بڕیاری حكومەتی عیراق بۆ تاپۆكردنی دەیان ناحیە و كۆمەڵگەی نیشتەجێبونی قەزای شنگال، ئێزیدییەكان دڵخۆشدەكات، چاوەڕواندەكرێت ئەو هەنگاوە هانی گەڕانەوەی ئاوارە ئێزیدییەكان بدات بۆ بەجێهێشتنی كەمپەكان و گەڕانەوە بۆ زێدی خۆیان، ئەوەش یەكێك بوو لە بەرنامەی كاری كابینەكەی نوێی حكومەت.
حكومەتی عیراق هەفتەی رابردوو بڕیاریدا بە تاپۆکردنى زەوى نیشتەجێبون و ئەو خانووانەشی كە لە دوای ساڵی 1975ەوە لە سنوری قەزای شنگال دروستكراون و بێ تاپۆن، ئەوەش بەپێی چەند رێكارێك كە هێشتا دیارینەكراون، بڕیارە لانیكەم 13 كۆمەڵگەی نیشتەجێبون و ناحییە دەگرێتەوە، لە نێویاندا هەردوو ناحیەی سنونێ و گرعوزێر كە دوو گەورەترین ناحیەی قەزاكەن.
ئیبراهیم خدر، هاوڵاتییەكی ئێزیدی ناحیەی گرعوزێرە و لە تشرینی یەكەمی 2021 لە ئاوارەیی گەڕاوەتەوە بۆ ماڵەكەی، وتی "ئاگادارین بڕیارێكی لەو شێوەیە هەیە، هیوادارین حكومەت لە بەرامبەر تاپۆكردنی خانووەكان بڕە پارەیەكی كەم وەربگرێت، هەروەها سودمەندبین لەهەر بڕیارێك كە سود بە خاوەنی خانوو و زەوی تاپۆكراوەكان دەگەیەنێت".
خانوو و زەوی تاپۆكراو لەسەر هاوڵاتیان لەگەڵ گرەنتی ئەوەی دەبێتە موڵكی خۆی، هەروەها نرخەكەشی بەرزدەبێتەوە، لەوەش گرنگتر خاوەنەكەی دەتوانێت سودمەندبێت لەهەر پێشینەیەكی پەیوەست بە خانووبەرە.
ئیبراهیم وتی "بەڕاستی زۆر دڵخۆش بوین كاتێك بڕیارەكەمان بیست، داوا دەكەین پەلەبكرێت لە جێبەجێکردنى".
ئەو لە ساڵی 2007 خانوویەكی لە گڵ دروستكراوی لە ناحیەی گرعوزێر كڕیوە، پاشان تێكیداوە و بە بلۆك و كۆنكرێت خانوویەكی باشتری لەسەر زەوییەكەی دروستكردووە، ئەوەش لەسەر ئەركی خۆی. بەڵام چەندین ساڵە چاوەڕێ دەكات تاپۆ بكرێت و ببێتە موڵكی خۆی.
بەگشتی نزیكەی 15 هەزار خانوی بێ تاپۆ لەو ناحیەیەدا هەن و ژمارەی خانووە تاپۆكراوەكان ناگاتە هەزار خانوو، ئەوانەش لە ساڵی 2000 و لە سەردەمی حزبی بەعسی روخێنراو تاپۆكراون.
ماجد شنگالی، ئەندامى ئەنجومەنى نوێنەرانى عیراق لە فراکسیۆنى پارتى و خەڵكی شنگال، وتی كە هەوڵی تاپۆكردنی خانووە بێ تاپۆكان، زیاتر لە 10 ساڵە كاری بۆ دەكرێت، بەڵام بەردەوام هۆكارێك هەبووە بۆ جێبەجێنەكردنی.
شنگالی وتی "بەمدواییە رێکخراوى سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان کارێکى ورد و مەیدانى كرد لەسەر پرسی زەویی نیشتەجێبون و خانووە بێ تاپۆكان و راپۆرتێكی لەو باریەوە ئاراستەی مستەفا کازمى، سەرۆک وەزیرانى پێشوی عیراق کرد، بەڵام هیچ هەنگاوێك نەنرا بۆ تاپۆكردنی، ئێستا بڕیارەكە دەرچووە و دواى سەرى ساڵ لیژنەى تایبەت بە تاپۆکردن دەستبەکاردەبن و سەردانى ئەو شوێنانە دەکەن کە بڕیارەکە دەیانگرێتەوە".
بەپێی وتەی ماجد شنگالی، 13 ناحیە و كۆمەڵگەی نیشتەجێبون بڕیارەكە دەیانگرێتەوە. جەختیكردەوە "نزیکەى 40 بۆ 50 هەزار خێزان سودمەندەبن".
"هەر لە دروستبونى شنگال و دەوروبەرییەوە ئێزیدییەکان لەوێ نیشتەجێبون و مافى ئەوانە خانوو و زەوییان بەناوەوە هەبێت".
لەبارەی ئامانجەكانی پشت ئەم هەنگاوەی حكومەتی عیراقەوە، ماجد شنگالی وتی "ئامانجێكی گرنگی بڕیارەكە لەوەدایە كە هیوایەک بۆ ئاوارەکان دروستبێت و هانیان بدات بگەڕێنەوە بۆ زێدی خۆیان".
ئامانجێكی گرنگی بڕیارەكە لەوەدایە كە هیوایەک بۆ ئاوارەکان دروستبێت و هانیان بدات بگەڕێنەوە بۆ زێدی خۆیان
زیاتر لە 600 هەزار ئاوارە لە هەرێمی كوردستاندا هەن، كە بەشێكیان لە 26 كەمپدا نیشتەجێن، لە كۆی گشتی ئاوارەكانیش سەدا 30ـیان ئێزیدین و زۆرینە خەڵكی قەزای شنگالن، بەپێی ئاماری وەڵامدانەوەی قەیرانەكان، سەر بە وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان.
(كەركوك ناو) قسەی لەگەڵ ژمارەیەك ئاوارەی ئێزیدی-دا كردووە، بەگشتی بە بڕیارەكە دڵخۆشن، بەڵام چاوەڕوانن بزانن لەپاڵ تاپۆكردن-دا و لەكاتی گەڕانەوەیاندا بۆ ناوچەكانی خۆیان چ جۆرە دڵنیاییەكی تری ئەمنیی و خزمەتگوزارییان پێدەدرێت.
خودێدا چوکى، بەڕێوەبەرى ناحیەى سنونێ – ئەو ناحیەیە بڕیارەكەی حكومەتی عیراق دەیگرێتەوە-، دەڵێت "بەپێی بەدواداچونی ئێمە سەروی سەدا 90ی ئێزیدییەكان لەو بڕیارە سودمەند دەبن".
مێژوى دروستبونى ناحیەى سنونێ، بەپێی وتەی خودێدا چوكی، دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1910، كە دەكاتە بەر لە دروستبونی دەوڵەتی عیراق، بەڵام حكومەتە یەكلەدوای یەكەكان "هەوڵیان بۆ تاپۆكردنی خانوو و یەكەكانی نیشتەجێبون نەناوە".
چوكی وتی "بۆ نمونە من لە خانویەكدام تەمەنی زیاتر لە 100 ساڵە، بەڵام تاپۆنەكراوە، بەشى زۆری خانووەکانى ناوەندی هەردوو ناحیەى سنونێ و گرعوزێر هەمان كێشەیان هەیە". بەپێی وتەی ئەو چاوەڕواندەكرێت 100 هەزار كەس لەو بڕیارەی حكومەتی فیدراڵ سودمەندبن.
ئەو وتی "هێشتا وردەكاریی و بڕیاری فەرمیمان بەدەستنەگەیشتووە، بەڵام بڕیارەكە لە ئەنجومەنی وەزیران دەرچووە و بڕیارە لیژنەیەک لە ئیدارەى پارێزگاى نەینەوا دروستبكرێت و سەردانی شنگال بكەن".
قەزای شنگال (120كم خۆرئاوای موسڵ)، ناوچه‌یه‌كی جێناكۆكی پارێزگای نه‌ینه‌وایه و زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی ئێزیدین، لە 3ـی ئابی 2014، داعش دەستیبەسەرداگرت و هه‌زاران كه‌س له‌و پێكهاته‌یه روبەڕوی كوشتن، رفاندن و ئاوارەیی بونەوە، تا لە 13ـی تشرینی دووەمی 2015 قه‌زاكه كۆنتڕۆڵكرایەوه.
"دەیان ساڵە ئێزیدییەکان داوای تاپۆکردنى خانوەکانیان دەکەن، رێكخراوێكی سەر بە نەتەوە یەگرتووەكان هۆكارێكی ئەم بڕیارە بوو".
بڕیارە دوای ئەوە هات كە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیران و فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عیراق، لە 9ـی تشرینی دوەمی 2022 وەك لە بەرنامەی كاری كابینەكەیدا هاتووە، بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی وردبینی ئەمنی لە ناوچە رزگاركراوەكانی ژێر دەستی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام - داعش"، لە نێویاندا پارێزگای نەینەوا.
