"گرنگ نییە كۆمپانیاكە كێیە و چییە، گرنگ ئەوەیە چ خزمەتگوزارییەك پێشكەشی خەڵكی كەركوك دەكات"، ئەرشەد زەینەڵ (47ساڵ)، پیشەی گۆشتفرۆشە لە بازاڕی قۆریەی كەركوك وایوت، ئەوەش لەوەڵامی ئەوەی چ هەستێكی هەیە بۆ گەڕانەوەی كۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم BPی به‌ریتانی بۆ كەركوك.
ئەرشەد یەكێكە لەو هاوڵاتییانەی كەركوك كە پێشوازی لەهەر گرێبەستێكی حكومەت و كۆمپانیاكان دەكات بۆ پەرەپێدان بە كێڵگە نەوتییەكان لە پارێزگاكە و وتی "كارێكی زۆر باشە، چونكە دەوڵەمەندین بە نەوت"، لەگەڵئەوەشدا وتی "ئەی كۆمپانیاكە چ جۆرە خزمەتگوزارییەك پێشكەش دەكات، كەركوكییەكان بێزاربون لە بەڵێنی گەورەی بێ كردار، هەر كۆمپانیایە و هاتوو و رۆیشت بەبێ ئەوەی سودی بۆ خەڵك هەبێت".
هەردوو حكومەتی عیراق و كۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم BPی به‌ریتانی، لە 15ی كانونی دووەمی ئەمساڵ، گرێبەستێكیان لە لەندەن واژۆكرد بۆ نۆژەنکردنەوە و پەرەپێدانی چوار کێڵگەی کۆمپانیای نەوتی باکور لە پارێزگای كەركوك.
بەپێی راگەیەنراوی حكومەتی عیراق، ئامانجی گرێبەستەكە زیادكردنی بەرهەمهێنان و گەیشتن بە بەرزترین رێژەی بەرهەمهێنانی نەوت و غازە.
ئەرشەد كە لە پێكهاتەی توركمانە، وتی "کاتی خۆی بەریتانییەکان نەوتی کەرکوکیان دۆزیوەتەوە، بۆیە خۆیان بە خاوەنی دەزانن، بەڵام لای من گرنگ ئەوەیە ئەوان ئەمجارە چ جۆرە خزمەتگوزارییەكمان پێشكەش دەكەن لە پای دەرهێنانی نەوتەكەمان، ئەوە دەبێت مەرجی حكومەت بێت بۆ كۆمپانیاكان"، زیاتر وتی "دەبێت دەرفەتی كار بۆ رۆڵەكانمان دابین بكات".
بەسام عەواد (39ساڵ)، هاوڵاتییەكی نەتەوەی عەرەبە، وتی "كۆمپانیا بیانییەكە بە زیادەوە پشكی خۆی وەردەگرێت، ئێمە دەتوانین داوای چی لێبكەین لەكاتێكدا دەنگمان ناگاتە حكومەتی خۆمان"، هەروەها پێیوایە دەبوو ئێستا كەركوك لە پای ئەو هەموو سامانەی لە نەوت هەیەتی "هەموو كۆڵان و شەقامێكی لە مەڕمەڕ دروستبكرایە، بەڵام گیرفانیان لە پارەی نەوت پڕنابێت"، وەك ئاماژەیەك بۆ لێپرسراوانی حكومەتی عیراق.
لەوكاتەوەی گرێبەستەكە بۆ گەڕانەوەی جارێكی تری كۆمپانیا بەریتانییەكە واژۆكراوە، ئەمەی سەرەوە بەشێكە لە مشتومڕی بەردەوامی هاوڵاتیانی كەركوك، چونكە لە رابردودا دەرهێنانی نەوت نەیتوانیوە خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی هاوڵاتیان دابین بكات.
شارەكە بەردەوام پیسە و زبڵ و خاشاك تەنگی بە هاوڵاتیان هەڵچنیوە، ئاو و كارەبا و كەرتی تەندروستی لە ئاستێكی خراپدایە، هەر ئەمەیە وایكردووە زۆرینە گەشبین نەبن بە گەڕانەوەی كۆمپانیا بیانییەكە بۆ كەركوك.
لە ئازاری ئەمساڵ وەزارەتی نەوتی عیراق بڵاویكردەوە كە بەپێی گرێبەستەكە لەسەدا 85ی ئەو كارمەندانەی لە چوارچێوەی پڕۆژەكەدا لە كێڵگەكانی كەركوك دادەمەزرێنرێن دەبێت عیراقی بن، بەڵام كاتێك ئەم زانیارییانە لە پەیجی (كەركوك ناو) بڵاوبۆوە، زۆرینەی كۆمنیتەكان رەخنەیان دەگرت و پێیانوابوو ئەوە تەنیا بانگەشەیە.
یەكێك لە كۆمێنتەكان نوسیبوی "ئەم فیلمەمان پێشتر لە عیراق بینیوە"، یەكێكی تر نوسیبوی "ئەوان بۆ كۆنترۆڵكردنی ئابوری عیراق گەڕاونەتەوە".
هەندێكی تر داوایاندەكرد ئەو لەسەدا 85ەی كارمەندەكان خەڵكی پارێزگای كەركوك بن، نەك هەموو عیراق. هەروەها یەكێكی تر لە كۆمێنتەكان نوسیویەتی "دامەزراندنەكان لێرەش بە واستە دەبن".
ئەمە بە ناڕاستەوخۆی ئەوە دەردەخات كە خەڵك بە گومانەوە سەیری جێبەجێكردنی ئەو گرێبەستە دەكەن و هێشتا پێویستیان بە دڵنیایی كۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم BPی به‌ریتانییە لە كاركردن لە كێڵگە نەوتی و غازییەكانی كەركوك.
لە 31ی ئازاری ئەمساڵ، باسم محەمەد، بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق، جەختیكردەوە لەوەی گرێبەستەكەی كۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم BPی به‌ریتانی، بۆ بەرزكردنەوەی بەرهەمی نەوتی كێڵگەی نەوتی باكورە بۆ 420 هەزار بەرمیلی رۆژانە، ئەوەش لەهەر چوار كێڵگەی ئاڤانا، بای حەسەن، جەمبور و خەبازە لە پارێزگای كەركوك، لەكاتێكدا ساتی واژۆكردنی گرێبەستەكە رۆژانە تەنیا 308 هەزار بەرمیل بەرهەمدەهات.
"گرێبەستەکە بۆ ماوەی 25 ساڵ دەبێت، لەگەڵ ئەگەری درێژكردنەوەی بۆ پێنج ساڵی دیکە"، باسم محەمەد وایوت.
گرێبەستی كۆمپانیا بەریتیانییەكە تەنیا بۆ نەوت نییە، بەڵكو بەشێكی پەیوەستە بە وەبەرهێنانی 400 ملیۆن پێ سێجا غازی رۆژانی، لەو غازەی كە لەكاتی بەرهەمهێنانی نەوتدا دەردەچێت بۆ ماوەی 16 ساڵ، هەروەها كۆمپانیاكە پرۆسەی هەڵسەنگاندن، نۆژەنكردنەوە و فراوانكردنی دامەزاروەكانی كۆمپانیای غازی باكور لە ئەستۆدەگرێتة ئەمەش بە ئامانجی ئەوەی وەبەرهێنان لە غازدا بكرێت و رێژەی سوتانی غاز لە هەوادا كەمبكرێتەوە.
هەر بەپێی گرێبەستەكە كۆمپانیا بەریتانییەكە كاری هەڵسەنگاندن، نۆژەنکردنەوە و فراوانکردنی دامەزراوەکانی کۆمپانیای غازی باکور دەكات.
كۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم BP لە كانونی دووەمی 2020دا كاره‌كانی له كێڵگه نه‌وتییه‌كانی پارێزگای كه‌ركوك راگرت و كشایەوە، ئەوەش به‌هۆی ناكۆكیی له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عیراق له‌سه‌ر گرێبه‌ستی پێشویان كە لە ساڵی 2018دا واژۆیان كردبوو، بە مەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی کەرکوک.
له ساڵی 2019یشدا، وه‌زاره‌تی نه‌وتی عیراق پلانێكی ئاشكراكرد تا به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی خاوی پارێزگای كه‌ركوك بۆ یه‌ك ملیۆن به‌رمیلی رۆژانه به‌رزبكاته‌وه.
ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ر، كە ئەوكات سه‌رۆكی لیژنه‌ی نه‌وت و غاز بووه له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك، وتی "كشانەوەیان لە ساڵی 2020 په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌بوو كە كۆمپانیای بەریتیانییەكە داوایكردبوو كار له هه‌موو بیره نه‌وتییه‌كانی كه‌ركوكدا بكات، نه‌ك چه‌ند بیرێكی نه‌وت، به‌وپێیه‌ی به‌ڵێنی پێدرابوو به زیادكردنی توانای به‌رهه‌مهێنان گرێبه‌سته‌كه‌یشی نوێ بكرێته‌وه، بەڵام حكومەتی عیراق بەوە رازی نەبوو".
مێژوی كاركردنی كۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم BP لە دوای روخانی رژێمی بەعس لە عیراق بۆ ساڵی 2013 دەگەڕێتەوە، بەرلەوەی بەهۆی هێرشی داعش بۆ عیراق لە ساڵی 2014دا كەركوك بەجێبهێڵێت.
هەڵمەت قادر، كوردێكی كاسبكاری بازاڕی جووت قاوەی كەركوكە، وتی "تەنیا لە راگەیاندنەكانەوە گوێم لەناوی ئەو كۆمپانیایە بووە، پێویستە حكومەت چاودێری بكات و ناچاری بكات بە پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی، دەرفەتی كار و پێگەیاندنی گەنجەكانمان لە بوارە جیاوازەكاندا".
"ئەگەر كۆمپانیاكە بیەوێت ئامانجەكەی بپێكێت پێویستە ئەوەمان نیشانبدات كە دەرهێنانی نەوتەكە بەشێكی بۆ خزمەتی خەڵكی شارەكەیە"، عیسا حەسەن كوردێكی تری كەركوكە و فەرمانبەرە وایوت. هەروەها جەختیكردەوە "لە دێرە زەمانەوە نەوتی كەركوك فرۆشراوە و خەڵكەكە سودمەند نەبووە".
باسم محەمەد، بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق لە چاوپێكەوتتنێكی كەناڵی عیراقییەی نیمچە فەرمی، بڕگەیەكی گرێبەستەكەی رونكردەوە، كە بریتییە لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری کۆمەڵایەتی بۆ ناوچەکانی دەوروبەری، دامەزراندنی هەزاران کرێکاری عیراقی، پاڵپشتیکردنی کۆمپانیا ناوخۆییەکان، هەروەها جێبەجێکردنی بەرنامەی راهێنان بۆ پەرەپێدانی کادیری ئەندازیاری و تەکنیکی جۆراوجۆر و گەنجان.
هەروەها كۆمپانیا بەرتیانییەكە بەپێی گرێبەستەكە پابەندە بە دروستکردنی وێستگەیەکی کارەبای 400 مێگاواتی، کە ئەمەش ژێرخانی وزەی كارەبای وڵات بەهێزدەكات.
