بۆردومانكردنی ناوبەناوی سەربازگەیەكی توركیا لە دەشتی نەینەوای ناوخاكی عیراقدا، داواكارییەكانی بۆ چۆڵكردنی ئەو سەربازگەیەی لە ناوچەكە زیاتر كردووە، تائێستا چەندین جار سەربازگەكە كراوەتە ئامانج و بەهۆیەوە سێ مەدەنی برینداربون.
درەنگانێكی شەوی رابردوو 29ی ئاداری 2022، بۆ جاری هەشتەم پێنج موشەك ئاراستەی سەربازگەی زێلكان لە باشیك كراون، ئەوەش بەپێی راگەیەنراوێكی دژە تیرۆری كوردستان كە جەختیكردەوە دووان لەو موشەكانە لەناو سەربازگەكە و سیانیان لە چیای باشیك كەوتونەتە خوارەوە، بەبێ ئەوەی هیچ زیانێكی هەبێت.
ئەوەش دوای تەنیا دوو مانگ دێت لە ئاراستەكردنی شەش موشەكی تر بۆ هەمان سەربازگە لە 3ی شوباتی ئەمساڵدا. هەرچەندە ئەو دوو هێرشە هیچ زیانێكی نەبووە، بەڵام داخوازی خەڵكی ناوچەكە و ئیدارە خۆجییەكانی زیاتر كردووە بۆ چۆڵكردنی ئەو سەربازگەیە.
حەمەدئەمین غەریب، بەڕێوەبەرى ناحیەى زێلکان سەر بە قەزای شێخان – نزیكترین لێپرسراوی خۆجێی پارێزگای نەینەوایە لە سەربازگەكەی توركیاوە -، بەر لە هێرشەكەی شەوی رابردوو، وتی "تائێستا حەوت جار سەربازگەكە بۆردومانكراوە و سێ مەدەنیش بەهۆی ئەو بۆردومانانەوە برینداربون، بونى ئەو بنکەیە کاریگەرى نەرێنی هەیە لەسەر ئیدارەی خۆجێی ناوچەكە و خەڵكی گوندەكانیش ناڕازین، بەگشتی دەترسن بەهۆی بۆردومانەكانەوە بكرێنە ئامانج و ژیانیان لەدەستبدەن و ئاوارە ببنەوە"، زیاتر وتی "ناوچەكە ئارامە و پێموایە چیتر پێویست بە مانەوەی ئەو سەربازگەیە ناكات".
ناوچەكە ئارامە و پێموایە چیتر پێویست بە مانەوەی ئەو سەربازگەیە ناكات
ئەو ترسە لەكاتێكدایە، لە سەردەمی شەڕی داعشدا – ناوەڕاستی 2014 تا كۆتایی 2017- خەڵكی ئەو ناوچەیە ناچار موڵك و ماڵیان بەجێهێشت و ئاوارەبون. دوای شەڕی داعش گەڕانەوە بۆ زێدی خۆیان.
توركیا بە رێككەوتن لەگەڵ حكومەتی عیراقدا، لەساڵی 2016ەوە لە چوارچێوەی بەشداریكردنی لە شەڕی دژ بە داعشدا، سەربازگەیەكی لە چیای باشیك نزیك ناحیەی زێلكان کردۆتەوە، ئەوەش بەناوی هاوكاریكردنی هێزەكانی عیراق لەڕوی مەشق و راهێنانەوە، بەتایبەت هێزەكانی حەشدی عەشایەری سوننە.
سەربازگەكە دەكەوێتە كۆتایی سنوری ناحیەی باشیك لە قەزای حەمدانیە و سەرەتای ناحیەی زێلكان لە قەزای شێخان لە پارێزگای نەینەوا.
سەربازگەكە نزیكە لە سێ گوندی ناوچەكەوە، لەئێستادا خەڵك لە دوای شەڕی داعش گەڕاونەتەوە بۆ زێدی خۆیان، ئەوانیش گوندەكانی گودات و جێبرا كە تێكەڵەیەكین لە كورد و عەرەب، گوندی سێیەم (شەرەف) دانیشتوانەكەی عەرەبن.
بەڕێوەبەرى ناحیەى زێلکان وتی "سەربازگەكە تەنیا 500 مەتر لەو گوندانەوە دورە".
سه‌دا 40ی دانیشتوانی ناحیه‌ی زێلكان له ئاواره‌یی گه‌ڕاونه‌ته‌وه، كه ژماره‌یان ده‌گاته نزیكه‌ی 50 هه‌زار كه‌س، ئه‌و ناحیه‌یه 30 گوندی هه‌یه و دانیشتوانه‌كه‌ی زۆرینه ئێزیدین، به‌دوای ئه‌واندا عه‌ره‌بی سونه و كوردی موسڵمانیش هه‌ن.
"بەڕاستی نازانین كێ ئەم سەربازگەیە دەكاتە ئامانج، بەڵام لەو ناوچانەوە موشەكیان ئاڕاستە دەكرێت كە سەد لەسەد لەژێر دەسەڵاتی حەشدی شەعبیدان، هەرچەندە بەدواداچون و لێكۆڵینەوە بۆ ئەم بابەتە ئیشی دەزگا ئەمنییەکانە"، حەمەدئەمین غەریب وایوت.
لەو ناوچانەوە موشەكیان ئاڕاستە دەكرێت كە سەد لەسەد لەژێر دەسەڵاتی حەشدی شەعبیدان
غەزوان حامد، ئەندامى ئەنجومەنى پارێزگاى نەینەوا – لە كۆتایی 2019ەوە بە بڕیاری پەرلەمان ئەنجومەنەكە لەكارخراوە-، وتی "بونی سەربازگەی توركیا لەو ناوچەیە بۆ ئێستا تەنیا زیان و سەرئێشەیە بۆ خەڵك و هێزە ئەمنییەكانی ناوچەكە و زیانی لە سود زیاترە، پێویستە حكومەتی عیراق و پەرلەمان بڕیارێك لەسەر مانەوەی ئەو سەربازگەیە بدەن".
"ئەوان بۆ كاتی شەڕی داعش هاتن، شەڕ كۆتایی هات و ناوچەكە لەڕوی ئەمنییەوە سەقامگیرە و پێویستی مانەوەی ئەو سەربازگەیە نەماوە... بەڵام تێڕوانینی زۆرینەی ئەنجومەن پێش هەڵوەشانەوەش ئەوەبوو تورکیا لەڕێی ئەو سەربازگەیەوە دەیەوێت هەژمونى خۆى لە ناوچەکەدا زیاد بکات". غەزوان حامد وایوت.
غەزوان لەسەر پێكهاتەی شەبەك ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا بوو، شەبەك لە چوارچێوەی دەستەی گشتی حەشدی شەعبیدا هێزێكیان هەیە و لە ئێستادا لە دەشتی نەینەوا جێگیرن.
ئەو وتی "خەڵكی ناوچەكە بەتایبەت دانیشتووانی هەردوو ناحیەی زێلكان و باشیك و گوندەكانیان لە دەنگی ئەو موشەکانە زۆر دەترسن کە سەربازگەكە دەكەنە ئامانج، پێویستە دڵنیایی ئەمنی بدرێتە خەڵكی ناوچەكە كە زۆر نییە لە ئاوارەییەوە گەڕاونەتەوە".
"ئەم پرسە لە دەسەڵاتی ئیدارەی خۆجێی نەینەوا گەورەترە، پێویستە حكومەت و پەرلەمانی نوێ بۆ ئەوە هەنگاوبنێن و توركیا لە ناوچەكە دوربخەنەوە"، غەزوان وایوت.
ئەم پرسە لە دەسەڵاتی ئیدارەی خۆجێی نەینەوا گەورەترە، پێویستە حكومەت و پەرلەمانی نوێ بۆ ئەوە هەنگاوبنێن و توركیا لە ناوچەكە دوربخەنەوە
لەبارەی ئەوەی ئەنجومەنی پارێزگا هیچ بەڵگەیەكی لابوو، یان لایە لەوەی كێ سەربازگەكە دەكاتە ئامانج، ئەو وتی "ناوی هێزەكانی حزبوڵا و سەید شوهەدا كە سەر بە ئێرانن و لە عیراق و لەوانەش لە پارێزگای نەینەوا چالاكن دەهێنرێت، بەڵام ئەمە بەڵگەی تەواو نییە و دەبێت حكومەتی عیراق بۆ ئەوە لێكۆڵینەوە بكات و ئەو هێزانە دەستنیشان بكات".
سەید شوهەدا و كەتیبەكانی حزبوڵا، دوو گروپی چەکداریی و سیاسیی شیعەن و لەژێر چەتری دەستەی گشتی حەشدی شەعبی کاردەکەن. ئەو دوو گروپە لەلایەن نەیارەكانیانەوە، زۆركات، بە نزیک لە ئێران تۆمەتبار دەکرێن.
ئیحسان نۆن، هاوڵاتییەكی خەڵکى ناحیەى باشیکە لە پێکهاتەى ئێزیدى، دەڵێت هەرجارێك بنكەكە بۆردومان بكرێت، ئەوان هەستدەكەن دەبێت جارێكی تر ئاوارە ببنەوە.
"ئێمە لە خوارەوەی چیاكەین و خۆمان و منداڵەكانمان زۆر دەترسن، هەست بە ئارامی ناكەین، بەڕاستی نامانەوێت ئەو سەربازگەیە لە ناوچەکەمان بمێنێتەوە". ئیحسان نۆن وایوت.
لە نیسانی 2021دا، لەكاتی بۆردومانكردنی سەربازگەكەدا، موشەكێك بەر ماڵی هاوڵاتییەك كەوت و بەهۆیەوە دوو منداڵ برینداربون.
شێروان دوبەردانى، نوێنەری پارێزگای نەینەوا لە پەرلەمانی عیراق لە فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كورستان، وتی "سەربازگەكەی توركیا بە رەزامەندی حكومەتی عیراق بووە، بۆ مەشقپێدانی هێزەكانی عیراق لە نەینەوا، ئێستاش بەردەوامن لە مەشق و راهێنان... لەو سەربازگەیە تەنیا ژمارەیەك راوێژکار و شارەزای سەربازى توركیا هەن كە ژمارەیان زۆر کەمە".
لە نەخشەكەدا ناحیەی باشیك نیشاندەدات لە نێوان هەردوو پارێزگای نەینەوا و هەولێر. ناحیەكە نزیكە لە سەربازگەی توركیا.
"پێمانوایە چەند هێزێك لە حەشدی شەعبی، بەشێكن یان هاوكارن لەو پەلاماردانانە بۆ سەر سەربازگەكە، گریمان باوادابنێن ئەوانیش نین، ئەى چۆن ئەو چەکە قورسانە، دەگەنە ئەو ناوچانە بەبێ ئاگاداری ئەوان و لەوێوە ئاڕاستەی سەربازگەی توركیا دەكرێت، چونكە هەموو جارێك موشەكەكان لەو ناوچانەوە ئاراستەی سەربازگەكە دەكرێن كە لەژێر دەسەڵاتی هێزەكانی حەشدی شەعبیدان"، شێروان دوبەردانی وایوت.
جەختیشیكردەوە "هەر هێزێكی عیراقی لەگەڵ مانەوەی ئەو سەربازگەیە نییە، پێویستە لە پەرلەمان و حكومەتی داهاتوی عیراق كار بۆ ئەوە بكات، نەك بە بۆردومانكردن، چونكە ئەوە لە بەرژەوەندی كەسدا نییە".
هاوكات، عەمید فەهمى سندى، لێپرسراوی میحوەری ناوەرانی هێزەكانی پێشمەرگە – میحوەرەكە 15كم لە سەربازگەی توركیاوە دورە-، دەڵێت "راستە ئەو سەربازگەیە لە ئێستا بۆ ناوچەكە بۆتە كێشە، بەڵام بەو شێوەیە سەربازگەكە چۆڵناكرێت... هەموو موشەكەكان لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی حەشدی شەعبییەوە ئاڕاستەی سەربازگەكە دەكرێن، بەڵام ناتوانین بڵێین سەد لە سەد چ هێزێكی لە پشتەوەیە".
وتیشی "وەكو هێزەكانی پێشمەرگە هیچ هەماهەنگیی و پەیوەندییەكمان لەگەڵ ئەو سەربازگەیەدا نییە".
بەگشتی هێزەكانی حەشدی شەعبی لەكاتی هەر بۆردومانێكدا كە دەستی تۆمەت بۆ ئەوان رادەكێشرێت، رەتیدەكەنەوە بۆردومانەكان هیچ پەیوەندییەكیان بەوانەوە هەبێت.
رامی عەبادی، لێپرسراوی روبەڕوبونەوەی تیرۆری فیكری لە نەینەوا – سەر بە دەستەی حەشدی شەعبی-، دەڵێت "تۆمەتەكان بۆ حەشدی شەعبی بنەمایان نییە، هیچ بەڵگەیەک نییە بیسەلمێنێت حەشدى شەعبى بۆردومانى بنکە سەربازییەکەى تورکیا دەکات".
وتیشی "ئێمە پێمانوایە لایەنێکى سیاسییە دەیەوێت کێشە و ئاڵۆزى لە ناوچەکە دروستبکات و برایەتیی و پێكەوەژیانی ئایینی و كۆمەڵایەتی لەنێوان پێكهاتەكانی نەینەوا تێكبدات". بەبێ ئەوەی ناوی هیچ لایەنێك بهێنێت.
لە دوای دواین هێرش بۆ سەر سەربازگەكە، گروپێك بەناوی (ئەحرار سنجار)، لە راگەیەنراوێكدا جەختیكردەوە لەوەی كە ئەوان ماوەیەکی زۆرە، چاوەڕێی حكومەتی فیدراڵ بون، بۆ وەڵامدانەوەی هێرشەكانی توركیا بۆ سەر قەزای شنگال لە رۆژئاوای پارێزگای نەینەوا، بەڵام كە وەڵامیان نەبووە، "ئەركی پاراستنی خەڵكی شنگال هەڵنەستاون"، بۆیە لە بەرامبەردا سەربازگەكەیان كردۆتە ئامانج. ئەوەش لەكاتێكدایە هێشتا هیچ ناسنامەیەكی ئەو گروپە دیار نییە.
لە مانگی نیسانی 2021دا، كاتێك بە موشەك هێرشكرایە سه‌ر سه‌ربازگه‌كەی توركیا، وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌و وڵاته كوژرانی سەربازێكی لەو بۆردومانەدا راگەیاند.
توركیا ناوبەناو هێرشی ئاسمانی دەكاتە سەر قەزای شنگال و كەمپی مەخمور لە پارێزگای نەینەوا و چەند جارێكیش قوربانی هەبووە، لە نێویاندا منداڵ. ئەوەش وەك خۆی دەڵێت ئامانج لێی لێدانە لە بەرژوەندییەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە).
بەڵام لە مانگی شوباتی ئەمساڵدا، توركیا بۆردومانی چەند ناوچەیەكی قەزای شنگالی كرد و لە یەكێك لە بۆردومانەكاندا بارەگایەكی هیزێكی حەشدی شەعبی بە تەواوی خاپور بوو.
رامی عەبادی، دەڵێت "ئەگەر ناڕەزایی هەبێت لە دژی بەردەوامی مانەوەی ئەو بنكە سەربازییەی توركیا، ئەوا پێویستە ناڕەزاییەكان بگەیەنرێنە حكومەتی عیراق".
ئەو بۆچونە بۆ گواستنەوەی پرسەكە بۆ پەرلەمانی عیراق، لەكاتێكدایە، پەرلەمان لە سەرەتای كاركردنیدا لە خولی نوێ و لە ئێستادا هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لە پێشینەی كارەكانیەتی. بەپێی زانیارییەكانی (كەركوك ناو)یش هیچ لایەن و هێزێك تائێستا ئەو پرسەی نەبردۆتە پەرلەمان.
پرسەكە هەرچۆنێك بێت، بونی ئەو سەربازگەیە لەمكاتەدا بۆ ئیحسان نۆن، خەڵكی باشیك، تەنیا نائارامی و ترسە بۆ خێزانەكەیی و لە چاوەڕوانی ئەوەدایە كەی بۆ جاری هەشتەم منداڵەكانی بە دەنگی موشەك خەبەریان دەبێتەوە.
ئەم بەدواداچونە لە 25ی شوبات لە (كەركوك ناو)، بڵاوبۆتەوە و جارێكی تر بە هەندێك دەستكاری كەمەوە بڵاوكراوەتەوە.
