بە ناوەندی قەزای شنگال و هەموو ناحیە و گوندەكانیەوە تەنیا پێنج دكتۆر لە نەخۆشخانە و بنكە تەندروستییە حكومییەكاندا هەن؛ كە زۆرینە بە كاتی دانراون و لە هەفتەیەكدا تەنیا دوو رۆژ دەوام دەكەن.
ئەوەش لەكاتێكدایە ژمارەی دانیشتوانی قەزای شنگال زیاتر لە 334 هەزار كەسن -بەپێی ئاماری وەزارەتی پلاندانانی عیراق بۆ ساڵی 2019- لەو ژمارەیەش هێشتا بەشێكیان لە ئاوارەییدا دەژین.
بەپێی بەدواداچونەكانی (كەركوك ناو)، تەنیا لە نەخۆشخانەی گشتی ناوەندی شنگال و ناحیەی سنونێ دكتۆر هەیە، دوانیان دكتۆری منداڵانن و یەكێكیان دكتۆری نەخۆشییەكانی چاوە.
"25ـی نیسانی 2022 بەهۆی بەرزبونەوەی پلەی گەرمی جەستەی منداڵەكەمەوە رومانكردە نەخۆشخانەی شنگال، بەڵام دوای كاتژمێر و نیوێك چاوەڕوانی دكتۆر نەهات، بۆیە بە ناچاری لە دەرەوە دەرمانمان كڕی و گەڕاینەوە بۆ ماڵەوە" سیروان قولو، دانیشتوی گوندی سولاغ وای وت. –ئەو گوندە پێنج كیلۆمەتر لە ناوەندی شنگالەوە دوورە".
هاوڵاتیانی شنگال بۆ سەردانیكردنی دكتۆری پسپۆڕ لە نەخۆشییەكانی وەك دڵ و هەناوی و شكاوی و چەندین پسپۆڕی دیكە پێویستە بچنە نەخۆشخانە حكومییەكانی دهۆك –بە دوری نزیكەی 200كم- یان موسڵ –بەدوری زیاتر لە 125كم-.
سیروان بە (كەركوك ناو)ـی وت "خۆزگە ئەخوازم بۆ یەكجار بچمە نەخۆشخانە و دكتۆری لێ بێت، هەرچەندە دكتۆر و پەرستاریشیان هەیە بەڵام لە كاتی خۆیدا دەوام ناكەن و خەڵكیش ناتوانن بەهۆی خراپی بارودۆخی داراییەوە روو لە عیادەی ئەهلی یان نەخۆشخانەی شارەكانی تر بكەن".
جگە لە كەمی دكتۆر و ئامێری پزیشكی؛ پابەندنەبونی فەرمانبەرانی كەرتی تەندروستی بە دەوامەوە، كێشەیەكی دیكەی خەڵكی قەزاكەیە.
بەڵام دڵشاد عەبدوڵا، بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی گشتی شنگال بە (كەركوك ناو)ـی وت "تەنیا رۆژێك ئەو پزیشكە كە تەنسیبە و لە نەخۆشخانەی خەنسای موسڵەوە نێردراوە كەمێك لە كاتی دەوام دواكەوت، بۆیە خەڵك كردیان بە كێشە ئەگەرنا هەموان دەوامی خۆیان دەكەن".
نەخۆشخانەی شنگال و زۆربه‌ی ناوه‌نده ته‌ندروستییه‌كانی تر، لە سەردەمی دەسەڵاتدارێتی داعشدا لە ئابی 2014 بۆ كۆتایی 2015 خاپورکران.
"كێشەی باڵەخانە و پەرستار و دەرمانمان نییە، بەڵام دكتۆری پسپۆڕمان كەمە، لە بوارەكانی تیشك و سۆنەر و شكاوی و دڵ و هەناوی، چەندینجار داوامانكردووە و سودی نییە" دڵشاد دەڵێت تەنیا سێ پزیشكیان هەیە لە ناوەندی شنگال كە دوانیان بە كاتی دانراون (تەنسیب)ـن و هەفتەی دوو رۆژ دەوام دەكەن.
نەخۆشخانەی گشتی شنگال لە 1957ـەوە بنیاتنراوە، زیاتر لە 900 پەرستار و فەرمانبەری هەیە.
دكتۆری پسپۆڕمان كەمە، لە پسپۆڕییەكانی تیشك و سۆنەر و شكاوی و دڵ و هەناوی
لە ناوچەكانی دیكەی شنگال چەندین بنكەی تەندروستی هەن؛ لە ناحیەی سنونێ تەنیا دوو دكتۆری منداڵان و چاو هەیە، لە ناوەندە تەندروستییەكانی ناحیەی گرعوزێر و كۆمەڵگەی نیشتەجێبون و گوندەكاندا دكتۆر نییە و تەنیا پەرستار و یاریدەدەری پزیشكی هەن، بەڵام كیلینیكی ئەهلی هەن.
سەعید شەمۆ، ئەندامی گروپی گەنجانی سەربەخۆ لە شنگال بە (كەركوك ناو)ـی وت كەرتی تەندروستی بەدەست چەندین كێشەوە دەناڵێت، لەوانە كەمی دكتۆر و نەبونی دكتۆری پسپۆڕ و پابەندنەبون بە دەوامەوە، "دكتۆرەكان بە ئارەزوی خۆیان دەوامدەكەن، هەندێكجار كاتژمێر 10ـی بەیانی و جاری وا هەیە 12ـی نیوەڕۆ دەچنە دەوام، لەكاتێكدا تا كاتژمێر 2:30 خولەكی دوانیوەڕۆ دەوام هەیە".
هەروەها جەختیكردەوە "بەڕێوەبەری نەخۆشخانە ناتوانێت فشار لە دكتۆرەكان بكات بۆ كاتی دەوام چونكە ئەگەر وابكات ئەوا داوای گواستنەوە بۆ ناوچەی دیكە دەكەن و هێندەی تر بارودۆخی تەندروستی شنگال خراپ دەبێت.
گروپی گەنجانی سەربەخۆ، نزیكەی 50 گەنجی شنگالن و بەدواداچون بۆ كێشە و گرفتی هاوڵاتیان دەكەن، تا روبەڕوی لێپرسراوانی بكەنەوە و هەوڵی چارەسەركردنیان بدەن.
شەمۆ دەڵێت نیشاندانی شنگال وەك ناوچەیەكی نائارام لە میدیاكاندا كاریگەری نەرێنی هەبووە و "بە هەر دكتۆرێك دەڵێیت لە قەزاكە دەوام بكە یەكسەر رەتیدەكاتەوە، ... خەڵكیش بە ناچاری لەبەر نەبونی دكتۆر دەبێت بچنە نەخۆشخانەكانی موسڵ و دهۆك".
لە شنگال هەشت هێزی سەربازی و ئەمنی هەن و زیاد لە جارێك بارگرژی چەكداری لە نێوان هەندێكیاندا رویداوە.
فەرمانبەرێكی كەرتی تەندروستی لە شنگال كە داوایكرد ناوی بڵاونەكرێتەوە بە (كەركوك ناو)ـی وت "لانیكەم رۆژانە 500 نەخۆش سەردانی نەخۆشخانەی گشتی ناوەندی قەزاكە دەكەن، لە دەرمان و هەندێك ئامێری پزیشكیدا كێشەمان نییە، .. تەنیا كێشەی كەمی دكتۆر بەتایبەت دكتۆری پسپۆڕمان هەیە".
ئەو فەرمانبەرە دەڵێت دواكەوتنی هەندێك دكتۆر و پەرستار لە كاتی دەوامدا هۆكارەكەی ئەوەیە شوێنی نیشتەجێبونیان لە دەرەوەی شنگالە و رۆژانە لە موسڵ یان ناوچەكانی پارێزگای دهۆكەوە هاتوچۆی قەزاكە دەكەن.
قەزای شنگال (120كم خۆرئاوای موسڵ)، كه ناوچه‌یه‌كی جێناكۆكی پارێزگای نه‌ینه‌وایه و زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی ئێزیدین، لە 3ـی ئابی 2014، داعش دەستیبەسەرداگرت و هه‌زاران كه‌س له‌و پێكهاته‌یه روبەڕوی كوشتن، رفاندن و ئاوارەیی بونەوە، تا لە 13ـی تشرینی دووەمی 2015 قه‌زاكه كۆنتڕۆڵكرایەوه.
