ئەوس عەدنان ئامادەكاری بۆ چونە پۆلی شەشی سەرەتایی دەكات، ئەوەش لە قوتابخانەیەكی ئەهلی تەلەعفەر، چونكە دوو ساڵی رابردوی خوێندنی هەر لەو قوتابخانەیەدا بە ئەنجامێكی باشەوە تەواو كردووە.
"خوێندن لێرە جیاوازە لە خوێندنی قوتابخانە حكومییەكان كە سێ ساڵ من تیایدا خوێندم، لێرە بە شێواز و هۆكاری جیاوازی رونكردنەوە وانەكان دەخوێنین كە لە حكومییەكاندا نەبوو، جگە لەو چالاكییانەی بۆ كاتبەسەربردنی رۆژانە و وەرزش هەن" ئەوس (12 ساڵ) وای وت.
ئەو بە زەردەخەنەوە بۆ (كەركوك ناو) وتی "لە ڕاستیدا پێشتر ناچاربوم بچم بۆ قوتابخانە، ئەگەر پێداگری دایك و باوكم نەبوایە وازمدەهێنا، بەڵام ئێستا بە تەواوی جیاوازە، تەنانەت رۆژانی هەینی و پشووەكان بیری قوتابخانە و هاوڕێكانم دەكەم كە پێكەوە كاتی خۆش بەسەردەبەین".
لەگەڵ ئامادەكارییەكانی دەستپێكردنی ساڵی نوێی خوێندنی (2022-2023) سەدان منداڵ وەك ئەوس بڕیارە لە قوتابخانە ئەهلییەكانی تەلەعفەر درێژە بە خوێندن بدەن، ئەوەش بەچەندین هۆكاری جیاواز، لە نێویاندا قەرەباڵغی قوتابخانە حكومییەكان.
"من دڵنیام كە قوتابخانە ئەهلییەكان زۆر باشترن لە حكومی بەڵام توانای دارایی رەنگە رێگربێت لەوەی منداڵەكانمان بۆ ئەو قوتابخانانە بنێرین" بەوتەی عەدنان، باوكی ئەوس بۆ (كەركوك ناو).
ئەوس برایەكی بچوكتر لە خۆی هەیە، ئەحمەد تەمەنی شەش ساڵە و پێداگیری دەكات ئەویش لە هەمان قوتابخانەی ئەهلیی بچێتە بەر خوێندن، بەڵام باوكی دودڵە بتوانێت قیستی مانگانەی بۆ دابینبكات.
"پێموایە ئەحمەدیش وەكو من حەز بە قوتابخانە دەكات ئەگەر لەگەڵ مندا بێت، پێكەوە خەونەكانمان بەدیدەهێنین و نەخۆشخانەیەك دەكەینەوە، چونكە ئەو دەیەوێت ببێتە پزیشك و منیش دەبمە دەرمانساز" ئەوس وادەڵێت.
110 قوتابخانەی حكومی و پێنج قوتابخانەی ئەهلی بۆ 50 هەزار خوێندكار
لە ناوەندی قەزای تەلەعفەر 110 قوتابخانەی حكومی هەن؛ 80ـیان سەرەتایی و 30ـیان ناوەندی و ئامادەیین، كە هەمویان پێكەوە 50 هەزار و 28 خوێندكار لە خۆدەگرن، لە نێویاندا 33 هەزار و 633 خوێندكاری سەرەتایی لەگەڵ 16 هەزار و 395 خوێندكاری قۆناغەكانی ناوەندی و ئامادەیی، ئەوەش بەپێی سەرچاوەیەك لە پەروەردەی تەلەعفەر.
ئەو سەرچاوەیە كە داوایكرد ناوی بڵاونەكرێتەوە بە (كەركوك ناو)ـی وت لە ناحیەی عەیازییەی تەلەعفەر 44 قوتابخانەی سەرەتایی حكومی هەیە، لە ناحیەی زومار 82 قوتابخانە، لە ناحیەی رەبیعە 73 قوتابخانە هەیە و لەو سێ ناحیەیەی قەزاكە 41 قوتابخانەی ناوەندی تا ئامادەیی هەن، بە هەموشیان نزیكەی 35 هەزار خوێندكار لەخۆدەگرن.
هەروەها وتی "لە تەلەعفەر پێنج قوتابخانەی ئەهلی هەیە كە ژمارەكانی خوێندكاری هەر یەكێكیان لە نێوان 200 بۆ 300ـدایە، كۆی گشتی خوێندكارەكانیان دەگاتە نزیكەی هەزار و 250 خوێندكار، ئەوانەش لە گەڕەكەكانی عروبە (لە باكوری شار)، خەزرا (باشور) و موعەلەمین (ناوەڕاستی شار)".
سەرچاوەكە دەڵێت قوتابخانەی ئەهلی ئەزمونێكی نوێیە و لە خوێندنی ساڵی (2018-2019)ـەوە دەستیپێكردووە، بە تایبەت دوای كۆرۆنا و كاتێك قوتابخانە ئەهلییەكان رویان لە خوێندنی ئەلیكترۆنی كرد، زیاتر ئەو كەرتە تەشەنەی سەند.
پێدانی پارەی خوێندن وادەكات كەسوكاری خوێندكار زیاتر چاودێر بن و هەوڵبدەن منداڵەكەیان سەركەوتووبێت
تەلەعفەر(69كم دەكەوێتە باكوری خۆرئاوای موسڵ)، بەپێی خەمڵاندنی وەزارەتی پلاندانانی عیراق بۆ ساڵی 2019 کە دوایین ئاماری بڵاوکراوەی شارەکانە لەلان حکومەتی فیدراڵییەوە، دانیشتوانەكەی زیاتر لە 524 هەزار كەس دەبێت، دانیشتوانی ناوەندی شار توركمانن، لەگەڵ بونی عەرەبی سوننە، كورد لە دەوربەری قەزاكە.
مەجید سلێمان، بەڕێوەبەری قوتابخانەی ئوری ئەهلی لە تەلەعفەر بە (كەركوك ناو)ـی وت "268 خوێندكارمان هەیە و پێشبینی دەكەین ئەمساڵ ئەو ژمارەیە زیاتربن، دوای ئەو سەركەوتنە گەورەیەی لە رێژەی دەرچوندا بەدەستمانهێنا، لە پۆلەكانی یەكی سەرەتایی تا پێنج رێژەی دەرچونمان سەدا 100 بوو، لە پۆلی شەشی سەرەتاییش رێژەكە لە نێوان سەدا 80 تا سەدا 90 بوو". ئەو دەڵێت بەشێك لە خوێندكاران تاقیكردنەوەی خولی دوەم دەكەن بۆیە ئەنجامەكان بە وردی یەكلانەبونەتەوە.
لەو هۆكارانەی وادەكات هاوڵاتیان منداڵەكانیان بۆ قوتابخانەی حكومی بنێرن، بەوتەی سلێمان، كەمی ژمارەی خوێندكارە لە پۆلەكاندا، لەگەڵ دابینكردنی هۆكارەكانی ئاسودەیی، گواستنەوە، دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ كەسوكار، رێكخستنی چالاكی جۆراجۆر و یەكپۆشییە.
بەپێی ئەو ئامارانەی پێشتر (كەركوك ناو) لە پەروەردەی نەینەواوە دەستی كەوتون، شەڕی داعش نزیكەی دوو هەزار و 500 قوتابخانە زیانیان بەركەوت و بەهۆی كەمی بینا لە چەندین ناوچە قوتابخانەكان سێ دەوامیان تێدا دەكرێت.
"ژینگەی قوتابخانەی ئەهلی، گرنگیدان بە پاك و خاوێنی و هۆكارەكانی خۆپارێزی لە پەتا و نەخۆشی، پابەندبون بە یەكپۆشی، كێبڕكێی رێژەی دەرچون لەگەڵ قوتابخانەكانی دیكەدا، گرنگیدان بە خوێندكار و چاودێری ئەركەكانی و دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ كەسوكاریاندا، بەكارهێنانی هۆكارە نوێ و پێشكەوتوەكان لە فێركردن و پەرەپێدانی توانای خوێندكار و هەبونی چالاكی جۆراجۆر، پاڵنەر بون تا هەندێك خەڵك روو لە قوتابخانەی ئەهلی بكەن" خەلیل عەلی، باوكی خوێندكار لە تەلەعفەر وای وت.
عەلی بۆ (كەركوك ناو)ـی رونكردەوە پێدانی پارەی خوێندن وادەكات كەسوكاری خوێندكار زیاتر چاودێر بن و هەوڵبدەن منداڵەكەیان سەركەوتووبێت، لەبری ئەوەی ناچاربێت لە كۆتایی ساڵدا پەنا بۆ وانەی تایبەت ببات،"بۆیە پێموایە هەر لە سەرەتاوە منداڵەكە بخرێتە قوتابخانەی ئەهلی باشترە و ئەنجامی خوێندنی (2021-2022)یش دەریخست قوتابخانە حكومییەكان لە بارودۆخێكی خراپدان".
دیاردەیەكی شارستانییە یان پرۆژەی بازرگانی؟
محەمەد عەبدولمونعم، سەرپەرشتیاری پەروەردەیی خانەنشینكراو بە (كەركوك ناو)ـی وت "قوتابخانە ئەهلییەكان هەنگاوێكی ئەرێنی و شارستانییە، رۆڵی لە پاڵپشتی پەروەردەدا هەیە و لە فشاری سەر قوتابخانە حكومییەكان كەمدەكاتەوە، لەكاتێكدا توانای دارایی لاوازە بۆ كردنەوەی قوتابخانەی نوێی حكومی تا فشارەكان كەمبكرێنەوە".
هەروەها پێیوایە كەرتی ئەهلی رۆڵی لە دابینكردنی هەلیكار بۆ دەرچوان هەیە كە ناتوانن دابمەزرێن لە كەرتی گشتی و قوتابخانە حكومییەكاندا، لەگەڵ شەوەدا تواناكانیان بەهێزتر دەكەن و ئەزمونی زیاتر وەردەگرن و لەهەمانكاتدا بژێوی خێزانەكانیان دابیندەكەن.
"دەبێت وەزارەتی پەروەردە بەردەوام چاودێری قوتابخانە ئەهلییەكان بكات ئایا گونجاوە وەك دامەزراوەیەكی پەروەردەیی و پابەندە بە پرۆگرامەكانی خوێندن و رێنماییەكانەوە، تا نەگۆڕێن بۆ پرۆژەی بازرگانی دور لە پەروەردە و فێركردن".
هێشتا بارودۆخی تەلەعفەر نەگەڕاوەتەوە بۆ سەردەمی پێش شەڕ و سەدا 40ـی دانیشتوانەكەی ئاوارەن.
باوكی ئەوس دەڵێت لە دوای سەرهەڵدانی كۆرۆنا و كاتێك قوتابخانەكان رویانكردە خوێندنی ئەلیكترۆنی، ئاستی خوێندنی حكومی زیاتر دابەزی و متمانەی كەسوكاری خوێندكارانی لاواز كرد، عەدنان لەبارەی جیاوازییەكانی خوێندنی حكومی و ئەهلییەوە وتی لە قوتابخانە حكومییەكاندا ژمارەیەكی زۆر خوێندكار هەن و فشاری زۆر هەیە بە پێچەوانەوە لە قوتابخانەی ئەهلی وانییە.
"جگە لە ئەزمونی بەرز و توانای مامۆستا و ئیدارەدانی قوتابخانە ئەهلییەكان كە زۆربەیان خانەنشینن و خزمەتێكی زۆریان لەو بوارەدا هەیە، كەسانی پسپۆڕ و شارەزان بە پێچەوانەوەی قوتابخانە حكومییەكانەوە كە دەرچوی كشتوكاڵ و یاسا و پەیمانگە ئەو وانانە دەڵێنەوە كە هیچ پەیوەندییەكی بە پسپۆڕییەكانیانەوە نییە".
