هێزەكانی سوپای عیراق و یەكینەكانی بەرخودانی شنگال (یەبەشە)، سەرباری ئاگربەستی كاتی بەڵام لە هەڕەشە و تۆمەتەكانیان بۆ یەكتری بەردەوامن، بەوهۆیەوە تادێت ژمارەی ئەو خێزانانەی قەزاكە بەجێدەهڵێن لە زیادبوندان.
بەپێی ناوەڕۆكی دوایین گفتوگۆی راستەوخۆی نێوان فەرماندەكانی یەبەشە لەگەڵ وەفدی باڵای سەربازی عیراق، كە 3ـی ئایار لە شنگال بەڕێوەچوو، هەردولا لەسەر بێدەنگكردنی چەكەكان و راگرتنی شەڕ رێككەوتن، ئەوەش تا ئەوكاتەی پشوی جەژن كۆتاییدێت و جارێكیتر دانوستان دەكەنەوە.
ئەو دانوستانە دوای چەند رۆژێك لە شەڕ و پێكدادانی چەكداری هەردولا دێت، كە یەكەم رۆژی جەژنی رەمەزان و لە 2ـی ئایاردا دەستپێكرد تا ئێوارەی دوێنێ 3ـی ئایار، هێشتا بارودۆخی قەزاكە لەوپەڕی ئاڵۆزیدا بوو، بەپێی بەدواداچونی (كەركوك ناو).
حسێن شنگالی، ئەندامی ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری شنگال بە (كەركوك ناو)ـی وت "لە كۆبونەوەكەماندا لەگەڵ سوپا، رێككەوتین شەڕ بە كاتی رابگرین و هیچ لایەنێك تەقە نەكات، تا دوای جەژن كۆدەبینەوە بۆ رێككەوتنی كۆتایی".
ئێستا بارودۆخی ئەمنی قەزای شنگال جێگیرە
ئەوەش لەكاتێكدایە بەپێی راگەیەندراوەكانی سوپا، كە هیچ ئاماژەیەكی بە ئاگربەست و رێككەوتنی لەگەڵ یەبەشەدا تیادا نییە، تەنیا جەخت لەوەدەكاتەوە لە قەزاكەدا تەنیا هێزەكانی سەر بە حكومەتی فیدراڵی دەمێننەوە.
سەعد قاسم، لێپرسراوی راگەیاندنی فرقەی 20ـی سوپای عیراق لە شنگال بە (كەركوك ناو)ـی وت "ئامانجی كۆبونەوەكە بۆ گەڕانەوەی سەقامگیری بوو، ئێستا بارودۆخی ئەمنی جێگیرە".
لە سەرەتای شەڕەكەدا، هێزێکى سوپای عیراق هێرشیكردە سەر دوو خاڵى ئاسایشى ئێزیدخان لە ناحیەی سنونێ لە شنگال و بەپێی بەدواداچونەكانی (كەركوك ناو)، لە دوو رۆژدا لانیكەم سەربازێكی عیراق و شەڕڤانێكی یەبەشە كوژراون، جگە لە برینداربون دەیان كەس لە هەردولا.
خەڵكی شنگال، پێشتر لەڕێی چەند راپۆرتێكی (كەركوك ناو)ـەوە هۆشدارییان دا ئەگەر مەترسی شەڕ بەردەوام بێت، ئەوا بە ناچاری بۆ كەمپەكانی ئاوارەیی دەگەڕێنەوە، ئەوەش كاتێك بوو لە لە رۆژانی 18و 19ی نیساندا شەڕ و پێكدادان لە نێوان یەبەشە و سوپا سەریهەڵدابوو.
پیر دیان جەعفەر، بەڕێوەبەری فەرمانگەی کۆچ و کۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەکان-ـی سەر بە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە پارێزگای دهۆك بە (كەركوك ناو)ـی وت "ئێوارەی چوارشەممە 4ـ ئایار لە شنگالەوە 98 خێزانی دیكە ئاوارەی دهۆك بون، زانیاریمان هەیە 200 خێزانی دیكە بەڕێگاوەن بۆ دهۆك و دوێنێ سێشەممەش 42 خێزانی دیكە هاتن، بە گشتی هەموو ئاوارەكانی ئەو چەند رۆژە گەیشتۆتە 841 خێزان، چاوەڕێی زیاتریش دەكەین".
لەكاتێكدا لەكۆی 664 هەزار ئاوارەی هەرێمی كوردستان سەدا 30ـیان ئێزیدی و هێشتا چارەنوسی زیاتر لە دوو هەزار هاوڵاتی ئەو پێكهاتەیەش نادیارە دوای رفاندیان لەلایەن "دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام – داعش" لە ئابی 2014ـدا.
"سێ رۆژە لە شەقامەوە داوای راگرتنی شەڕ دەكەین، بەڕاستی بێزار بوین لەو هەموو ناكۆكی و ئاڵۆزییە، تكایە لێمانبگەڕێن تەنیا بە ئیسراحەت بژین" خەیری عەلی، چالاكوانی مەدەنی لە شنگال بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
خەیری و چەندین گەنجی دیكەی شنگال و ژمارەیەك لە سەرۆك عەشیرەتەكان سێ رۆژە بە گردبونەوە و چالاكی جۆراجۆر لە ناوەندی قەزاكە و ناو ناحیەی سنونێ داوای گەڕانەوەی سەقامگیری بۆ شنگال دەكەن.
841 خێزان بەهۆی شەڕەوە لە سێ رۆژدا ئاوارەبون
"چوار داواكاری سەرەكیمان داوەتە لایەنە پەیوەندیدارەكان، لەوانە بەدورگرتنی شنگال لە شەڕ و ناكۆكی سیاسی و كۆتاییهێنان بە كێشەی ئیدارەدانی شنگال و دیاردەی چەكداری، چونكە ناوچەكە وێرانەیە و پێویستی بە ئاوەدانكردنەوە و خزمەتە نەك ببێتە گۆڕەپانی شەڕ" بەوتەی چالاكوانەكەی شنگال.
لە ئێستادا تاكە رێگا كە حكومەتی عیراق بەردەوام جەخت لە جێبەجێكردنی دەكاتەوە بۆ چارەسەركردنی كێشەی شنگال، جێبەجێكردنی رێككەتننامەی شنگالی 2020یە لە نێوان هەردوو حكومەتی فیدراڵ و حكومەتی هەرێم، بەپێی ئەو رێككەوتنەش بێت دەبێت هێزەكانی نزیك لە پەكەكە شنگال بەجێبهێڵن، بەڵام ئەو رێككەوتنە تائێستا جێبەجێنەكراوە و له قه‌زای شنگال زیاتر له هه‌شت هێزی چه‌كداری جیاواز هه‌ن.
لیوا تەحسین خەفاجی، وتەبێژی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە "بارودۆخەكە بە تەواوەتی لە شنگال سەقامگیرە و رێگاكان كراونەتەوە"، هەروەها جەختیكردەوە "رێگە بە هیچ لایەنێك نادەین چەك و بارەگای هەبێت لە قەزاكە و دژی دەوڵەت كاربكات".
ئەو راگەیەندراوە دوای سەردانی سوپاسالار و فەرماندەكانی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكان و سوپا هات بۆ شنگال.
لە بەرانبەردا فەرماندەیی یەبەشە بەپێی راگەیەندراوێك كە میدیای پەكەكە بڵاویكردەوە دەڵێت "پێویستە گەلەکەمان درک بە مەترسییەکان بکەن و خاوەن هەڵوێست بن، ئێمەش خۆپاراستن دەکەینە بنەما بەرامبەر هەموو جۆرە هێرشێک، هەرچییەک پێویست بێت دەیکەین بۆ پاراستنی دەستکەوتەکانی گەلەکەمان"، لەگەڵ ئەوەشدا جەختدەكەنەوە "ئێمە گفتوگۆ و دیالۆگ دەکەینە بنەمای چارەسەرکردنی کێشەکان، ئێمە دژی سوپای عیراق نین، بەڵکو دژی سیاسەتی لەناوبردن و بەکارهێنانی سوپاین بۆ بەرژەوەندیی هەندێک لایەنی ناوخۆیی و دەرەکی".
یەبەشە بە نزیك لە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) ناودەبرێن و خەڵكی ناوچەكە لەوانەش ئێزیدییەكان پێكهێنەری سەرەكین تیایاندا، لە ژێر ركێفی ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری كاردەكەن، لەسەردەمی شەڕی داعش، پێكهێنراون و رۆڵیان هەبوو لە كۆنترۆڵكردنەوەی قەزاكەدا، بەشێكی زۆری چەكدارەكانیان سەر بە دەستەی گشتی حەشدی شەعبین.
خودێدا ئەلیاس، لێپرسراوی ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری لە سنونێ بە (كەركوك ناو)ـی وت "مەترسی دروستبونەوەی شەڕ كۆتایی نەهاتووە، چونكە پێشتریش جۆرێك رێككەوتن و لێكتێگەیشتن هەبووە و دواتر بووە بەشەڕ".
مەترسی دروستبونەوەی شەڕ كۆتایی نەهاتووە
ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری لە 201 بەدواوە هێزەكانی نزیك لە پەكەكە بۆ ئیدارەدانی شنگال پێكیانهێنا، بەڵام بەغدا دانی پێدانەنا و لە ئێستادا شنگال بێجگە لەو ئەنجومەنە دوو ئیدارەی دیكەی هەیە، یەكێكیان لە ئۆكتۆبەری 2017ـەوە دامەزراوە و لە ناوەندی قەزاكەدایە و ئەویتر پێكهێنراوی دوایین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانە و لە سنوری دهۆك دەوامدەكەن.
ئەلیاس دەڵێت "ئەو هێزانەی سوپا كە هاتبوونە شنگال بەشێكیان كشاونەتەوە شوێنی خۆیان.. ئەوانیتر كە ماونەتەوە لە ناوەندی سنونێ و دەوروبەری بڵاوەیانپێكراوە"، ئەو داوا لە هاوڵاتیانی ئێزیدی قەزاكە دەكات لە ماڵەكانی خۆیاندا بمێننەوە و بەرەو هەرێمی كوردستان ئاوارەنەبنەوە، "بەڵێنیان پێدەدەین بەرگری لە خاك و خەڵكی خۆمان دەكەین تا لە ژیاندا بمێنین".
قه‌زای شنگال (120كم خۆرئاوای موسڵ)، ناوچه‌یه‌كی جێناكۆكه و له‌ڕوی ئیدارییه‌وه سه‌ر پارێزگای نه‌ینه‌وایه، لە 3ی ئابی 2014 داعش دەستیبەسەرداگرت و لە 13ی تشرینی دووەمی 2015 كۆنتڕۆڵكرایەوە.
