ساڵێك بەسەر سەردانەكەی پاپا فرانسیس بۆ پارێزگای نەینەوا تێدەپەڕێت، بەڵام بارودۆخی كریستیانەكان هێشتا "خراپە" و هەست بە هیچ گۆڕانكارییەكی كرداری نەكراوە، وەك پیاوانی ئایینی و سیاسییەكان باسیدەكەن.
پاپای ڤاتیكان لە یەكەم سەردانیدا بۆ عیراق، لە ئاداری 2021ـدا شارەكانی بەغداد، نەجەف، بابل، هەولێر و پارێزگای نەینەوای بەسەركردەوە، وەك دەستپێشخەرییەك بۆ پارێزگاری لە كۆمەڵگەی كۆنی كریستیان لە وڵاتەكەدا.
خەڵكی نەینەوا چاوەڕێ بون ئەو سەردانە رۆڵی هەبێت لە بەدەنگەوەهاتنی كۆمەڵگەی مەدەنی بۆ كێشەكانیان و بینینی ئەو وێرانكارییەی بەهۆی شەڕی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام - داعش" روبەڕوی پارێزگاكە بۆتەوە.
بارودۆخی نەینەوا ناسەقامگیرە و كۆچ بەردەوامە
خوری قەیران، پیاوی ئایینی كریستیان لە دەشتی نەینەوا دەڵێت هەرچەندە سەردانەكەی پاپا ئومێدبەخش بوو، بەڵام هێشتا كۆچ بەردەوامە و بارودۆخی دەشتی نەینەوا ناسەقامگیرە، هاوڵاتیانی كریستیان بەرگەی بارودۆخەكە ناگرن و بەوهۆیەوە كۆچ دەكەن.
بارودۆخی كریستیانەكان هێشتا زۆر خراپە، هێشتا زەوییەكانیان زەوت دەكرێت
"عیراق وڵاتێكە جێگەی هەموانی تێدا دەبێتەوە، بەڵام كێشەكە ئەوەیە هەندێك لایەنی توندڕەو نایانەوێت یەكگرتویی هەبێت بۆ بنیاتنانی پردێك بۆ داهاتوویەكی نوێ و نەوەكانی داهاتوو" بەوتەی خوری بۆ (كەركوك ناو).
هەروەها جەختیكردەوە گرنگیپێدانی حكومەت بە بارودۆخی كریستیانەكان هێشتا زۆر سنوردارە، "پێشبینیمان دەكرد سەردانەكەی پاپا هەنگاوێك بێت تا ئاوڕمان لێبدرێتەوە، ئاستی گرنگیپێدان و خزمەتگوزارییەكان زیاتر بن، قەرەبوی زیانلێكەوتوانی كردە تیرۆریستییەكان بكرێتەوە، بەڵام ئەوە روینەدا".
پاپا فرانسیس، لە 7ی ئاداری 2021ـدا به هه‌لیكۆپته‌ر چووه شاری موسڵ، له كڵێسای حه‌وشه‌ی به‌یعه چاوی به هاوڵاتیانی كریستیان كه‌وت و نوێژی بۆ قوربانییانی شه‌ڕ كرد، هەمان رۆژ سەردانی قەرەقوش (32كم باشوری خۆرهەڵاتی موسڵ)ی كرد و لە كڵێسای تاهیره ئه‌لكوبرا دڵته‌نگی خۆی به‌رانبه‌ر وێرانكارییه‌كانی شه‌ڕی داعش نیشاندا.
نەجم جبوری، پارێزگاری نەینەوا لەماوەكانی رابردودا ئاشكرایكرد دوای سەردانەكەی پاپا ژمارەیەك وڵات ئامادەییان نیشانداوە لە ئاوەدانكردنەوەی موسڵدا هاوكاربن.
به‌پێی ئاماره‌كانی هه‌ردوو حكومه‌تی فیدراڵی عیراق و هه‌رێمی كوردستان، ده‌یان هه‌زار خانه‌واده‌ی كریستیان هێشتا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه زێدی خۆیان و له ئاواره‌ییدا ده‌ژین، جگه له‌وه‌ی هه‌زاران خێزانی تر – ته‌نیا له نه‌ینه‌وا زیاتر له 24 هه‌زار خێزان- به‌ره‌و وڵاتانی تر كۆچیانكردووه.
له كۆی زیاتر له 664 هه‌زار ئاواره‌ی نیشته‌جێی هه‌رێمی كوردستان سه‌دا 7ـیان كریستیانن.
جۆزێف سلێوا، ئەندامی پێشوی پەرلەمانی عیراق بە (كەركوك ناو)ـی وت "دوای ساڵێك لە سەردانەكەی پاپا هیچ شتێك نەگۆڕاوە، تەنیا قیرتاوكردنی هەندێك شەقام و بۆیاغكردنی هەندێك شۆستە و چاندنی دار نەبێت".
"بارودۆخی كریستیانەكان هێشتا زۆر خراپە، هێشتا زەوییەكانیان زەوت دەكرێت و ئەجێندای كوردی و سونی و شیعە بەسەریاندا دەسەپێنرێت، وەك چۆن یاسای رەگەزپەرستییان بەسەردا سەپێنراوە" بەوتەی سلێوا.
جەختیشیكردەوە "ئەوەی پێیدەڵێن پێكەوەژیانی ئاشتی درۆیەكە و بۆ جوانكردنی وێنەی وڵاتەكەیە، چونكە ژیانی هەموو هاوڵاتیانی عیراق و پێكهاتەی كریستیان هێشتا لە مەترسیدایە، سەردانەكەی پاپا لەپێناو شەرعیەتدان بوو بە دەسەڵاتدارانی بەغدا و هەولێر بۆ بەردەوامی زوڵم و ستەمكاری دژ بە میللەت".
داعش له ناوه‌ڕاستی 2014 دا كاتێك نەینەوای كۆنتڕۆڵكرد؛ سێ بژارده‌ی خستە بەردەم کریستیانەکان ئەوانیش ئیسلامبون، پێدانی جزیە یان بەجێهێشتنی ماڵ و حاڵیان، بۆیە زۆرینه به ناچاری ئاواره‌بون و زۆربه‌ی شوێنه ئایینییه‌كانیشیان وێران كران.
عەلی بەیاتی، ئەندامی كۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤ لە عیراق لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت ژمارەی كریستیانەكان پێش ساڵی 2003 دەگەیشتە ملیۆن و نیوێك بەڵام ئەو ژمارەیە دابەزی بۆ 250 هەزار كەس كە زۆرینەیان لە هەرێمی كوردستانن.
"سەدا 40ـی كریستیانەكان لە هەرێمەوە گەڕاونەتەوە بۆ دەشتی نەینەوا دوای كۆنتڕۆڵكردنەوەی ناوچەكانیان لە دەستی داعش و تەنیا 80 خێزانی كریستیانی لە ناوەندی شاری موسڵدا هەن" بەوتەی بەیاتی.
بنیاتنانەوەی پردی متمانە
رائد عادل، لێپرسراوی كڵێساكانی سریانی كاسۆلیك پێیوایە سەردانەكەی پاپا رۆڵی هەبووە لە ئاوڕدانەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان كە رۆڵی باشیان هەبوو لە ئاوەدانكردنەوەی موسڵ و كڵێسا روخاوەكاندا.
سەدا 40ـی كریستیانەكان لە هەرێمەوە گەڕاونەتەوە بۆ دەشتی نەینەوا
"ئەو سەردانە ئامانجەكانی خۆی بەدیهێنا، هەرچەندە بە ئومێدی ئەنجامی گەورەتر بوین كە رۆڵی هەبێت لە كەمكردنەوەی شەپۆلی كۆچی كریستیانەكان و دوبارە گەڕانەوەی خێزانەكان بۆ ناوەندی شاری موسڵ".
عادل ئەوەشی بە (كەركوك ناو) وت ژمارەیەك خێزانی كریستیان گەڕاونەتەوە بۆ ناوەندی شار و شاری موسڵی كۆن، هەروەها رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان تەنیا لە دەشتی نەینەوا كارناكەن بەڵكو ئێستا رۆڵیان لە ئاوەدانكردنەوەی ناوەندی شارەكەشدا هەیە، لەوێ گرنگی بە بارودۆخی كریستیانەكانیش دەدەن.
زۆر چەمكی گۆڕی
كاردیناڵ لویس ساكۆ، لە ساڵیادی سەردانەكەی پاپای ڤاتیكان بۆ عیراق وتی ئەو سەردانە تێڕوانینی گەلانی عیراقی بەرانبەر كریستیانەكان گۆڕی، ئاستی رێزلێگرتنیانی زیاتر كرد و بووە هۆی پتەوكردنی پێكەوەژیانی نێوان پێكهاتە ئایینیی و نەتەوەییەكان.
ساكۆ، باتریاكی كڵێسای كلدانی كاسۆلیكی لە عیراق و جیهان دەڵێت "سەردانەكە دەرفەتێكی بەنرخ بوو بۆ عیراق و وەرچەرخانێك بوو لە كرانەوەیدا بە ڕوی جیهاندا، تێڕوانین و هەڵوێستی خەڵكی بە گشتی دەربارەی پێكەوەژیان لەنێوان پێكهاتە ئایینییە جیاوازەكانی عیراقدا گۆڕی، گواستنەوە بوو بۆ قۆناغێكی باشتر و زۆرێك لە عیراقییەكان دەستیانكردووە بە قبوڵكردنی چەمكی هەمەچەشنی".
ئایینی مه‌سیحی، دووه‌م گه‌وره‌ترین ئایینه له عیراق دوای ئیسلام، به‌پێی ده‌ستوری عیراق دانیپێدانراوه و زمانیشیان پارێزراوه كه سریانییه.
