هێڤی لە هەڕەتی لاوێتیدایە، بەڵام هەرچی جۆری توندوتیژی هەیە بینيویەتی؛ لە سوكایەتی و لێدانەوە تا سوتاندن و هەوڵی كوشتن، تەنیا بەهۆی هاوسەرگیری پێشوەختەوە.
"هەر لە سەرەتاوە بازاڕ و سەردانیكردنی خزم و هاوڕێیەكانی لێ قەدەغە كردم" هێڤی كە دەڵێت هێشتا لە شۆكی ئەو هاوسەرگیرییەدایە، بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
ئەو قوربانی هاوسەرگیری پێشوەختەیە و دەیەوێت بە گێڕانەوەی چیرۆكەكەی لە هەڵمەتی 16 رۆژەی 25ـی نۆڤەمبەر و رۆژانی دواتر، هانی كچانی دیكە بدات بەرەنگاری توندوتیژی دژ بە ژنان ببنەوە.
هێڤی ناوی خوازراوی ژنێكی 17 ساڵانی خەڵكی كەركوكە، سێ ساڵ لەمەوبەر هاوسەرگیری كردووە، لەژێر فشاری خێزان و كەسوكاریدا "من و كوڕێكی هاوڕێم یەكتریمان خۆشدەویست و هەڵاتین، چونكە خێزانەكەم بە هاوسەرگیریمان قایل نەبون، بەڵام دواتر بڕیارماندا بگەڕێینەوە و ئەمجارەیان خێزانەكانمان خۆیان هاوسەرگیرییان پێكردین".
ئەو هاوسەرگیرییە دەبێتە سەرەتای دابڕانی یەكجاری هێڤی لە خێزانەكەی، "نەیانهێشت كەس بە دۆسیەكەمان بزانێت، من چومە ماڵی خەسوم، ئیتر لەو رۆژەوە باوك و دایك و برا و خوشكەكانم سەردانیان نەكردم".
مێردەكەم وەك پێشتر نەما، رۆژ بەرۆژ لێیدەدام، تفی لێدەكردم و دەیوت ئەگەر كچێكی باشبویتایە هەڵنەدەهاتی
بەپێی یاسا بەركارەكانی عیراق كچان لە تەمەنی 15 ساڵی بەرەوسەرەوە رێگەی هاوسەرگیرییان پێدەدرێت ئەوەش بە چەند مەرجێك.
خۆشەویستی تەمەنی هەرزەكاری هێڤی و هاوسەرەكەی دەگۆڕێت بۆ رق و ئاژاوە؛ "مێردەكەم وەك پێشتر نەما، رۆژ بەرۆژ زیاتری لێدەدام، تفی لێدەكردم و دەیوت ئەگەر كچێكی باشبویتایە هەڵنەدەهاتی، زۆری لێدام و نەموێرا بە كەسیش بڵێم، چونكە ئەو بارودۆخە خۆم بە خۆمم كرد" هێڤی وادەڵێت.
ساڵێكی پڕ لە توندوتیژی بەڕێدەكات؛ كەسوكار لێی ناپرسن و لەو بارودۆخە ناجێگیرەشدا، بە تەمەن و ئەزمونێكی زۆر كەمەوە دەبێتە دایكی منداڵێك.
"رۆژێك بوو بە دەمەقاڵیمان، لێیدام و نەوتی پێدا كردم، ئاگری لە جەستەم بەردا و ماڵی خەسوم بە دەم هاوارەكانمانەوە هاتن و ژیانیان رزگاركردم" هێڤی بەهۆی نەبونی پاڵپشتی كەسوكاریشەوە نەیتوانیووە سكاڵا تۆماربكات.
دەنگی پەرێشانی هێڤی لەڕێی دراوسێیەكانیەوە دەگاتەوە بە ماڵی باوكی، نەنكی و مامەكانی بەدەمیەوە دەچن و قایل دەبن جارێكیتر لەناو خێزانەكە جێی بكەنەوە، ئەوەش سەرەتای هەڵوەشانەوەی پەیوەندیی هاوسەرگیریی ئەو و خۆشەویستی تەمەنی هەرزەكاری بوو.
"ماوەیەكە جیابومەتەوە لە هاوسەرەكەم، راستە باری دەرونیم خراپە، بەڵام وا جارێكیتر دەستمكردۆتەوە بە خوێندن" هێڤی وای وت.
بەپێی دوایین ئاماری ئەنجومەنی دادوەری كە هی مانگی ئەیلولی ئەمساڵە، لەو مانگەدا 228 حاڵەتی جیابونەوە لە كەركوك تۆماركراون، كە نزیكەی 200 حاڵەتیان لە دەرەوەی دادگا بووە.
عەقید غالب عەلی ساڵح، بەڕێوەبەری پۆلیسی كۆمەڵگەیی لە كەركوك بە (كەركوك ناو)ـی وت "چەندین ژن بەهۆی كێشەی خێزانییەوە هەڵاتون، بەوهۆیەوە روبەڕوی گرفتی دەرونی بونەتەوە، ئێمەش هەوڵی چارەسەری كێشەكانیان دەدەین و تیایاندایە گەڕاوەتەوە بۆ ژیانی ئاسایی و هاوسەرگیری كردووە".
پۆلیسی كۆمەڵگەیی ئامادەنییە ئەو ژنانە رادەستی خێزانەكانیان بكاتەوە كە مەترسی لەسەر ژیانیان هەیە.
"لە كێشە باوەكانی ژنانی كەركوك پێشێلكردنی مافەكانیانە، مافی خۆیان پێنادرێت و لە شایستەی داراییان بێبەشدەكرێن، رێنادەن منداڵیان لا بمێنێتەوە، روبەڕوی قسەی نەشیاو و كێشەی عەشایەری و كوشتنیش دەبنەوە" بەوتەی عەقید غالب.
هەروەها وتی لەڕێی گروپێكی حەوت كەسی خۆبەخشی ژنانەوە هەوڵی بڵاوكردنەوەی هۆشیاری و چارەسەری كێشەكانی ژنان دەدەن، داواشیكرد خەڵك متمانەیان پێبكەن و پەیوەندییان پێوەبكەن، تا بتوانن هاوكارییان بكەن.
لە تەمەنی 12 ساڵیدا برایەكم لە قوماردا دۆڕا، بەوهۆیەوە و لەبەرانبەردا منی بە زۆر لە خاوەن قەرزەكەی ماركرد
لە پارێزگای كەركوك شەڵتەر و هیچ شوێنێكی دیكە نییە بۆ داڵدەدانی ئەو ژن و كچانەی هەڕەشە لەسەر ژیانیان هەیە یاخود بە هۆكاری جیاواز بە تایبەتی خێزانی، روبەڕوی توندوتیژی دەبنەوە.
"لە تەمەنی 12 ساڵیدا برایەكم لە قوماردا دۆڕا، بەوهۆیەوە و لەبەرانبەردا منی بە زۆر لە خاوەن قەرزەكەی مارەكرد، لەكاتێكدا ئەو پیاوە تەمەنی 36 ساڵ لە من گەورەتر بوو، هیچ كەسێكیش لە خێزانەكەم دژی نەوەستانەوە" فاتمە، ناوی خوازراوی ژنێكی كەركوكییە و لەبارەی دەستپێكی نەهامەتییەكانی ژیانیەوە، وادەڵێت.
"لە پۆلی چواری سەرەتایی خوێندن دایانبڕیم بۆ ئەو هاوسەرگیرییە، رۆژ نەبوو لە خۆم و منداڵەكانیشم نەدات، چەند ساڵێكم بە جنێو و لێدان بەڕێكرد، بە دوو منداڵەوە چەند جارێك گەڕامەوە بۆ ماڵی باوكم، بەڵام جارێكیتر دەیانناردمەوە، كاتێكیش زانیم كەس یارمەتیم نادات هەوڵی خۆكوشتنم دا، بەڵام دایكم رێگری كرد".
فاتمە بە هاوكاری دایكی و لە دەرەوەی دادگا جیادەبێتەوە، "منداڵەكانم هێنایە لای خۆم و لەو هاوسەرگیرییە رزگارم بوو، وازم لە هەموو مافێكیشم هێنا تەنیا رزگارم بێت" ئەو كە ئێستا تەمەنی 24 ساڵە لە هەوڵی ژیانێكی ئاساییدایە بۆ منداڵەكانی و سەرقاڵە بە پیشەی درومانەوە.
بەپێی ئامارێكی فەرماندەیی پۆلیسی كەركوك بۆ (كەركوك ناو) لەسەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا نزیكەی 500 دۆسیەی توندوتیژی بە رەسمی تۆماركراون.
رائید عامر نوری، وتەبێژی فەرماندەیی پۆلیس بە (كەركوك ناو)ـی وت "ئەو 500 دۆسیەیە جۆراجۆرن؛ لەوانە شەڕی نێوان هاوسەر، خیانەتی هاوسەرگیری، بردنی منداڵ لەلایەن تەرەفێك و چەندین كێشەی دیكەی تێدایە، بەشێك لە دۆسیەكان یەكلاكراونەتەوە و بەشێكیشیان هێشتا لە قۆناغی لێكۆڵینەوەدان".
"هیوادارین كچان و ژنان بێنە ریزەكانی پۆلیسەوە، وەك چۆن لە نەخۆشخانە پێویستیان بە پزیشكی ژنانە لێرەش ئێمە بۆ لێكۆڵینەوە لەگەڵ ئافرەتان پێویستمان بە ژنانە".
وتەبێژی پۆلیسی كەركوك دەڵێت كچان دەتوانن ناوی خۆیان تۆماربكەن و لەڕێی بینینی راهێنانێكی نۆ مانگییەوە لە بەغدا ببنە پۆلیس.
بۆ لێكۆڵینەوە لەگەڵ ئافرەتان پێویستمان بە پۆلیس ژن هەیە
بەوتەی رائید عامر بەشێوەیەكی رەسمی لای ئەوان هیچ روداوێكی كوشتنی ژنان لەمساڵدا تۆمارنەكراوە.
بەپێی ئامارێكی كۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤ لە عیراق، كە تایبەت بە (كەركوك ناو) دراوە، لە شەش مانگی یەكەمی ئەمساڵدا 50 حاڵەتی "خۆكوشتن" تۆماركراون كە 42 حاڵەتیان لە رەگەزی مێ بون، هەر لەو ماوەیەشدا زیاتر لە 260 حاڵەتی توندوتیژی جیاواز هەبون.
ئەوەش لەكاتێكدایە بە درێژایی ساڵی رابردوو 65 حاڵه‌تی "خۆكوشتن" لە پارێزگای كەركوك تۆماركرابون لەگەڵ 200 حاڵەتی توندوتیژی دیكە لەماوەی هەشت مانگی 2020ـدا.
پارێزگای كەركوك لە ساڵی 2019یشدا، ریزبەندی یەكەمی لەسەر ئاستی عیراق هەبوو بۆ روداوەكانی "خۆكوشتن" بە 106 حاڵەت، كە 89 كه‌سیان له ره‌گه‌زی مێ و 17یان له ره‌گه‌زی نێر بون.
بەپێی یاسای به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی توندوتیژی خێزانی، هەندێك رێگەچارە بۆ رێگری لە توندوتیژی دانراون لە نێویاندا كردنەوەی شەڵتەر لە پارێزگاكاندا، بەڵام یاساكە لە په‌رله‌مانە و پەسەندنەكراوە.
*كاروان ساڵحی بەشداری لە ئامادەكردنی ئەو بەدواداچونەدا كردووە
