پەروەردەی كەركوك لە قۆناغی ئامادەكاریدایە بۆ بە هەمیشەییكردنی 17 هەزار مامۆستای گرێبەست لە پارێزگاكە، بەڵام لەو رێژەیە بە كورد و توركمان كەمتر لە شەش هەزاریان بەردەكەوێت، بەشێكی زۆری هۆكارەكەش خۆیانن.
ئەو هەوڵەی پەروەردەی كەركوك، پاڵپشتە بە بڕیارێکی وەزارەتی پەروەردەی عیراق، كە لەهەموو پارێزگاكاندا جێبەجێدەكرێت و بریتییە لە بەهەمیشەییكردنی تەواوی مامۆستایانی گرێبەست. ژمارەكە لە كەركوك 17 هەزارو 267 کەسە، ئەوەش بەپێی لێپرسراوانی پەروەردە لە پارێزگاكە.
پرۆسەکە خوێندنی عەرەبی، كوردی، تورکمانی، نەهێشتنی نەخوێندەواریی و خوێندنی پیشەیی دەگرێتەوە، تیایدا ئەو كەسانە سودمەند دەبن و دەكرێن بە هەمیشەیی، كە لە ساڵانی رابردودا بەپێی دوو بڕیاری حكومەتی عیراق (130، 315) كراون بە گرێبەست و لە ناوەندەكانی خوێندندا دەستبەكاربون.
سامان مەجید، یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی کەرکوک، بە (كەركوك ناو)ی وت "پرۆسەكە ماوەی مانگیك تا مانگ و نیوێك دەخایەنێت، پاش دامەزراندنی ئەو ژمارەیە سەرلەنوێ دابەشکردنەوەیان بۆ دەكرێت بەسەر خوێندنگەكاندا، ئەوەش بەپێی جۆری پسپۆڕییەكانیان، هەروەها دوای ئەوەی دەكرێن بە هەمیشەیی دەبێت ماوەی پێنج ساڵ لە دەرەوەی شار خزمەت بکەن".
لەئێستادا دوو ناوەندی پشكنینی چاو كراونەتەوە، بۆ هەر پشكنینێك 25 هەزار دینار وەردەگیرێت، ئەوەش مەرجی رایكردنی مامەڵەكەیە، دواتر دەبێت بڕوانامە و بەڵگەی گرێبەستیان پێبێت، تاوەكو ناوەكانیان بەرزدەكرێتەوە.
لە كەركوك، سێ جۆر مامۆستا لە ناوەندەكانی خوێندندا وانە دەڵێنەوە، هەمیشەیی، گرێبەست و وانەبێژ یان خۆبەخش، لە ئێستادا بڕیارەكە تەنیا مامۆستایانی گرێبەست دەگرێتەوە.
ئەوەی جێی نیگەرانی هەندێك پێكهاتە و لایەنە، ئەوەیە زۆرترین كەس لە پێكهاتەی عەرەب و لەو پرۆسەیە سودمەند دەبن، كە زیاتر لە 10 هەزار كەس دەكات، بەڵام كورد كەمتر لە سێ هەزار و توركمانیش بەهەمان شێوە زیاتر لە دوو هەزار كەس.
بەڵام بەپێی وتەی لێپرسراوانی پەروەردە كە قسەیان بۆ (كەركوك ناو) كردووە، ئەو دوو نەتەوەیەی تر بەشێكی زۆری خەتای خۆیان بووە كە كەمترین رێژەیان بەردەكەوێت.
لێپرسراوێكی پەروەردە كە خۆی لە نەتەوەی كوردە وتی "كاتێك حکومەتی عیراق بڕیاریدا کە هەرکەسێک فەرمانی وانەوتنەوەی ساڵی 2019ی هەبێت راستەوخۆ دەکرێتە گرێبەست، ئەوكات دەركەوت بەشێكی كەمی كورد وانەبێژ بون، یان بە شێوەی خۆبەخش لە ناوەندەكانی خوێندندا وانەیان دەوتەوە، یان پێشتر وانەبێژ بون و بەڵام لە ساڵی 2019 دابڕابون، بەهۆیەوە لە بڕیارەكە بێبەش بون".
سەرچاوەكە وتی "زۆرینەی دەرچوی كورد باوەڕی بە وانەبێژی نەبوو، ئامادەنەبوو بەخۆبەخش وانە بڵێتەوە و دەوام بکات، بەڵام لەناو نەتەوەی عەرەب و تەنانەت توركمانیش دەچون دەبونە وانەبێژ و خۆبەخش".
ئەو باسی هۆكارێكی تری كرد و وتی "خاڵێكی تر ئەوە بوو كە بەڕێوەبەری خوێندنگە كوردییەكان زۆر هاوكارنەبون، بۆ ئەو دەرچووانەی كورد كە دەیانویست ببنە وانەبێژ".
بەڕێوەبەری خوێندنگە كوردییەكان زۆر هاوكارنەبون، بۆ ئەو دەرچووانەی كورد كە دەیانویست ببنە وانەبێژ
دەرچوی زانكۆ كاتێك دەیەوێت وەكو خۆبەخش لە ناوەندێكی خوێندندا وانە بڵێتەوە، دەبێت لاری نەبونی بەڕێوەبەرەكە وەربگرێت.
سەرچاوەكەی پەروەردە كە خۆی دەڵێت بەدواداچونی بۆ جیاوازی رێژەی نەتەوەكان كردووە لەو دامەزراندنەدا، وتی "زۆرێك لە بەڕێوەبەری خوێندنگە كوردییەكان ئامادەنەبون لاری نەبون بۆ دەرچووەكان بكەن، بەپێچەوانەوە بەڕێوەبەری خوێندنگە عەرەبییەكان بەتایبەت لە ناوچە ئازادكراوەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش كە لاری نەبونیان بۆ دەرچووانی زانكۆ دەكرد".
بەڵام ئەو لێپرسراوە رونینەكردەوە ئایا لاری نەبون بۆ وانەبێژ بەپێی پێویستی خوێندنگەیە یان نا.
لە ئایاری 2021دا ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بڕیاریدا تەواوی وانەبێژانی سەر بە وەزارەتی پەروەردە بكرێنە گرێبەست، ئەوانەی تا ساڵی 2019 وانەبێژ بون و دانەبڕابون.
مامۆستای گرێبەست مانگانە 250 هەزاری پێدەدرێت، هەمان مافی مامۆستایانی دامەزراویان دەبێت، لەوانە دەتوانن دوای 15 ساڵ خزمەت خانەنشین بن، قەرز و سولفەی بانكەكان وەربگرن، مۆڵەتی دایكایەتیی و پشوویان هەبێت، دەتوانن داواكاری بۆ وەرگرتنی زەوی پێشكەش بكەن.
هەروەها لە حاڵەتێكیدا ئەگەر حكومەت بڕیاری دامەزراندنیدا، لە پێشینە بۆ مامۆستایانی گرێبەست دەبێت، ئەوەش هەر بەپێی بڕیارەكەی حكومەت.
بەڵام وانەبێژان هیچ یەكێك لەو مافانەیان نییە و تەنیا مانگانە نزیكەی 125 هەزاریان لەلایەن پەروەردەوە پێدەدرێت بۆ هاتوچۆ.
سەرچاوەیەكی تری پەروەردە كە لەبەر لێپرسینەوە نەیویست ئاماژە بە ناوەكەی بكرێت، وتی "لەپاڵ ئەو هۆكارانەی باسی دەكەن، هۆكارێكی تریش ئەوەیە ئیدارەی كەركوك و پەروەردە زیاتر لەژێر دەسەڵاتی نەتەوەی عەرەبدایە، بەڵام لەپاڵئەوەشدا نوێنەرانی كورد جۆرێك لە كەمتەرخەمیی و نەخوێندنەوەی پرسەكەیان هەیە".
هەرچییەك بێت وەك لێپرسراوەكەی پەروەردە دەیوت "ئێستا ئەوانەی گرێبەستن دیارن، رێژەكە بەو شێوەیە دەبێت".
بەڵام پەروین فاتیح، سەرۆکی یەکەی سەرپەرشتیاری بنەڕەتی خوێندنی کوردی، وتی "ئێمە بە فشار و بە هەماهەنگی توانیمان رێژەی كورد كەمێك بەرزبكەینەوە و 500 دەرچوی ترمان زیادكرد"، بەڵام رونینەكردەوە ئایا ئەوە زیادكردنە لەڕوی یاساییەوە بووە یان چۆن؟ چونكە مەرجەكانی گرێبەست و گۆڕینیان بۆ هەمیشەیی رونە.
ئێمە بە فشار و بە هەماهەنگی توانیمان رێژەی كورد كەمێك بەرزبكەینەوە و 500 دەرچوی ترمان زیادكرد
پەروین فاتیح كە هاوكات راسپێردراوە بۆ سەرۆكایەتی یەكێك لە لیژنەكانی راییکردنی کارەکانی بە هەمیشەییکردنی گرێبەستەکان، وتی "هەر رۆژە و مامەڵەی بەشێك لە گرێبەستەكان راییدەكەین، دەبێت بڕوانامەكانیان بهێنن، لەگەڵ بەڵگەی گرێبەستەكان و دواتر فۆرمێك پڕبكەنەوە".
رۆژانە بەگشتی 500 مامەڵە لە دەرچووەكان وەردەگیرێن، لەڕێی پێنج لیژنەی جۆراوجۆرەوە.
بەگشتی پرۆسەكە جۆرێك لە ناڕەزایی هەیە و بەربەستی هەیە، بۆ نمونە ئەیاد خالید، كە گرێبەستە و دەرچوی زانكۆیەكی هەرێمی كوردستانە، وتی "لە پەروەردەی كەركوك داوا دەكەن دەبێت بڕوانامەی زانكۆ باركۆدی لێ بدرێت، بەڵام باركۆد تەنیا لە زانكۆكانی عیراق هەیە، بەو هۆیەوە مامەڵەکانیان بە باشی ناڕوات".
هۆشەنگ عوسمان، یەكێكی تر لە گرێبەستەكان، گلەیی هەیە لەوەی ئەو هێشتا ناوی لەنێو گرێبەستەكان دانەزێنراوە، لەكاتێكدا تائێستا وەكو گرێبەست مامەڵەی لەگەڵ كراوە، وتی "بەڵام گرێبەست هەیە دوجار ناوی دابەزیوە".
بەشێکی تر لە وانەبێژەكان بە بڕوانامەی شەشی ئامادەییەوە بون بە گرێبەست، بەڵام ئێستا كە بڕوانامەی زانكۆ و پەیمانگایان هەیە، دەبێت تەعدیلی بڕوانامەكانیان بكەن، بەڵام دوو مانگە ناوەكانیان بۆ وەزارەت لە بەغدا بەرزكراوەتەوە و هێشتا ناوەكانیان نەگەڕاوەتەوە. كێشەكە بۆ ئەوان ئەوەیە بەبێ بڕوانامەی زانكۆ و پەیمانگە ناكرێن بە هەمیشەیی.
سامان مەجید، یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی کەرکوک جەختیكردەوە لە بونی هەندێك كێشە و وتی پرۆسەكە بەگشتی ئاسان نییە، بەڵام بەردەوام كاری تیادەكەن.
ئەو وتی "ئەوانەی كێشەیان هەیە بەتایبەت لە بڕوانامەكانیان، دەبێت کەفیل بهێنن، ئەوانەشی تەعدیل شەهادەیان بۆ نەکراوە دەبێت ساڵێک چاوەڕوان بکەن تا دواتر داوایەکی دیکە پێشکەش بکەنەوە و بۆیان تەعدیل بکرێت".
پەروەردە لە ئێستا سەرقاڵی ئەوەیە لەگەڵ گەڕانەوەی ناوەكان و بە هەمیشەییكردنیان پلانێك دابنێت بۆ دابەسكدرنی ئەو 17 هەزار كەسە بەسەر خوێندنگەكاندا بەتایبەت لە دەرەوەی شار، ئەوەش بەپێی پێویستی و پسپۆڕی.
