئێزیدی لەنێویاندا ژن و منداڵ، كە تائێستاش چارەنوسی زیاتر لە دوو هەزار و 500 رفێنراو نادیارە، جگە لە ئاوارەبوون و كۆچكردنی هەزاران خێزان. بەپێی ئاماری نوسینگەی رزگاركردنی رفێنراوانی ئێزیدیی حكومەتی هەرێمی كوردستان.
سالم بەدەل، خەونەكەی خۆی بە گەڕاندنەوەی كۆتاییهاتووە و دڵی لای پەنابەرانی دیكەیە لە ئەوروپا، "دەبێت بارودۆخی ئێزیدییەكان و ئەو كارەساتانەی بەسەریاندا هاتووە لەبەرچاوبگیرێت، بێگومان ئەمە (دیپۆرت كردنەوە) ستەمێكی ترە لە ئێزیدییەكان دەكرێت".
ئەڵمانیا كە بە وڵاتانی پەنابەر ناودەبرێت، چەند ساڵێكە هەڵمەتەكانی چڕكردۆتەوە بۆ ناردنەوەی پەنابەرانی عیراقی، بەپێی ئامارە ناڕەسمییەكان، تەنیا دیپۆرتكردنەوەی ئێزیدییەكان لە چوار ساڵی رابردودا گەیشتۆتە نزیكەی 500 كەس.
لێپرسراوەكەی فەرمانگەی كۆچ لە هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد، تەنیا لەمساڵدا زیاتر لە 180 ئێزیدی تۆماركراون كە لە ئەڵمانیاوە گەڕێنراونەتەوە.
"لەم مانگەدا بەشێكی تایبەت بەناوی (گەڕانەوەی نیشتیمان) لەناو فەرمانگەكەماندا دەكرێتەوە تایبەت بەو كەسانەی لەدەرەوەی وڵات دیپۆرت دەكرێنەوە" پیر دەیان جەعفەر رونیكردەوە ئەو بەشە بۆ تۆماركردنی زانیاری كەسانی دیپۆرت كراوەیە تا دۆسیەكانیان بدرێت بە رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان و هاوكاری بكرێن.
بەشێك لە گەڕێنراوەكان توانای پەیداكردنی بژێوی ژیانیان نییە، بەهۆی بێكارییەوە، هەروەها هەندێكیان لە دۆخێكی جێگیری دەرونی و ئارامیدا ناژین.
پیر دەیان جەعفەر وتی "لە ساڵی 2023ـەوە حكومەتی عیراق بڕیاریداوە ئەوانەی دیپۆرت دەكرێنەوە قەرەبۆ دەكرێنەوە بە بڕێك پارە و رەخساندنی هەلیكار قەرەبوبكرێنەوە، بەڵام ئەوانەی هەرێمی كوردستان و ئێزیدی نەگرتۆتەوە"، دەشڵێت هەوڵدەدەن قەرەبووكردنەوە هەرێمیش بگرێتەوە.
هێشتا زیاتر لە 150 هەزار ئێزیدی لە كەمپەكانی هەرێمی كوردستان نیشتەجێن، كە خەڵكی ناوچە جیاوازەكان، بە تایبەت شنگالن، بە پاساوی نەبونی خزمەتگوزاری و وێرانكارییەكانی شەڕ و ناسەقامگیری ئامادەنین بۆ زێدی خۆیان بگەڕێنەوە.
"نازانین، وەكو ئێزیدییەكان لەمەودوا روو لە چ ناوچەیەك و شارێك بكەن، هەزاران جار وتومانە تەنیا دەمانەوێت بژین، داوای زیاترمان نەكردووە، بەڵام تەنانەت مافی ژیانكردنیش بۆ ئێمە قورس بووە" سالم بەدەل، وای وت.
