ناكۆكییەكانی نێوان كاردیناڵ لویس ساكۆ، باتریاكی كڵێسای كلدانی كاسۆلیكی لە عیراق و جیهان لەگەڵ رەیان كلدانی، سەرۆكی بزوتنەوەی بابلیۆن تادێت ئاڵۆزتر دەبێت، لە بەخشینەوەی تۆمەتی گەندەڵییەوە تا خۆپیشاندان و بەرەو پەلكێشكردنی یەكتری بۆ دادگا دەڕوات.
خۆپیشاندان بە مۆم و چڵە زەیتونەوە
لە گۆڕەپانی تەحریری ناوەڕاستی بەغدادی پایتەخت، ئێوارەی هەینی 12ـی ئایاری 2023 سەدان هاوڵاتی پێكهاتەی كریستیان لە لایەنگرانی لویس ساكۆ، بە بەرزكردنەوەی مۆم و چڵە زەیتون و ئاڵای عیراقەوە، خۆپیشاندانیان كرد.
"ئەم ناڕەزایەتییە دژی رەیان كلدانی-ـیە، دوای ئەوەی بێڕێزی بە كاردیناڵ ساكۆ كرد وەك باڵادەستترین كەسایەتی كریستیان لە عیراق، ئێمە ئەو هەڵسوكەوتە رەتدەكەینەوە، رێگە بەهیچ بێڕێزییەك بەم مەرجەعیەتە ئایینییە نادەین لە هەر كەسێكەوەبێت" وەجدان نوری، یەكێك لە خۆپیشاندەرانی بەغداد بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
خۆپیشاندەرانی كڵێسای كلدانی، لەدروشمەكانیاندا سروتە ئایینییەكانیان دەوتەوە و نزایان بۆ ئاشتیی و یەكگرتوویی كریستیان دەكرد، لەگەڵ رەتكردنەوەی بێڕێزی و سوكایەتی بە كڵێسا و سەرۆكەكەی.
"بێڕێزی و پڕوپاگەندەی پوچ دژی كاردیناڵ ساكۆ تەنیا دۆسیەیەكەی تایبەتی و كەسی نییە بەڵكو بۆ هەموو كڵێسایە، چونكە كاردیناڵ نوێنەرایەتی رۆحی كڵێسا دەكات و كەسێكی ئاسایی نییە" بەوتەی نەزیر دكۆ، قەشەی كڵێسای كلدانی ماریوسف لە بەغداد بۆ (كەركوك ناو).
هەروەها جەختیكردەوە هاوسۆزییەكی "گەورە" لە هەموو كۆمەڵگەی عیراقی و جیهانەوە بۆ كاردیناڵ هەیە بەهۆی هەڵوێستە "نیشتمانییەكانی، ئەوەش لە كاتی سەردانەكەی ساڵی 2021ـی پاپا فرانسیس پاپای ڤاتیكان بۆ عیراق دەركەوت.
لویس ساكۆ، ساڵی 1948 لە شاری زاخۆ لە پارێزگای دهۆك لەدایكبووە، ساڵی 1974 لە ئەبرەشییەی كلدانی موسڵ كراوە بە كاهین و لە ساڵی 2002ـدا بە مەترانی ئەبرەشییەی كەركوك هەڵبژێردراوە، لە ساڵی 2013ـدا كراوە بە باتریاكی كڵێسای كلدانی و لە 2018ـیشدا پلەی ئایینیی بۆ كاردیناڵ بەرزكراوەتەوە.
هەڵكوتانە سەر گۆڕەپانی تەحریر
لە كاتی خۆپیشاندانی لایەنگرانی ساكۆ، دەیان كەس هەوڵیاندا بە وتنەوەی دروشم دژی ناوبراو بچنە گۆڕەپانی تەحریر لە بەغداد، بەڵام هێزە ئەمنییەكان رێگرییان كرد و دورخرانەوە.
"بڕۆخێ ساكۆ"، "نەخێر نەخێر ساكۆ" و "رێگە بە كەس نادەین موڵك و ماڵی كریستیانەكان بفرۆشێت" بەو دروشمانە یەكێك لەو خۆپیشاندەرانە هاواری دەكرد كە چووە گۆڕەپانی تەحریر، لافیتەیەكیش بە دەستیەوە بوو كە دروشمی تیادا نوسرابوو دژی كاردیناڵ.
لەوكاتەشدا خۆپیشاندەران، لە نێویاندا پیاوانی ئایینیی و راهیبەكان، پێداگربون بۆ مانەوە لە شوێنی خۆیاندا و لەژێر پەیكەری ئازادی گۆڕەپانەكەدا، دروشمی هاودەنگییان بۆ لویس ساكۆ دەوتەوە، بەدەم خوێندنەوەی سروتە ئایینییەكانەوە.
لە بەرانبەر ئەواندا، خۆپیشاندەرانی دیكەی لایەنگری رەیان كلدانی، دژ بە ساكۆ دروشمەكانیان بەرز دەكردەوە.
دیمەنەكە بەوشێوەیە بەردەوام بوو تا شەو داهات و هەموان لە گۆڕەپانی تەحریر پاشەكشێیان كرد.
رەیان كلدانی، ساڵی 1983 لە ئەلقوش-ـی پارێزگای نەینەوا لەدایكبووە، دواتر چۆتە بەغداد و لەوێ جێگیر بووە، ناوبراو لە ساڵی 2014 و دوای دەستبەسەرداگرتنی نەینەوا لەلایەن چەكدارانی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام ناسراو بە داعش"، كەتائیبی بابلیۆنی (حەشدی شەعبی كریستیانی) پێكهێنا و بوون بە بەشێك لە دەستەی حەشدی شەعبی.
رەیان كلدانی بزوتنەوەیەكی سیاسی هەیە بەناوی (بابلیۆن) و لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی 2021ـی عیراق لە كۆی پێنج كورسی كۆتای كریستیان توانییان چوار كورسی بۆ خۆیان مسۆگەر بكەن.
كلدانی یەكێكە لەو ناوانەی لە ساڵی 2019ـدا وه‌زاره‌تی خه‌زێنه‌ی ئه‌مریكا، خستیه نێو لیستی ره‌شه‌وه و سزای به‌سه‌ردا سه‌پاند، به‌هۆی "تێوه‌گلانی له دۆسیه‌كانی پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ".
كاردیناڵ لویس ساكۆ، باتریاكی كڵێسای كلدانی كاسۆلیكی و رەیان كلدانی، سەرۆكی بزوتنەوەی بابلیۆن
هەڕەشەی چونە دادگا
لویس ساكۆ و رەیان كلدانی، هەردوكیان هەڕەشەی پەلكێشكردنی یەكتریی بۆ دادگا دەكەن.
كڵێسای كلدانی كە ساكۆ سەرۆكایەتی دەكات، لە 12ـی ئایاردا راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و تیایدا هاتووە "بەڵگەمان لە چەكدارانی بابلیۆن و ناو وەزارەتەوە لایە كە گەندەڵی دەسەلمێنێت، پێویستە واز لە درۆكردن و ئازاردانی پێكهاتەی كریستیان بهێنن، باتریاك ناچارە (ئەو بەڵگانە) رادەستی دادوەری عیراق و نێودەوڵەتی بكات".
لە بەرانبەردا بزوتنەوەی بابلیۆن بە سەرۆكایەتی كلدانی، لە راگەیەندراوێكدا دەڵێت "ئێمە ئامادەین بچینە بەردەم هەر دادگایەك بۆ بەرگری لە هەر تۆمەتێك كە روبەڕومان دەكرێتەوە، لە هەر شوێنێكی عیراقی خۆشەویست بێت، بەڵام نەك لەڕێگەی دەزگاكانی راگەیاندنەوە بەڵكو بەپێی سكاڵای یاسایی".
تۆمەتەكان
كاردیناڵ لویس ساكۆ، لە 6ـی ئایاری 2023ـدا كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی لە بەغداد رێكخست و تیایدا رەیان كلدانی بە دەستبەسەرداگرتنی موڵكی كریستیانەكان تۆمەتبار كرد.
"كلدانی ویستی دەستبەسەر كڵێسا و ماڵی كریستیانەكانی پارێزگای نەینەوادا بگرێت" ساكۆ لە كۆنگرەكەدا وای وت.
هەروەها تۆمەتەكانی رەیان كلدانی رەتكردەوە كە تۆمەتباری دەكات بە "دەستبەسەرداگرتنی زەوی پێكهاتەی كریستیان"، جەختیشیكردەوە "كلدانی كێیە تا لێپرسینەوەمان لەگەڵدا بكات لەسەر كڕین و فرۆشتن لەكاتێكدا ئێمە بەپێی یاسا كاردەكەین".
ڤیدیۆ: 12ـی ئایاری 2023/ خۆپیشاندان و دروشمی لایەنگرانی ساكۆ و كلدانی لە گۆڕەپانی تەحریری بەغداد
كلدانی و ساكۆ لە میدیاكانیشەوە شەڕی راگەیاندنیان دەستپێكردووە.
لە وەڵامی كۆنگرە رۆژنامەوانییەكەی ساكۆ، هەمان رۆژ رەیان كلدانی بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە و تیایدا هاتووە "نە تۆ و نە هیچ كەسێكی دیكە مافی فرۆشتنی موڵك و ماڵی تائیفە و خەڵكیان نییە، ئێمە بەپێی یاسا لێپرسینەوە لە تۆ و هەر كەسێكی تر دەكەین كە ئەو كارە بكات. ئەمە مەبەستەكەیە و هۆكاری هەموو كێشەكانتە لەگەڵ ئێمەدا".
ئەنجومەنی باڵای دادوەری لە عیراق، لە 5ـی ئایاری 2023ـدا، سكاڵایەكی دژی كاردیناڵ لویس ساكۆ رەتكردۆتەوە.
ئەو ناكۆكییانە لە كاتێكدایە هەزاران خێزانی كریستیان هێشتا نەگەڕاونەتەوە بۆ ناوچەكانی خۆیان لە نەینەوا و پارێزگاكانی تر، دوای ئەوەی بەهۆی شەڕی داعش و بارگرژییە ئەمنییەكانەوە ئاوارەبون.
كۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤ لە عیراق، ئاداری ساڵی رابردوو لە ئامارێكدا بڵاویكردەوە، ژمارەی كریستیانەكان بۆ 250 هەزار كەس كەمبۆتەوە كە زۆرینە لە هەرێمی كوردستانن، لەكاتێكدا پێش ساڵی 2003 دەگەیشتنە ملیۆن و نیوێك.
ئایینی مه‌سیحی، دووه‌م گه‌وره‌ترین ئایینه له عیراق دوای ئیسلام، به‌پێی ده‌ستوری عیراق دانیپێدانراوه و زمانیشیان پارێزراوه كه سریانییه.
