لە 13 منداڵی سەلیمە حەمید، هیچ یەكێكیان پۆلی شەشی بنەڕەتی تەواو نەكردووە، هەرزوو كوڕەكانی خراونەتە سەر كاری قورس و كچەكانیشی بە مێردمنداڵی بە شوو دراون.
سەلیمە حەمید، خەڵكی گوندی (سەی حوسێن)ـی قەزای كفری-ـیە، پاساوەكەی بۆ وازهێنانی منداڵەكانی لە خوێندن، نەبونی قوتابخانە و بارگرانی ئەركی خوێندنە لە ناوچەكانی دیكە، ئەگەر منداڵەكانیان لە گوندەوە رەوانەی شار بكەن.
لەو گوندە چەندین ساڵە قوتابخانە هەیە، بەڵام سەرەتا لە پۆلی یەكەمی بنەڕەتی تا شەشی بنەڕەتی تێدا بووە، لە ساڵی رابردووەوە تا پۆلی نۆی بنەڕەتی كراوەتەوە.
"هەموو منداڵەكانم تا پۆلی شەشی بنەڕەتییان خوێندووە، چونكە تا پۆلی شەش قوتابخانە هەبوو، دواتر دەبوو منداڵەكان بنێرم بۆ كفری درێژە بە خوێندن بدەن، ئەوەش لەڕوی خەرجییەوە بۆ ئێمە قورس بوو" سەلیمە (55 ساڵ) بۆ (كەركوك ناو) وای وت، ئەو نۆ كچ و چوار كوڕی هەیە، سەرچاوەی سەرەكی بژێویشیان لەسەر ئاژەڵدارییە.
37 خێزان لە گوندی (سەی حوسێن) نیشتەجێن، گوندەكە دەیان منداڵی تێدایە و هیچ یەكێكیان نەیتوانیووە زیاتر لە شەشی بنەڕەتی بخوێنێت، كە هەموویان سەرقاڵی ئاژەڵداریی و كشتوكاڵن، بەپێی بەدواداچونی (كەركوك ناو) هەموو كچ و كوڕەكانی ئەو گوندە پێشوەختە هاوسەرگیرییان كردووە.
بە دایكم وت؛ یارمەتیم بدە بڕۆمەوە بەر خوێندن، بەڵام قبوڵی نەكرد
هێرۆ ئیسماعیل (17 ساڵ)، كچێكی باڵابەرزی چاوشین و قژ كاڵە، لە قسەكانیدا زۆر هۆشیار و زیتەڵە دەردەكەوێت، ئەو هەر بە ئاواتی تەواوكردنی خوێندنەوەیە، هەرچەندە ساڵانێكە لە قوتابخانە دابڕاوە، بەڵام خەونەكەی ماوە كە لە منداڵییەوە ویستویەتی ببێت بە مامۆستای زمانی ئینگلیزی.
دانیشتوانی گوندەكە لە بنەڕەتدا عەرەبن، بەڵام عەرەبی نازانن، جلوبەرگ و خوێندن و زمانی رۆژانەی قسەكردنیان لەنێو یەكتریدا هەمووی بە كوردییە، زۆرینەیان رەنگی قژیان كاڵە، چاوشینن، پێستیان سپی یان گەنمڕەنگە.
"بە دایكم وت؛ یارمەتیم بدە بڕۆمەوە بەر خوێندن چونكە لەناو گوندەكە تا پۆلی نۆی بنەڕەتی كراوەتەوە، بەڵام قبوڵی نەكرد، وتی ئێستا بەقەد مامۆستاكانی، ئەگەر پۆلی نۆیش تەواو بكەیت هەر دەبێت واز لەخوێندن بهێنێت و سودی نییە" هێرۆ وای وت، پێشتر بۆ درێژەدان بە خوێندن چۆتە ماڵی باپیری لە ناوشاری كفری، بەڵام ئەوانیش ماڵیان گواستۆتەوە و بەبێ ئومێدی گەڕاوەتەوە بۆ گوندی (سەی حوسێن).
هێرۆ سێ خوشك و سێ برای هەیە، كەسیان خوێندنیان تەواو نەكردووە، خۆی بە باشی نازانێت بنوسێت و بخوێنێتەوە، خوشكەكانیشی لە تەمەنی 15 تا 19 ساڵی هاوسەرگیرییان كردووە.
(كەركوك ناو) نەیتوانی لەڕێی لێپرسراوانی ئیداریی و پەروەردە و رێكخراوەكانەوە هیچ ئامارێكی دەربارەی منداڵانی دابڕاو لە خوێندن دەستبكەوێت، لە گوندی (سەی حوسێن) و ناوچەكانی دیكەی كفری، بەڵام بە گشتی لە پارێزگای سلێمانی، كە ئیدارەی گەرمیان بە كفرییەوە لە خۆدەگرێت، تەنیا لە خوێندنی 2022-2023 زیاتر لە 20 هەزار خوێندكار وازیان لە قوتابخانە هێناوە بەرێژەی زیاتر لە سەدا 5، بەپێی ئامارێكی بەڕێوەبەرایەتی گشتی پەروەردە.
ئیسماعیل سمین، بەڕێوەبەری پەروەردەی قەزای كفری بە (كەركوك ناو)ـی وت "ئاماری زۆری منداڵی دابڕاو لە خوێندن و نەخوێندەوارمان دەستكەوت، ژمارەیەكی زۆریشمان گەڕاندەوە بەر خوێندن"، ئەوەش لە چوارچێوەی هەڵمەتێكدا بۆ گەڕانەوە بۆ خوێندن، كە پرۆژەیەكی مەیدانی بووە لەڕێی چەند لیژنەیەكەوە جێبەجێكراوە لە هەموو ناوچەكانی كفری، بەڵام سمین وتی "ناتوانین ئەو ئامارانە ئاشكرابكەین و مەرجی بەرنامەكە ئاوایە كە بڵاونەكرێتەوە".
ئەو پرۆژەیە یونیسێف سەرپەرشتی دەكات، لەژێر ناوی (گەڕانەوە بۆ خوێندن) بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان و چەند رێكخراوێكی ناحكومی، بە ئامانجی گەڕانەوەی ئەو منداڵانەی بە هۆكاری جیاجیا لە خوێندن دابڕاون، پرۆژەكە لە 2020ـەوە دەستیپێكردووە و بەردەوامە.
منداڵەكانی سەلیمە هێشتا حەزیان بە خوێندنە، بەڵام خێزانەكە، نایانەوێت بچنەوە بەر خوێندن؛ كوڕەكانیان بە ئاژەڵدارییەوە سەرقاڵن و كچەكانی لە تەمەنی 14 بۆ 15 ساڵییەوە هاوسەرگیرییان پێكراوە.
"كچەكانم كاری ماڵ و ئاژەڵداریان دەكرد، ئێستاش كچەكانم پێمدەڵێن بەباوكمان بڵێ بەشكوو بتوانێت و ڕازیبێت بگەڕێینەوە بەرخوێندن، بەڵام ئێمە قبوڵناكەین بخوێنن، چونكە باڵەغ بون و چیتر سودی نییە بخوێنن و بۆشمان ناكرێت بڕۆن بۆ شار بخوێنن، دواتر لەتەمەنی 14 و 15 ساڵییەوە هاوسەرگیریمان پێیانكردووە" بەوتەی سەلیمە حەمید.
بەپێی یاسا بەركارەكانی عیراق، كچان لە تەمەنی 15 ساڵی بەرەوسەرەوە، بە چەند مەرجێک رێی هاوسەرگیرییان پێدەدرێت.
زۆر گوند منداڵانیان لە خوێندن دابڕاون، هاوشێوەی گوندی (سەی حوسێن)
تەها رەشید، لێپرسراوی ئۆفیسی گرتنەخۆی منداڵان لە لقی گەرمیانی رێكخراوی منداڵپارێزی كورردستان، بە (كەركوك ناو)ـی وت "ئەو منداڵانەی لە خوێندن دابڕاون و دەگەڕێنەوە بۆ قوتابخانە، خەرجییان لە ئەستۆ دەگرین، تا درێژە بە خوێندن بدەن، بۆ ئەوەی مافەكانیان و ئاییندەیان نەفەوتێت".
رێكخراوی منداڵپارێز، لە چوارچێوەی ئەو پرۆژەیەدا چاودێری و هاوكاری دارایی بۆ خوێندنی 121 كچ و كوڕ دابینكردووە، لە ناوشاری كفری و گوندەكانی قەزاكەدا، هەر خێزانێك باری دارایی خراپ بێت، بە دوو مانگ جارێك، بڕێك پارەیان بۆ خەرجی خوێندن پێدەدرێت.
رەشید دەڵێت زۆرترین منداڵی دابڕاو لە خوێندن، لە گوندەكانن و بەپێویستی زانی، حكومەت بە هاوكاری رێكخراوەكان هەوڵبدان منداڵان بگەڕێنێتەوە بەر خوێندن.
بەپێی یاسا و رێنماییە پەروەردەییەكانی هەرێمی كوردستان، خوێندن لە یەكی بنەڕەتی تا نۆی بنەڕەتی، ئیلزامییە. هەروەها لە جاڕنامەی جیهانی مافەكانی منداڵدا هاتووە، هەموو منداڵێك مافی خوێندن و فێربونی هەیە و رێگریكردن لێی بە پێشێلكاریی دانراوە.
بەڕێوەبەری پەروەردەی كفری دەڵێت زۆر گوند منداڵانیان لە خوێندن دابڕاون، هاوشێوەی گوندی (سەی حوسێن)، "ئەگەر منداڵانی ئەو گوندانە دەیانەوێت بێن بۆ ناوشار و درێژە بە خوێندنی ئامادەیی بدەن، ئەوا بەشە ناوخۆییان بۆ دەكەینەوە، ئەگەر منداڵانی گوندی سەی حوسێن دەچنە قوتابخانەكانی ناوشار، با پاس بگرن، منیش لەڕوی دەوام و دابینكردنی قوتابخانەوە هاوكارییان دەكەم" ئیسماعیل سمین، وای وت.
پەروەردەی كفری 90 قوتابخانەی لە گوندەكاندا هەیە، كە هەمویان تا چەند هەفتەیەك لەمەوبەر خوێندنی تیادا راگیرابوو، بەهۆی بایكۆتی مامۆستایانەوە، كە چەند مانگێكی دەستپێكی ساڵی خوێندنی 2023 – 2024 لە شەقامەكاندا دژی دواكەوتنی موچەی مانگانە، ناڕەزاییان دەردەبڕی.
تەنیا لە ساڵی رابردوودا 35 هەزار منداڵ لە هەرێمی كوردستان تۆماركراوە كە لە خوێندن دابڕاون و تەنیا 12 هەزار منداڵ گەڕێندراونەتەوە بەر خوێندن، لە نێویاندا منداڵانی پەنابەر، ئەوەش وەك بەشێك لە پرۆژەی گەڕانەوە بۆ خوێندن، بەپێی ئامارەكانی یونیسێف، جگەلەوەش زیاتر لە سێ ملیۆن منداڵی عیراقی لە تەمەنی خوێندندان و نەچوونەتە قوتابخانە.
بەڵام بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە چوارچێوەی پرۆژەی گەڕانەوە بۆ خوێندن، شەش هەزار و 579 خوێندكاری دابڕاو لە ساڵی خوێندنی 2022-2023 گەڕێنراونەتەوە بۆ قوتابخانە، ئەو ژمارەیە بۆ ساڵی خوێندنی 2021-2022 زیاتر لە چوار هەزار و 600 خوێندكار و بۆ ساڵی خوێندنی 2020-2021 زیاتر لە هەشت هەزار خوێندكار بووە.
سەلیمە حەمید، كە خۆی خوێندەواری نییە و لە تەمەنێكی كەمەوە تێكەڵ بە ئەرك و بەرپرسیارێتی خێزان كراوە، دەڵێت منداڵەكانی گلەیی لێدەكەن كە بۆچی لەبەر خوێندن دابڕێنراون و نەیانهێشتووە ببن بە مامۆستا، تا لە نەهامەتی و بارگرانی ژیانی گوند رزگاریان ببێت، "منیش زۆر خەفەت دەخۆم كە خوێندەواری باشیان نییە و ناتوانن پارویەك نانی پاكی شەهادە و موچەی خۆیان بخۆن"، داواكاریشە حكومەت خەمێكی ئاییندەی خوێندنی منداڵانی گوندی (سەی حوسێن) و ناوچەكانی تر بخوات.
