شه‌ڕێكی وێرانكه‌ر بوو بۆ ئه‌و، له یه‌ككاتدا هه‌م هاوسه‌ر و باوكی منداڵه‌كانی له‌ده‌ستدا، هه‌میش زیانی زۆر به خانوه‌كه‌ی كه‌وت، بۆیه پێنج ساڵه دوور له ده‌ستی هاوكاری حكومه‌ت به ته‌نیا هه‌وڵی مانه‌وه ده‌دات له ژیاندا.
مه‌ها مه‌دوڵا، ته‌مه‌نی گه‌یشته 34 ساڵ، له‌گه‌ڵ چوار منداڵه‌كه‌یدا؛ یه‌حیا، یوسن، ساره و ئه‌حمه‌د به خێری خێرخوازان ده‌ژی، دوای ئه‌وه‌ی له شه‌ڕی داعشدا له موسڵ، هاوسه‌ره‌كه‌ی كوژرا و خانوه‌كه‌یشی له گه‌ڕه‌كی ئیسلاح زه‌راعی له به‌ری راست، به‌شێكی به ته‌واوی روخا.
"خۆم له‌به‌رده‌م به‌رپرسیارێتییه‌كی گه‌وره‌دا بینییه‌وه، له‌روی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵه‌كان و دابینكردنی پێداویستییه‌كانیانه‌وه، نه‌مده‌توانی زیانه‌كانی خانووه‌كه‌مان چاكبكه‌نه‌وه" مه‌ها بۆ (كه‌ركوك ناو) وای وت.
دوای ماوه‌یه‌ك له ده‌رده‌سه‌ری و هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی، مه‌ها له‌رێی خه‌ڵكی خێرخواز و كۆمه‌كه‌وه، خانوه‌كه‌یان نۆژه‌نكرده‌وه و پێداویستیه‌كانی ناوماڵیشی دابینكرد، بێ ئه‌وه‌ی هیچ لێپرسراوێكی حكومی له بارودۆخی ژیانی بپرسێته‌وه.
"دواتر ده‌بوو كارێك بكه‌م نه‌ك چاوه‌ڕوانی هاوكاریی، بۆیه په‌یوه‌ندیم به رێكخراوی فه‌زعه‌ی مرۆییه‌وه كرد تا پێداویستیه‌كانی به‌رگدرووم بۆ دابینبكه‌ن، كاتێك باسی بارودۆخی خۆم بۆ كردن، ئه‌وانیش وه‌ڵامی داواكارییه‌كه‌یان دامه‌وه به پێدانی ئامێریكی دورین و كه‌ره‌سته‌ی تر".
مه‌ها؛ له ئێستادا هه‌وڵی تێپه‌ڕاندنی سه‌ختییه‌كان ده‌دات، تا له‌سه‌ر پێی خۆی بوه‌ستێت و وه‌ك خۆی وتی؛ له‌رێی كاركردنه‌وه پاروی حه‌ڵاڵ و بژێوی منداڵه‌كانی دابینده‌كات و پارێزگاری له داهاتووی خوێندنه‌كه‌شیان ده‌كات.
هێرشه‌كانی داعش و شه‌ڕی ئه‌و رێكخراوه، به تایبه‌ت له پارێزگای نه‌ینه‌وا ده‌یان هه‌زار كه‌سی بێوه‌ژن كرد وه‌ك مه‌ها و منداڵانیشی له نازی نزیكترین كه‌سیان كرد، كه زۆرینه‌یان له چاوه‌ڕوانی به‌ده‌مه‌وه‌چونی هاوكاری حكومه‌ت و خێرخوازاندا رۆژ ده‌كه‌نه‌وه.
بێوه‌ژن و منداڵانی بێ باوان
حه‌وت هه‌زار بێوه‌ژن هه‌یه له پارێزگای نه‌ینه‌وا، له‌گه‌ڵ 23 هه‌زار منداڵ كه باوك و دایك یان یه‌كێكیان له‌ده‌ستداوه، ئه‌وه‌ش به‌پێی ئامارێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا.
حوسامه‌دین عه‌بار، ئه‌ندامی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای نه‌ینه‌وا دوای ئاشكراكردنی ئه‌و ئاماره، جه‌ختیكرده‌وه له خراپی بارودۆخی بێوه‌ژن و منداڵانی بێ باوان.
عه‌بار به (كه‌ركوك ناو)ی وت "بێوه‌ژن و منداڵانی بێ باوان پێویستیان به چاودێری هه‌یه، هه‌رچه‌ند بودجه ته‌رحانكراوه، به‌ڵام به‌بێ پێشكه‌شكردنی هیچ به‌رنامه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی بۆ چاودێریكردن"، وتیشی "ئه‌و خێزانانه ته‌نیا به‌وه ده‌ژین كه له‌لایه‌ن كه‌سوكاری خۆیان و رێكخراوه فریاگوزارییه‌كانه‌وه به‌ده‌ستیان ده‌گات".
بێوەژنانی نه‌ینه‌وا، هاوسەری بەشێكی زۆریان بە دەست چەكدارانی داعش كوژراون، بەشێكیشیان بەهۆی هێرشی ئاسمانی یان بە گولـلەبارانكردن یاخود بە بۆردومان لەكاتی هەڵاتندا، لە هیڵەكانی پێشەوەی پێكدادان بەركەوتوون و گیانیان لەدەستداوە.
ئه‌ندامه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای نه‌ینه‌وا وتی "ژماره‌یه‌كی زۆر پێویستیان به هاوكاری به په‌له هه‌یه له‌لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانی حكومه‌تی فیدراڵیه‌وه، تا پلانێك دابنێن و له‌و رێیه‌وه پارێزگاری بكرێت له‌و ژنانه‌ی هاوسه‌ره‌كانیان له‌ده‌ستداوه یان ئه‌و منداڵانه‌ی باوك و دایك یاخود یه‌كێكیان نه‌ماوه".
قوربانیانی شه‌ڕ
جگه له بێوه‌ژن و منداڵانی بی باوان، له شه‌ڕی داعش، هه‌زاران منداڵ و ژن بونه قوربانی، كه به‌شێكیان له ته‌رمه به‌جێماوه‌كاندا هه‌ڵگیرانه‌وه، ئه‌وه‌ش به‌پێی ئاماره‌كانی ئیداره‌ی ناوخۆیی نه‌ینه‌وا.
سه‌كینه محه‌مه‌د عه‌لی، به‌رێوه‌به‌ری به‌شی ژنان و منداڵان له دیوانی پارێزگای نه‌ینه‌وا به (كه‌ركوك ناو)ی وت، ژنان و منداڵان قوربانی شه‌ڕن، بۆیه پێویستیان به به‌رنامه‌یه‌كی تایبه‌ت هه‌یه بۆ پاراستنیان و هاوكارییان تا به ئامانجه‌كانیان بگه‌ن.
بێوەژنانی موسڵ، بەبێ هیچ داهاتێك دەژین و زۆرینەیان منداڵیان هەیە، بۆیە وەكو لاوازترین توێژی ئاوارەی شەڕی موسڵ هەژماركراون له زۆربه‌ی راپۆرته‌كانی نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كاندا.
سه‌كینه وتی "لێپرسراوانی نه‌ینه‌وا له جموجۆڵ و هه‌وڵدان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ناوه‌ندی تا یاسایه‌كی نوێ ده‌ربكرێت بۆ فه‌راهه‌مكردنی مافه‌كانی بێوه‌ژن و منداڵانی بێ باوك و دایك".
هه‌وڵی ده‌ركردنی ئه‌و یاسایه، ئامانجێكی تری سودمه‌ندبونی بێوه‌ژنانه له چاودێری كۆمه‌ڵایه‌تی، كردنه‌وه‌ی خولی فێربونی پیشه‌یی، بۆ ئه‌وه‌ی پشت به خۆیان ببه‌ستن و منداڵانیشی كه دایك و باوكیان نه‌ماوه، له سه‌نته‌رێكدا سه‌رپه‌رشتی بكرێن و سودیان لێوه‌ربگیرێت له گه‌شه‌پێدان و پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه‌دا، به‌وته‌ی سه‌كینه.
لێپرسراوان له هه‌وڵدان تا یاسایه‌كی نوێ ده‌ربكرێت بۆ فه‌راهه‌مكردنی مافه‌كانی بێوه‌ژن و منداڵانی بێ باوان
پرۆژه‌ی بچوك
مسته‌فا خه‌تیب، جێگری رێكخه‌ری گشتی رێكخراوی فه‌زعه‌ی مرۆیی ده‌ڵێت ئه‌و خێزانانه‌ی زیانیان به‌ركه‌وتووه له موسڵ زۆرن و به‌هۆی به‌ده‌مه‌وه‌نه‌چونی حكومه‌ت، مه‌ینه‌تی و بارگرانییه‌كانی سه‌رشانیان زیاتر بون.
"رێكخراوی فه‌زعه هاوكاری زۆری دارایی بۆ ئه‌و خێزانانه دابینكردووه، به‌ڵام ئێمه ناتوانین هاوكاری ته‌واوی زیانلێكه‌وتووه‌كان بكه‌ین، دوای نه‌مانی هاوكارییه‌كانیش ده‌كه‌ونه‌وه بارودۆخێكی سه‌خت، بۆیه بڕیارماندا ئه‌و پاره‌یه‌ی وه‌ك هاوكاری ته‌رخانكراوه راسته‌وخۆ به خه‌ڵك نه‌درێت و له كردنه‌وه‌ی پرۆژه‌ی بچوكدا خه‌رجبكرێت".
خه‌تیب وتی "له‌رێی كردنه‌وه ئه‌و پرۆژانه‌وه سودمه‌ندبوان ده‌بنه خاوه‌نی پاره و كار، دواتریش ده‌توانن گه‌شه به پرۆژه‌كانیان بكه‌ن".
هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌دا تائێستا 24 پرۆژه‌ی بچوكی جۆراوجۆر كراونه‌ته‌وه، به پاڵپشتی رێكخراوی فه‌زعه بۆ ئه‌وانه‌ی زیانیان به‌ركه‌وتووه به‌هۆی شه‌ڕه‌وه، چاودێری كاری ئه‌و پرۆژانه‌ش به‌رده‌وامی هه‌یه له‌لایه‌ن لیژنه‌یه‌كی تایبه‌تمه‌نده‌وه و ئه‌و ژنانه‌ی له پرۆژه‌كان سودمه‌ندبون، ئێستا دور له هاوكاری حكومه‌ت پشت به خۆیان ده‌به‌ستن.
ته‌حه‌دییه‌كانی به‌رده‌م بێوه‌ژنان
به‌بڕوای غه‌زوان داودی، سه‌رۆكی لیژنه‌ی مرۆیی له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای نه‌ینه‌وا، حكومه‌تی ناوخۆیی روبه‌ڕوی ته‌حه‌دی زۆر بۆته‌وه، ئه‌وه‌ش له دۆسیه‌ی هه‌زاران بێوه‌ژندا.
"به‌پێی ده‌ستوری عیراقی، پێویسته لایه‌نه حكومییه‌كان چاودێری پێویست بۆ ژنان دابینبكه‌ن، به تایبه‌ت بێوه‌ژن و ته‌ڵاقدراوان، بۆ ئه‌وه‌ش زیاد له نوسراوێكمان داوه‌ته حكومه‌تی فیدراڵی له‌و رووه‌وه، له پێناو خزمه‌تی ئه‌و توێژه زوڵملێكراوه‌دا".
جگه له ژنانی بێوه‌ژن، هێشتا نزیكه‌ی سێ هه‌زار ژن و كچی ئێزیدی بێسه‌روشونن دوای رفاندنیان له‌لایه‌ن داعشه‌وه له ئابی 2014دا، له‌گه‌ڵ هه‌زاران ژن و منداڵی به‌جێماوی چه‌كدارانی ئه‌و رێكخراوه، كه له چه‌ند كه‌مپێكدا له‌ژێر چاودێری حكومه‌تدا ده‌ژین.
داودی ده‌ڵێت كێشه‌یه‌كی تر له به‌رده‌میاندا، دۆسیه‌ی ئاساییكردنه‌وه‌ی بارودۆخی ژنانی داعش و چاودێرییانه له رووی كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌رونییه‌وه.
سه‌رۆكی لیژنه‌ی مرۆیی له ئه‌نجومه‌نی پارێزگا وتی "ژنانی موسڵ پێویستیان به هاوكاری نێوده‌وڵه‌تی و حكومه‌تی ناوخۆیی هه‌یه، به تایبه‌ت وه‌زاره‌ته په‌یوه‌ندیداره‌كان به ژنانه‌وه، وه‌ك وه‌زاره‌تی كار و كاروباری كۆمه‌ڵایه‌تی، تا گرنگی به‌و توێژه بده‌ن".
