میری ئێزیدییان لە عیراق و جیهان، بۆ یەكەمجار چۆتە شنگال و بەدوای ئاشتكردنەوەی ئێزیدییە "ناڕازییەكان"ـەوەیە، بەڵام نەك پێشوازی لێناكەن، بەڵكو هەندێكیان بە هۆشدارییەوە داوادەكەن بە زویی قەزاكە بەجێبهێڵێت.
حازم تەحسین بەگ، میری ئێزیدییان لە 27ـی تشرینی یەكەمی 2022 گەیشتە قەزای شنگال و سەرەتا لە گۆڕستانی قوربانیانی گوندی كۆجۆ دابەزی، دواتر زنجیرەیەك كۆبونەوەی كرد و بڕیاریداوە تا سێ رۆژی لەو شارە درێژە بە دیدار و چالاكییەكانی بدات.
"میر چۆتە شنگال بۆ یەكڕیزی ئێزیدییەكان، پەیامێكی بۆ هەموو خەڵكی شنگال هەیە كە چیتر هیچ بڕیارێك بەبێ راوێژ و بۆچونی شنگالییەكان نادەن، لەڕێی دەزگا میدیاییەكانیشەوە میر بەئاشكرا وتی؛ ئەگەر لە رابردودا هەڵەیەكی بەرانبەر بە خەڵكی شنگال كردووە ئەوا داوای لێبوردنیان لێدەكات" بەوتەی خەیری حسێن، سكرتێری میر حازم بەگ بۆ (كەركوك ناو).
بەشێك لە ئێزیدییەكانی شنگال، لە نێویاندا كەسایەتی ئایینی، كۆمەڵایەتی و ژمارەیەك عەشیرەتی قەزاكە هەن، دان بە هەڵبژاردنی میر و بابەشێخ-ـی ئێزیدییاندا نانێن، بەهۆی راوێژپێنەكردن و وەرنەگرتنی بۆچونی لە پرۆسەكەدا.
لە 4ـی ئابی 2019 له مه‌زاری شبیل قاسم له شنگال، ئەو گروپە كە بە "ناڕازییەكانی شنگال" ناسراون، بڕیاریاندا به دانانی نایف داود سه‌لمان، وه‌ك میری شنگال و پێكهێنانی ئیماره‌تی قه‌زاكه له‌ژێر ده‌سه‌ڵات و حوكمڕانی حكومه‌تی ناوه‌ندی عیراق، ئه‌وه‌ش وەك وەڵامێك بۆ دەستبەكاربونی حازم ته‌حسین به‌گ له رێوڕه‌سمێكی ئایینی پەرستگای لالش-ـی شێخان وه‌ك میری ئێزیدییان لە 27ی تەمموزی هەمان ساڵدا.
خدر حەجی میرزا، سەرۆكی عەشیرەتی قیران لە سنونێی شنگال –لەنێو ناڕازییەكاندایە- بە (كەركوك ناو)ـی وت "داوایانكرد لەگەڵ میر دابنیشین، بەڵام من رەتمكردەوە، چونكە سەردانەكەی سیاسییە و هیچ ئەنجامێكیشی نابێت، بۆیە بەشداری هیچ كۆبونەوەیەك ناكەم كە هەر قسەی بێ كردار بێت".
هەروەها جەختیكردەوە لە نیگەرانییەكانی پێشتر و وتی "كاتێك بە میر دایاننا، پرسیان بە ئێمە نەكرد، هەرچەندە من ئەوكات لەگەڵ دانانی میرێكی دیكەش نەبوم لە شنگال".
ئەمڕۆ هەینی 28ـی تشرینی یەكەم، لە رونكردنەوەیەكی تۆماركراوی ڤیدیۆییدا بزوتنەوەی ئێزیدی لە پێناو چاكسازی و پێشكەوتن، سەردانەكەی حازم تەحسین بەگ بۆ شنگال رەتدەكاتەوە و بە "موئامەرە" ناوی دەهینێت و داوای لێدەكەن "دەستبەجێ لە شارەكە بڕوات"، ئەگەرنا هۆشداری دەدەن لە بەرپرسیارێتی هەر بارودۆخێك بەوهۆیەوە و جارێكیتر جەخت لەوەشدەكەنەوە "بەداخەوە حازم تەحسین لەلایەن لایەنێكی سیاسییەوە دانرا".
حازم بەگ پێشتریش هەوڵیداوە بچێتە شنگال بەڵام بەهۆی رەتكردنەوەی لەلایەن "ناڕازییەكانەوە" نەیتوانیوە سەردانی ئەو قەزایە بكات.
سكرتێری میر حازم بەگ وتی "میر دەیەوێت لە نزیكەوە ئاگاداری كێشەكانی خەڵك بێت و داواكارییەكانیان بگەیەنێت بە لایەنی پەیوەندیدار، بەهیچ شێوەیەك بۆ مەبەستێكی سیاسی نەهاتووە و بەپێچەوانەوە دەیەوێت خزمەتی خەڵك بكات"، خەیری حسێن كە لەنێو شاندەكەدایە بۆ شنگال، رونیكردەوە سەردانەكە "لەسەر داواكاری خەڵك و كەسایەتیی ئایینی و كۆمەڵایەتی" بووە.
هەروەها دەڵێت "میر لەگەڵ هیچ هێز و لایەنێكی سیاسی دانیشتن ناكات، هەر كەسێكیش سەردانی بكات، وەك ئێزیدییەك پێشوازی لێدەكات نەك حزب و لایەنی سیاسی"، بۆیە لەو سێ رۆژەدا، سەردانی زۆرترین كۆمەڵگە و گوندی شنگال دەكات وەك خەیری ئاماژەی پێدا.
لە 17ـی ئەیلولی 2021، عەلی شێخ ئەلیاس، بابەشێخی ئێزیدییانیش ماوەی دوو هەفتە قەزای شێخانی بەرەو شنگال بەجێهێشت بە ئامانجی ئاشتەوایی نێوان ئێزیدییەكان، بەڵام جگە لە چارەسەركردنی كۆمەڵێك كیشەی كۆمەڵایەتی نەیتوانی ئێزیدییە "ناڕازییەكان" ئاشتبكاتەوە.
فەیسەل عەڤدۆ، خۆی وەك چالاكوانی سەربەخۆ لە شنگال دەناسێنێت، بە (كەركوك ناو)ـی وت "سەردانەكەی میر هیچ ئەنجامیكی نابێت و گۆڕانكاری لە بارودۆخی شنگال دروستناكات، چونكە بۆ هەڵبژاردنی میر بۆچونی ئێزیدی شنگال وەرنەگیراوە و لای ئەوان قورسایی ئەو پۆستەی نییە".
ده‌زگای به‌رێوه‌بردنی ئێزیدییان له جڤاتی روحانی و سه‌رۆكی جڤات (میر)، بابه‌شێخ، شێخی وه‌زیره و سه‌رۆكی قه‌والان پێكهاتوون، هه‌موو ئه‌وانه‌ش له ده‌زگاكه‌دا ئه‌ندامن و بڕیاره‌كانی تایبه‌ت به‌و پێكهاته‌یه ده‌رده‌كه‌ن.
حەسۆ ئیبراهیم، جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری لە شنگال –بەنزیك لە پەكەكە هەژماردەكرێن- بە (كەركوك ناو)ـی وت "داوا لە ئێمە نەكراوە لەگەڵ میر كۆببینەوە، لەگەڵ ئەوەشدا نین هیچ كەس و لایەنێك دژی سەردانەكە بێت و رێگری لێبكات، بە هیواین هیچ مەبەستێكی سیاسی لە پشتی ئەو سەردانەوە نەبێت و بۆ خزمەتكردنی خەڵك بێت"، هەرچەندە جەختیكردەوە "بۆچونی ئێمە بەرانبەر بە میر گۆڕانكاری بەسەردا نەهاتووە و شەقامی ئێزیدی ئەو بە میری خۆیان نازانن".
زۆرینه‌ی هاوڵاتیانی ئێزیدی ده‌كه‌ونه هه‌ریه‌ك له قه‌زای شێخان (له باكوری موسڵه و له‌روی ئیدارییه‌وه سه‌ر به هه‌ولێره و لالشی تێدایه) و له‌گه‌ڵ قه‌زای شنگال (120كم خۆرئاوای موسڵ و له‌روی ئیدارییه سه‌ر به پارێزگای نه‌ینه‌وایه).
